Dna moczanowa (podagra) to przewlekła choroba metaboliczna, zwana niegdyś chorobą królów. Niestety nie dotyka ona tylko koronowanych głów, lecz zwykłych ludzi. Mimo że dobrze poznano jej przyczyny i objawy, to medycyna wciąż nie znalazła na nią skutecznego lekarstwa. Warto mimo to wiedzieć, jak pomóc sobie w przypadku ataku choroby.
Przyczyny dny moczanowej
Dna moczanowa jest chorobą, w której następuje odkładanie się złogów kwasu moczowego w stawach, ścięgnach i więzadłach okalających stawy oraz w nerkach, prowadząc do ich uszkodzenia. Kwas moczowy, gdy jest go za dużo, zaczyna się krystalizować i odkładać w stawach, powodując stan zapalny.
Choroba ma charakter przewlekły, a jej postać zaawansowana prowadzi do uszkodzenia narządu ruchu oraz innych narządów. Dna moczanowa dotyka około 2% ludzi, najczęściej w średnim wieku. Pojawia się również u kobiet powyżej 65 roku.
Przyczyny dny moczanowej możemy podzielić na pierwotne, czyli wrodzone oraz wtórne, czyli nabyte. Dna moczanowa pierwotna jest dziedziczonym zaburzaniem metabolicznym, w wyniku którego w organizmie dochodzi do nadmiernej produkcji kwasu moczowego i problemów z jego wydaleniem.
Przyczyny wtórne dny:
- Niewydolność nerek
- Łuszczyca
- Choroby nowotworowe krwi (białaczka, czerwienica prawdziwa)
- Nadmierne objadanie się, zwłaszcza pokarmem bogatym w puryny
- Głodówka
- Nadużywanie alkoholu
- Niektóre leki (diuretyki, chemioterapeutyki, kwas acetylosalicylowy)
- Zatrucie ołowiem
- Radioterapia
Dna moczanowa towarzyszy często innym chorobom metabolicznym, cukrzycy typu II, otyłości, nadciśnieniu tętniczemu oraz zaburzeniom gospodarki lipidowej (wysoki poziom cholesterolu i trójglicerydów).
Dna moczanowa – objawy
Dna moczanowa rozwija się powoli, przez kilka, a nawet kilkanaście lat, bez wywoływania żadnych objawów. Następnie dochodzi do napadów, w których występuje stan zapalny stawów oraz pojawiających się okresów spokoju. Ostatnim stadium jest przewlekła dna moczanowa, w której dochodzi d trwałych uszkodzeń zajętych stawów i narządów.
Choroba najczęściej atakuje staw palucha stopy i stąd wzięła się jej nazwa, podagra. Może jednak zaatakować inny staw: kolanowy, łokciowy, barkowy lub któryś stawów nadgarstka, lub kręgosłupa. Nagły, ostry ból stawu to zwykle pierwszy objaw dny moczanowej. Pojawia się on w nocy lub nad ranem, narasta falami, a jego intensywność zmienia się wraz z upływem czasu. Po kilku tygodniach ból jest niemal nie do wytrzymania, a chory staw zaczerwieniony, spuchnięty i wrażliwy na dotyk. Następuje ograniczenie ruchomości stawu. Stan taki może trwać nawet do kilku tygodni, po czym samoistnie znika. Do objawów miejscowych zapalenia stawu dołącza się gorączka oraz uczucie osłabienia. Atak dotyczy zwykle pojedynczego stawu, objawy bardzo rzadko obejmują kilka stawów jednocześnie.
Okres spokoju między atakami może trwać dłuższy czas, a kolejny atak wywołany jest zwykle przez spożycie alkoholu lub poprzez błędy dietetyczne, czyli spożywanie pokarmów bogatych w puryny, picie mocnej kawy, herbaty czy czekolady. Dlatego tak ważne w unikaniu ataków, jest stosowanie odpowiedniej diety i unikaniu alkoholu. W okresie zaostrzeń należy również nosić wygodne obuwie oraz kontrolować stężenie kwasu moczowego we krwi.
Wraz z upływem czasu napady choroby zdarzają się coraz częściej, by po kilku latach wejść w fazę przewlekłą. Zapalenia stawów spowodowane dną moczanową mogą prowadzić do ich trwałego uszkodzenia, a nawet do deformacji. W niektórych miejscach, jak skóra dłoni, stóp oraz na małżowinach usznych, powstają guzki dnawe.
Jeżeli dna moczanowa nie będzie leczona lub leczona w sposób nieprawidłowy, wówczas dojść może do powstania kamicy nerkowej oraz ataków kolki nerkowej. Objawia się to silnym bólem okolicy lędźwiowej, zwykle po jednej stronie i promieniujący do spojenia łonowego i wewnętrznej strony uda.
Diagnostyka i leczenie dny moczanowej
Zanim rozpoczniemy leczenie, powinniśmy wykonać badanie określające stężenie kwasu moczowego we krwi. Podwyższony poziom w kilku kolejnych badaniach jest potwierdzeniem hiperurykemii, przy czym nie muszą występować objawy dny moczanowej. Pomocniczo wykonuje się też lipidogram, określając poziom cholesterolu.
Trzeba przyjąć, że obecnie nie ma skutecznego lekarstwa mogącego wyleczyć dnę moczanową. Stosowane leki uzależnione są od momentu choroby, inne stosuje się w przypadku ataku, inne w stanie przewlekłym.
W przypadku ostrego napadu choroby stosuje się niesterydowe leki przeciwzapalne oraz kolchicynę. Mają one za zadanie zahamowanie stanu zapalnego w stawie i mogą być podawane bezpośrednio do stawu w formie iniekcji.
W trakcie leczenia stanów przewlekłych wykorzystuje się leki mające za zadanie obniżenie stężenia kwasu moczowego we krwi (febuksostat, allopurinol) oraz ułatwiające jego wydalanie z moczem (benzbromaron, probenecyd). Stosuje się również leki moczopędne oraz powodujące rozkład kwasu moczowego.
Najważniejszą sprawą w leczeniu dny moczanowej jest stosowanie specjalnej, nisko purynowej diety oraz zmiana trybu życia. Dieta moczanowa zakłada całkowite wyeliminowanie alkoholu, pikantnych potraw, mięsa i jego przetworów, podrobów, śledzi, łososia sardynek i owoców morza. Zakazana jest także czekolada, miód oraz duże ilości owoców i ich soków.
Dieta w podagrze powinna zawierać niskotłuszczowe produkty mleczne oraz bogate w witaminę C warzywa. Należy pić dużo wody, przynajmniej dwa litry dziennie. Poza tym można pić kawę, herbatę, a nawet kakao, gdyż zawarte w nich puryny nie są rozkładane do kwasu moczowego. Ważne jest czas, kiedy jemy. Ostatni posiłek powinien być zjedzony na kilka godzin przed snem, ponieważ w nocy organizm nie wydala w dużych ilościach kwasu moczowego.
Oprócz odpowiedniej diety bardzo ważne jest utrzymanie prawidłowej wagi ciała. Nie należy się odchudzać zbyt intensywnie lub głodzić, gdyż może to spowodować atak choroby. Najlepiej schodzić z wagi stopniowo dołączając do diety regularny, niezbyt intensywny wysiłek fizyczny. Nie należy stosować zbyt dużego obciążenia, ciężkiego wysiłku fizycznego i wychłodzenia, gdyż prowadzi to do kolejnych ataków choroby.
Zachowanie zdrowego rozsądku i umiaru to aktualnie najlepsze lekarstwo na uniknięcie dny moczanowej.
