Świerzb jest zaraźliwą chorobą pasożytniczą wywołana przez świerzbowca ludzkiego. Pojawia się u ludzi, bez względu na wiek, płeć, czy status społeczny. Pasożyta nie można się dostrzec gołym okiem na skórze, a wystąpienie objawów u jednej osoby, stwarza wysokie ryzyko zachorowania innych osób z otoczenia chorego. Dlatego warto wcześniej poznać przyczyny, objawy oraz sposób walki ze świerzbem.
Przyczyny zakażenia świerzbem
Świerzb pasożytuje na ludziach i przenosi się tylko między ludźmi. Zakażenie następuje poprzez bezpośredni kontakt lub pośredni. Podczas dotyku, podania ręki, uścisku lub podczas stosunku seksualnego następuje zarażenie. Im dłuższy i bardziej intymny jest kontakt, tym prawdopodobieństwo zarażenia wzrasta.
Zarażenie świerzbem w sposób pośredni, czyli poprzez wspólnie użytkowane przedmioty, pościel, ręczniki, odzież czy tapicerkę meblową, jest rzadsze, jednak również możliwe.
Pasożyt żyje dzięki swojemu żywicielowi, jednak pozbawiony kontaktu z człowiekiem jest w stanie przeżyć od 48 do nawet 72 godzin.
Świerzb łatwo rozprzestrzenia się w publicznych instytucjach opiekuńczych, w domach opieki społecznej oraz w przedszkolach. Dlatego też ryzyko wystąpienia choroby jest wyższe u pensjonariuszy takich ośrodków, u osób starszych, chorych oraz małych dzieci i ich rodzin. Z uwagi na sposób rozprzestrzeniania się choroby narażone na zachorowanie są również osoby prowadzące aktywne życie seksualne, zwłaszcza gdy często zmieniają partnerów.
Obniżona odporność organizmu, AIDS lub nowotwory, zwielokrotniają ryzyko zakażenia świerzbem.
Jeśli w placówce lub w gospodarstwie domowym mieszka osoba ze świerzbem, wówczas prawdopodobieństwo zachorowania u innych osób z otoczenia chorego, jest bardzo wysokie. Pewnym utrudnieniem w zwalczaniu świerzbu może być fakt, że świerzb przenoszony jest także przez osoby, które nie mają żadnych objawów choroby.
Objawy świerzbu
Objawy choroby pojawiają się w różnym czasie od momentu zarażenia. Jeżeli jest to pierwszy kontakt z pasożytem, wówczas objawy pojawiają się po kilku tygodniach. W przypadku, gdy organizm miał już do czynienia ze świerzbem, na wystąpienie objawów nie trzeba czekać dłużej niż kilka dni.
Pierwszym objawem świerzbu jest swędząca wysypka, będąca reakcją organizmu na pasożyta, który próbuje zagnieździć się w górnych warstwach skóry. Swędzenie bywa tak intensywne i dokuczliwe, iż uniemożliwia wypoczynek nocny.
Wysypka przyjmuje postać niedużych grudek, ułożonych zwykle obok siebie, w linii, która wyznacza drogę przemieszczania się pasożyta pod skórą. Niekiedy na skórze pojawiają się wykwity i łuszczące się plamy oraz owrzodzenia, będące następstwem drapania zmian skórnych.
Świerzb u osób dorosłych rozwija się najczęściej na dłoniach między palcami i naokoło paznokci, na łokciach, nadgarstkach oraz na skórze zakrytej odzieżą, bądź biżuterią. Najczęstsze miejsca to penis, pośladki, skóra wokół pasa oraz naokoło sutków.
Nieco inaczej wyglądają objawy u dzieci. Wysypka może pokrywać każdą część ciała i niemal cała powierzchnie skóry, nawet dłoniach, skórze głowy i podeszwach stóp. Dziecko jest pobudzone, niespokojne, nie ma apetytu oraz nie chce spać.
