Zespół cieśni nadgarstka – objawy, przyczyny, metody leczenia

Choroba maszynistek, zespół kanału cieśni nadgarstka czy ZCN to bardzo groźne schorzenie uciskające nerwy obwodowe w dłoni. Najczęściej cierpią na nie osoby, które faktycznie zajmują się pisaniem na maszynie, na komputerze, ręcznym czy innymi czynnościami, podczas których nadgarstek leży na podłożu i może być uciskany. Przewlekły ucisk, jako następstwo wykonywanej pracy zawodowej może powodować sporadyczne bóle dłoni, palców, nadgarstka i drętwienie. Jednak objawy te ustępują po zrobieniu sobie przerwy i wykonaniu kilku ćwiczeń rozluźniających. Niestety nie oznacza to, że wyleczenie zespołu cieśni nadgarstka jest takie łatwe, ponieważ przy zaawansowanym schorzeniu bóle pojawiać się będą przez cały czas, nawet nocą kiedy odpoczywamy, a jedyną formą leczenie może być operacja.

Czym jest zespół cieśni nadgarstka?

Zespół cieśni nadgarstka (ZCN) to schorzenie spowodowane zaburzeniem funkcjonowania nerwu pośrodkowego. Następuje ono w wyniku przewlekłego nacisku, a aż 90 procent przypadku to idiopatyczny zespół cieśni kanału nadgarstka, gdzie konkretna przyczyna nie jest znana. Wiadomo jednak, że występowaniu ZCN sprzyja długotrwałe przeciążenie ręki lub nawet obu rąk przy wykonywaniu powtarzających się czynności. Dlatego też schorzenie to potocznie nazywa się chorobą maszynistek, ponieważ zdiagnozowane jest najczęściej u osób dużo piszących na maszynie, czyli codziennie wykonujących tę samą pracę, gdzie ręka oparta jest na podłożu przez kilka godzin w tej samej pozycji. Jednak schorzenie dotyka to i osoby z innych grup zawodowych na przykład osoby pracujące przy taśmie produkcyjnej w fabryce, kelnerki czy nawet murarzy. Przyczyną ZCN może być nawet uprawianie jazdy na rowerze czy gra na instrumencie.

Jednakże ZCN może powstać też na skutek źle wygojonego zwichnięcia czy złamania ręki w okolicy nadgarstka. Dlatego nie można powiedzieć, że tylko osoby wykonujące monotonną pracę na nie zapadają. Aczkolwiek statystyki donoszą, że kobiety na zespół cieśni nadgarstka chorują trzy razy częściej od mężczyzn. A ZCN dotyka tak zwanej ręki dominującej, czyli u osób praworęcznych ręki prawej itd. Przypadłość ZCN jest dość częsta. Aż 50 na 1000 osób ma dolegliwości związane z uciskaniem nerwu w okolicy nadgarstka, ale u co 10 osoby podczas całego życia mogą wystąpić takie objawy, z tym że u części osób jest to epizodyczne i przechodzi samo. Niestety jeśli objawy się nasilają i trwają od dłuższego czasu trzeba udać się do lekarza celem przeprowadzenia diagnostyki. Co ciekawe ZCN może pojawić się w każdym wieku, choć najczęściej diagnozuje się zespół cieśni nadgarstka u osób po 50. roku życia.

Objawy zespołu cieśni nadgarstka

Najczęściej w chorej ręce pojawia się obrzęk i stan zapalny nerwu albo tkanek go otaczających. Może też być to zwyrodnienie lub zacieśnienie przestrzeni kanału nadgarstka na skutek urazu. Ucisk włókien nerwowych prowadzi do zaburzenia odżywiania tkanek, co z kolei wywołuje obrzęk i nasila dolegliwości bólowe czy też mrowienia w palcach.

Do innych objawów ZCN można zaliczyć między innymi:

• mrowienie w nadgarstku, palcach – kciuk, wskazujący, środkowy i do połowy serdecznego,
• zanik mięśni kłębu,
• osłabienie chwytu lub brak precyzji,
• ograniczenie ruchów,
• utrudnione zaciśnięcie dłoni w pięść,
• upuszczanie przedmiotów,
• dodatki objaw Tinela,
• dodatni objaw Phalena.

Objawy najczęściej występują podczas wykonywania jakichś czynności ręką, ale towarzyszyć im może stały ból nadgarstka i okolicy, a także nie ustępujące mrowienie. Dolegliwości mogą przejść same oznaczało by to chwilowe problemy z nadgarstkiem, ale jeśli nie przechodzą, a wręcz nasilają się w nocy można mieć pewność, że to ZCN. Sam ból pojawiający się w nocy może być tak dotkliwy, że wybudza ze snu i promieniuje do przedramienia i barku, a mrowienie może pojawiać się z rana po wybudzeniu. Nieleczony zespół cieśni nadgarstka może prowadzić do degeneracji nerwu pośrodkowego i zaników mięśniowych.

