Parkinson – przyczyny, objawy, diagnoza, leczenie

Charakterystyka choroby Parkinsona

Parkinson jest samoistną i ciągle postępującą chorobą zwyrodnieniową ośrodkowego układu nerwowego. Należy do chorób układu pozapiramidowego. W jej przebiegu zanikają komórki dopaminergiczne, co skutkuje szeregiem objawów.

Istotą Parkinsona jest zwyrodnienie jąder podstawy, które znajdują się w mózgu. W jednym z nich obecna jest istota czarna odpowiedzialna za produkcję dopaminy. Dopamina z kolei stanowi pewnego rodzaju łącznik pomiędzy układem nerwowym a mięśniami. W skrócie, to właśnie niedobór dopaminy jest przyczyną powstawania Parkinsona.

Nazwa choroby pochodzi od nazwiska jej odkrywcy. W 1817 roku James Parkinson – londyński lekarz – rozpoznał, a następnie opisał jej objawy. Do dnia dzisiejszego jednak przyczyny nie są poznane, trwają liczne badania na ten temat.

Chorobą najczęściej dotknięte są osoby starsze, głównie po 65 roku życia. Dotyczy 1-2% całej populacji. Parkinson bezpośrednio nie powoduje śmierci. Prowadzą do niej powikłania związane z objawami – najczęściej zapalenie płuc.

Objawy choroby

Parkinson rozwija się bardzo powoli. Niekiedy do momentu pojawienia się pierwszych widocznych objawów musi upłynąć nawet kilka lat. Charakterystyczne dla choroby objawy rozwijają się dopiero wtedy, gdy uszkodzone zostanie 80% komórek odpowiedzialnych za produkcję dopaminy.

Pierwsze zmiany w organizmie zauważają chorzy. Są to spowolnienia ruchowe oraz ich niezgrabność. Może się to przejawiać niestarannym pismem lub niemożnością pokolorowania szczegółów na kolorowance. Spowolnione zostają także procesy psychiczne, co zwykle uznawane jest za objawy starości i bagatelizowane.

Dalszy rozwój Parkinsona wiąże się z zaburzeniami równowagi oraz trudnością przy wykonywaniu ruchów prostych, takich jak np. wstawanie z krzesła. To zwykle na tym etapie choroby pacjent zgłasza się do lekarza.

Objawy poprzedzające chorobę to depresja, zaparcia, parestezje kończyn, lekkie zaburzenia węchowe, zapalenie łojotokowe skóry oraz lekkie zaburzenia psychiczne. Podstawowe objawy, umożliwiające wstępną diagnozę Parkinsona to drżenie spoczynkowe, sztywność mięśniowa i bradykinezja. Sztywność mięśniowa przejawia się zwykle powstaniem maskowatej twarzy, z kolei bradykinezja to spowolnienie i zubożenie ruchów. Może się przejawiać chodem szurającym, brakiem fizjologicznych współruchów czy trudnością w rozpoczęciu ruchu. Inne objawy:

• wegetatywne – łojotok, ślinotok, napadowe pocenie się
• przodopochylenie tułowia
• rzadkie mruganie
• osłabiona pamięć
• niekiedy trudności w przełykaniu
• cicha mowa, dyzartia
• niestabilność postawy

Niestabilność postawy dzieli się na 3 podstawowe rodzaje: propulsję (skłonność do pochylania ciała w przód), retropulsję (skłonność do pochylania ciała do tyłu) oraz lateropulsję (skłonność do padania w bok).

Ogólnie charakterystyczne są także objawy nocne, takie jak zespół niespokojnych nóg czy zaburzenia snu. Te objawy w ciągu dnia mogą nie wystąpić, chyba że pacjent znajdzie się w dłuższym unieruchomieniu. Ostatni etap choroby spędza się zwykle w łóżku.

Diagnoza

Diagnoza Parkinsona opiera się zwykle na wytycznych stworzonych przez Narodowy Instytut Zdrowia i dzieli na 3 etapy.