Świerzb – diagnoza i leczenie
W celu zdiagnozowania choroby należy udać się do lekarza dermatologa, który na podstawie oględzin skóry może dokonać wstępnego rozeznania. Aby potwierdzić lub wykluczyć diagnozę pobiera się niewielki wycinek skóry do badania mikroskopowego. W badaniu tym szuka się obecności pasożyta lub jego jaj, celem potwierdzenia diagnozy wizualnej.
Jeżeli badanie potwierdzi zarażenie świerzbem, wówczas chory musi poddać się leczeniu, nawet gdy nie ma objawów choroby. Wskazane jest, aby wraz z nim leczeniu poddać wszystkie osoby z najbliższego otoczenia chorego.
Podczas leczenia wykorzystuje się leki doustne oraz stosowane miejscowo na skórę. Leki te mają silne działanie i dostępne są tylko na receptę. Oprócz leków ważne jest również zachowanie odpowiedniej higieny osobistej.
Leki stosowane miejscowo
Leki do stosowania miejscowego mają postać, maści, kremów lub balsamów. Służą one do pokrywania skóry na całej powierzchni, od szyi do stóp. Skórę należy smarować bardzo dokładnie, pamiętając o skórze wokół paznokci, skórze między palcami dłoni i stóp oraz między pośladkami.
W przypadku małych dzieci oraz niemowląt kuracja obejmuje również głowę i skórę na twarzy, pamiętając o omijaniu skóry powiek, ust, obszaru wokół oczu oraz a nosie.
Preparat należy nakładać na umytą i suchą skórę, wmasować lekko i pozostawić na czas określony przez lekarza. Zwykle jest to kilka do kilkunastu godzin. Następnie lek należy zmyć z powierzchni skóry, a w miarę potrzeby kuracje powtórzyć po tygodniu.
Najczęstszymi preparatami leczniczymi przepisywanymi przez lekarzy są:
- Krem z permetryną
- Krem z krotamitonem
- Maść z siarką
- Balsam z benzoesanem benzylu
- Balsam z lindanem
Leki stosowane doustnie
Gdy świerzb pokrywa większą część ciała wówczas zamiast leków działających miejscowo, lekarz zapisuje dostępne na receptę silniejsze leki doustne.
Najczęściej przepisywanym lekiem jest iwermektyna, którą mogą stosować także dzieci. Lek ten w postaci tabletek wymaga zażycia zwykle jednej dawki, jedynie sporadycznie stosuje się dawki przypominające. Tabletki te zapisuje się także osobom zdrowym, w celach zapobiegawczych.
Dodatkowo lekarz może zapisać leki przeciwhistaminowe, w celu złagodzenia swędzenia, antybiotyki, w celu eliminacji infekcji oraz krem steroidowy, dla złagodzenia zaczerwienienia i obrzęków.
Higiena przy świerzbie
W czasie leczenia, które powinno objąć najbliższe otoczenie, bardzo ważne jest odpowiednie zachowanie higieny osobistej oraz higieny pomieszczeń.
W momencie podjęcia leczenia należy koniecznie wyprać ubrania, pościel i ręczniki oraz wyczyścić dywany, koce i meble, zwłaszcza tapicerowane. Pranie powinno mieć jak najwyższą temperaturę, a po wysuszeniu powinno być wyprasowane gorącym żelazkiem. Wszystkie dywany, chodniki, meble tapicerowane powinno się odkurzyć, a worek z odkurzacza wyrzucić.
Wprawdzie higiena nie zapobiega zachorowaniu, ale w procesie leczenia jest o tyle istotna, że zapobiega nawrotom zakażenia.
Świerzb jest chorobą, która stosunkowo łatwo jest zdiagnozować i wyleczyć, pod warunkiem, że podda się leczeniu wszystkich członków rodziny lub mieszkańców danej placówki opiekuńczej, lub oświatowej.