Diagnostyka u ortopedy

Jeśli podejrzewamy u siebie wystąpienie zespołu cieśni nadgarstka to lekarz pierwszego kontaktu powinien wydać skierowanie do ortopedy w celu określenia stadium choroby lub jej wykluczenia. Zwykle wykonuje się wywiad i testy kliniczne, gdzie sprawdza się sprawność manualną i np. czucie w palcach. Jeśli chory obleje testy przez nie wykonanie czynności jest to wskazówka, że nadgarstek nie działa prawidłowo. Często też wykonuje się test Phalena albo test ukłucia igłami, gdzie jeśli igły są rozstawione o 5-7 mm od siebie zdrowy człowiek poczuje to jako dwa ukłucia, a osoba z zaawansowanym ZCN nawet przy rozstawie igieł na 1,5 cm poczuje to jako jedno ukłucie.

Oprócz testów manualnych ortopeda może zlecić EMG nadgarstka, które sprawdzi szybkość przewodnictwa nerwu oraz USG, gdzie będzie widać deformacje np. pogrubienie ścięgien. Wcześnie wykryte schorzenie można leczyć nieoperacyjnie. Jednak w zaawansowanym stadium potrzebna będzie operacja, której wiele osób się obawia, ale będzie ona jedyną formą leczenia, która przyniesie ulgę.

Leczenie nieoperacyjne

Najczęściej u pacjentów w początkowym stadium choroby jest wystarczające leczenie nieoperacyjne. W tym celu unieruchamia się rękę w ortezie, aby zlikwidować obrzęk i pozwolić na wyleczenie stanu zapalnego ścięgien. Przyjmuje się też niesteroidowe leki przeciwzapalne, które często działają też jako leki przeciwbólowe. Potrzebna będzie też fizykoterapia na przykład z zastosowaniem jonoferezy, prądów TENS czy ultradźwięków. Czasem potrzebne będzie podanie do kanału nadgarstka sterydów, aby zlikwidować miejscowy stan zapalny.

Zalecane jest też wykonywanie szeregu ćwiczeń, które trzeba wykonywać regularnie, ale zapobiegają one rozwojowi choroby. Najczęściej są to ćwiczenia rozciągające, rozgrzewające i rozluźniające nadgarstek. Może je pokazać rehabilitant lub też można znaleźć w Internecie gotowe ćwiczenia z filmami instruktażowymi przeznaczone dla osób dużo pracujących przy komputerze czy ćwiczenia palców. Dopiero kiedy fizyko i fizjoterapia nie pomaga lub zdiagnozowano zaawansowane stadium zespołu cieśni nadgarstka potrzebna będzie operacja.

Leczenie operacyjne

Wiele osób obawia się takiej operacji i odwleka ją na ostatnią chwilę kiedy już prawie nie może ruszać ręką. Jest to duży błąd, ponieważ tylko operacja pozwala na całkowite wyleczenie zespołu cieśni nadgarstka (chyba, że jest wynikiem innej przewlekłej choroby). A ponadto taka operacja szybko przyniesie ulgę, poprawi komfort życia i pozwoli wrócić do pełnej sprawności. Obecnie można wykonać operację klasyczną lub endoskopową. Wszystko zależy od tego co według chirurga ortopedy będzie bardziej korzystne, ponieważ nie zawsze możliwa jest mniej inwazyjna, endoskopowa operacja.

Celem zabiegu operacyjnego jest usunięcie ucisku na nerw pośrodkowy. Może to być troczek zginaczy, ganglion czy inna narośl. Podczas klasycznej operacji chirurgicznej wykonywane jest nacięcie o długości 4-5 cm nad nadgarstkiem i operuje się na odsłoniętym kanale nadgarstka. Lekarz usuwa przyczynę nacisku, czyli patologiczne tkanki. Po operacji potrzebna jest stabilizacja dłoni i nadgarstka w szynie lub stabilizatorze przez 10 do 14 dni.

Z kolei w wypadku operacji metodą endoskopową na skórze robi się jedno lub dwa nacięcia i wielkości 1 cm. Przez nie lekarz za pośrednictwem mikronarzędzia usuwa patologiczne zmiany. Tutaj też po zabiegu potrzebna jest stabilizacja ręki. Jednak zwykle czas regeneracji to 2 tygodnie, podczas gdy w wypadku klasycznej operacji jest to 3-4 tygodnie, a osoby, które wykonują ciężką pracę fizyczną dostają zwolnienie lekarskie nawet na 8 tygodni. Dolegliwości bólowe po zabiegu ustępują zwykle w przeciągu 3-5 tygodni, jedna zależy to od metody operacji.

Rehabilitacja po zabiegu

Zwykle operacja to ostatni etap leczenia ZCN. Kiedy nie trzeba nosić już stabilizator, a rana po operacji jest zagojona najczęściej potrzebna jest fizjoterapia, aby powrócić do pełniej sprawności. Polega ona zwykle na rehabilitacji manualnej, choć zabiegi przyspieszające regenerację tkanek z zakresu fizykoterapii też będą przydatne. Po operacji ZCN powracać może u osób, które w wyniku innej choroby przewlekłej mają problem z układem nerwowym czy patologicznymi zmianami. Jednak niekiedy zdarza się, że nadgarstek ma wrodzony zbyt wąski kanał co też sprzyja nawrotom ZCN. Dlatego warto profilaktycznie wykonywać ćwiczenia rozciągające dłoni i nadgarstka oraz dbać o prawidłową pozycję w trakcie pracy.