Mała czarna tuż po przebudzeniu niekiedy okazuje się być lepszym wynalazkiem niż budzik, z kolei jej smak i aromat zachęcają do sięgnięcia po więcej niż tylko jedną filiżankę. Niestety spotyka się również smakoszy tego napoju, którzy nie tolerują kofeiny. W takich sytuacjach świetnym rozwiązaniem może być kawa bezkofeinowa, ale czy jest ona zdrowym zamiennikiem?
Czym jest kofeina?
Najprościej rzecz ujmując kofeina to substancja naturalnie występująca w liściach, nasionach, bądź owocach przeszło 63 gatunków roślin z całego świata. Najpopularniejszym jej źródłem jest kawa, warto jednak wiedzieć, że bogate w kofeinę są również ziarna kakaowca, orzeszki kola, a nawet liście herbaty. W rzeczywistości kofeina to biały proszek dobrze rozpuszczający się w wodzie. Jej zawartość w poszczególnych produktach spożywczych różni się w zależności od wielkości porcji, rodzaju produktu, sposobu przygotowania, a w przypadku kaw i herbaty zależna jest od odmiany. Poza tym kofeina jest substancją farmakologicznie czynną, co oznacza, że po jej doustnym przyjęciu jest ona bardzo szybko wchłaniana przez płyn ustrojowe i rozprowadzana po całym organizmie.
Trochę historii
Historia kawy bezkofeinowej sięga aż 1820 roku. Inicjatywa w stworzeniu podobnego napoju wyszła od Gothego, który był smakoszem kawy i pił jej aż nadto. Niestety nadmiar spożywanej kofeiny powodował u artysty regularną bezsenność. Chcąc jakoś zaradzić swoim problemom, bez konieczności rezygnowania z ulubionego napoju Gothe zwrócił się o pomoc do znajomego chemika, aby ten wyizolował z ziaren kawy substancję odpowiedzialną za trudności w zasypianiu. Tak właśnie powstała kawa bezkofeinowa, produkowana po dziś dzień.
Proces powstawania kawy bezkofeinowej – dekofenizacja
Podstawowym pojęciem wiążącym się z produkcją kawy bezkofeinowej jest dekofenizacja. Proces usuwania kofeiny z ziaren kawy odbywa się na trzy sposoby:
- Oczyszczanie ziaren przy pomocy rozpuszczalnika organicznego (chlorkumetylenu lub octanu etylu) – pod wpływem pary wodnej lub wrzątku ziarna kawy zwiększają swoją objętość, potem zanurza się je w rozpuszczalniku, który finalnie usuwa z nich kofeinę. Ostatnim etapem całego procesu jest oczyszczenie ziaren z rozpuszczalnika.
- Obróbka wodna – jest to nieco droższy sposób, ale podobnie jak w pierwszy przypadku nasiona moczone są w wodzie. W następnej kolejności woda przefiltrowywana jest przez filtry węglowe, dzięki czemu usuwa się z niej kofeinę. W oczyszczonej już wodzie ponownie zanurza się ziarna kawy, po to by mogły na powrót wchłonąć cenne składniki.
- Gazy nadkrytyczne – w tym przypadku nadparowane ziarna kawy zanurza się w nadkrytycznym dwutlenku węgla, z którym łączy się kofeina. Oczyszczone w ten sposób nasiona poddawane są dalszym etapom obróbki.
Właściwości kawy bezkofeinowej
Wbrew temu co sugeruje nazwa kawa bezkofeinowa nie jest całkowicie pozbawiona kofeiny. Zawiera ją, ale w śladowych ilościach. Szacuje się bowiem, że jedna filiżanka kawy bezkofeinowej zawiera ok. 5mg kofeiny, nie jest tego dużo, ale wypicie kilku filiżanek dziennie powoduje uzbieranie znaczniej już porcji kofeiny, co powinni mieć na uwadze głównie ci, którzy cierpią na wrażliwość w stosunku do kofeiny oraz kobiety w ciąży.