1. Rozpoznanie możliwe – obejmuje postępujący przebieg choroby i obecność przynajmniej 2 z wymienionych objawów: akineza, drżenie spoczynkowe, sztywność mięśni. Dodatkowo nie występują cechy nietypowe dla Parkinsona
2. Rozpoznanie prawdopodobne – spełnione zostały kryteria z rozpoznania pierwszego i dodatkowo występują 2 objawy z wymienionych: asymetria objawów, znaczna poprawa po lewodopie, leczenie lewodopą powoduje wystąpienie dyskinez
3. Rozpoznanie pewne – spełnione zostały kryteria powyższych rozpoznań, a dodatkowo w badaniu sekcyjnym wykazuje się zanik neuronów istoty czarnej, brak ciał wtrętowych w komórkach oligodendrogleju, a także obecność w istocie czarnej ciał Lewy’ego

Chorobę Parkinsona należy zróżnicować z innymi zespołami parkinsonowskimi, zespołem Hakima, depresją, drżeniem samoistnym, lumbago, zespołem bolesnego barku, reumatoidalnym zapaleniem stawów i zespołem połowiczych zaburzeń czucia.

Lekarze dzielą postacie choroby na mieszaną, drżenną oraz akinetyczno-hipertoniczną.

Leczenie szpitalne i farmakologiczne

Proces leczenia obejmuje zwykle poprawę jakości życia chorego. Parkinson należy do chorób nieuleczalnych i pomimo skrupulatnego leczenia po upływie dłuższego czasu prowadzi do inwalidztwa. Najważniejszym elementem całego leczenia jest rehabilitacja. To ona pozwala pacjentowi jak najdłużej cieszyć się dobrą sprawnością.

Leczenie farmakologiczne opiera się na stosowaniu kilku grup leków. Głównie są to lewodopy, mające zdolność do przekształcania się w mózgu w dopaminę. Inne leki to Inhibitory MAO, Inhibitory COMT, leki antycholinergiczne, beta-blokery, amantadyna oraz antagoniści receptorów dopaminowych.

Leczenie operacyjne bazuje na stereotaktycznym uszkadzaniu gałki bladej lub jąder wzgórza. Można również przeszczepić płodową istotę czarną, a także zastosować głęboką stymulację mózgu.

Fizjoterapia

Najistotniejsza jest jednak wspomniana wcześniej fizjoterapia pacjenta. Obejmuje masaże, kinezyterapię, fizykoterapię bądź terapię mowy.

Podstawą są oczywiście ćwiczenia, głównie ogólnokondycyjne. Ich celem jest zmniejszanie zmian zwyrodnieniowych, sztywności stawów oraz spowalnianie zaników tkanki mięśniowej. Przyspieszają krążenie krwi oraz poprawiają samopoczucie ćwiczącej osoby. Inne cele ćwiczeń:

• wzmacnianie mięśni pośladkowych, brzucha, grzbietu i ud
• zapobieganie przykurczom w stawach biodrowych
• zapobieganie powstawaniu okrągłych pleców i pochylaniu głowy do przodu
• poprawa elastyczności kręgosłupa
• zwiększenie wentylacji płuc
• poprawa perystaltyki jelit
• ułatwianie zasypiania

Aby ćwiczenia miały wpływ na przebieg choroby Parkinsona muszą być wykonywane systematycznie i sumiennie. Najlepiej o tej samej porze każdego dnia, kiedy samopoczucie oraz sprawność pacjenta znajdują się na wysokim poziomie. Osoby chore tracą umiejętność nauki nowych wzorców ruchowych. Dlatego ważne jest częste powtarzanie już wyuczonych ruchów. Aby zajęcia nie były monotonne, można je urozmaicić zmiennym tempem i częstotliwością, a także zmianą otoczenia.

Kolejnym ważnym elementem są ćwiczenia równoważne. Należy także wzmacniać odruchy obronne występujące w czasie upadku. Kiedy odruchy zanikają wraz z postępem choroby, należy edukować pacjenta i uczyć go bezpiecznego upadania. Ćwiczenia mogą odbywać się na płaszczyznach stabilnych oraz chwiejnych.

Fizjoterapia czyni cuda w leczeniu sztywności i zwiększonego napięcia mięśniowego. W tym celu wykorzystuje się następujące techniki:

• mobilizacja stawów
• trening autogenny
• aktywne techniki relaksacyjne
• terapia rozluźniająca
• bierne rozciąganie mięśni
• ciepłe, wilgotne okłady
• trening w wodzie

Ważne są również ćwiczenia twarzy, co powoduje zmniejszenie objawów typu „maskowata twarz”.