Ponadto kawa bezkofeinowa ma bardzo podobne działanie, jak jej bogatsza w kofeinę wersja. Co prawda nie poprawia koncentracji, nie podnosi ciśnienia i nie przyspiesza metabolizmu, ale wpływa pozytywnie na organizm w inny sposób. Podobnie, jak zwykła kawa zawiera przeciwutleniacze, które niwelują wolne rodniki i odpowiadają za zmniejszenie ryzyka przedwczesnej śmierci, czy zachorowania na niektóre choroby, jak chociażby raka jelita grubego. Warto również wiedzieć, że kawa bezkofeinowa odnotowała się w badaniach jako źródło wielu substancji odżywczych, jak potas, magnez i wit.B3. Co więcej pocie bezkofeinowego napoju zmniejsza ryzyko zachorować na cukrzycę typu II.
Niestety pomimo zbawiennych cech dla zdrowia kawa bezkofeinowa posiada także wady, oprócz tego, że pobudza w mniejszym stopniu niż jej kofeinowa siostra. Przede wszystkim wpływa na wzrost sekrecji zwrotnej wody w kanalikach krętych nefronu, co powoduje utratę z organizmu wody wraz z cennymi minerałami, a to z kolei prowadzi do odwodnienia tkanek i skurczy mięśni.
Według badań niektóre odmiany kawy bezkofeinowej, z uwagi na obecność w ziarnach resztek rozpuszczalników mogą przyczyniać się również do wystąpienia reumatoidalnego zapalenia stawów. Zwiększa ryzyko zaburzeń metabolicznych, nie hamuje przyswajania cholesterolu, a co za tym idzie może przyspieszyć wystąpienie chorób serca.
Kawa bezkofeinowa a ciąża
Dla kobiet w ciąży, amatorek i smakoszek kawy, forma bezkofeinowa będzie na pewno lepszą alternatywą. Warto jednak mieć na uwadze, że proces pozyskiwania kawy bezkofeinowej nie jest do końca naturalny, a w ziarnach mimo wszystko pozostają śladowe ilości pobudzającej substancji. Co więcej to, co spożywa mama, ma wpływ również na organizm dziecka, a obecna w kawie kofeina działa drażniąco na jeszcze nie w pełni rozwiniętą wątrobę nienarodzonego dziecka. Poza tym kawa pobudza do pracy układ moczowy przyszłej mamy, co wiąże się z większą utratą wody z organizmu wraz z cennymi dla zdrowia minerałami, jak np. magnez, wapń i żelazo.
Podsumowanie
Mimo przeprowadzonych badań oddziaływanie kawy bezkofeinowej na organizm człowieka wciąż jest zagadką. Jeśli już decydujemy się na zakup, warto sięgać przede wszystkim po sprawdzone marki, posiadając odpowiednie certyfikaty ekologiczne albo po prostu zasięgać opinii internautów t tym zakresie. Wiadomym jest, że kawa bezkofeinowa, niezależnie od tego, czy rozpuszczalna, mielona czy ziarnista, nie ma aż tylu właściwości i składników co tradycyjna jej forma, jest jednak dobrym rozwiązaniem dla każdego, kto ze względów zdrowotnych nie toleruje kofeiny w dużych dawkach, albo dla tych, którzy cierpią na problemy z ciśnieniem. Dla kobiet w ciąży i mam karmiących kawa bezkofeinowa także będzie dobrym zamiennikiem zwykłej kawy, tym bardziej, że nie wpływa negatywnie na proces laktacji i karmienie piersią. Co chyba w tym wszystkim najważniejsze kawa bezkofeinowa zachowuje zbliżony do klasycznej formy, smak i aromat, a zawarte w napoju przeciwutleniacze wspomagają zmniejszenie ryzyka wystąpienia wielu chorób.
