Zator płucny: czym jest, przyczyny, czynniki ryzyka, objawy, diagnoza i leczenie

Czym jest zator płucny?

Zator płucny to przypadek medyczny, który polega na zablokowaniu tętnicy płucnej poprzez powstanie zakrzepu krwi w płucach. Taki stan może uszkodzić część płuc, ponieważ dochodzi do ograniczenia przepływu krwi oraz do obniżenia poziomu tlenu. Ponadto, zator płucny może przyczynić się do dysfunkcji niektórych narządów wewnętrznych. Duże lub wielokrotne zakrzepy krwi mogą powodować śmierć. Zator płucny jest przyczyną zgonów ponad 30% pacjentów, u których diagnoza została zbyt późno postawiona. Natychmiastowe leczenie w nagłych wypadkach znacznie zwiększa szanse uniknięcia trwałego uszkodzenia płuc.

Przyczyny zatoru płucnego

Skrzepy krwi w tętnicach człowieka mogą powstawać z różnych powodów. Jednak zator płucny powstaje głównie z powodu wzrostu zakrzepicy żył głębokich. Zakrzepica to stan, w  którym skrzepy krwi tworzą się w żyłach głęboko w ciele. Skrzepy krwi, które najczęściej powodują zator płucny, najczęściej lokalizują się w kończynach dolnych oraz w okolicach miednicy. Zakrzepy krwi w głębokich żyłach ciała mogą mieć kilka różnych przyczyn powstawania, w tym:

• Urazy lub obrażenia: złamanie kości udowej, strzałkowej, ramiennej może przyczynić się do uszkodzenia naczyń krwionośnych, a to pośrednio wywołuje powstawanie skrzepów. Dlatego też, podczas leczenia złamań, lekarze przepisują swoim pacjentom leki przeciwzakrzepowe w formie zastrzyków.
• Brak ruchu: zbyt długi czas utrzymywania jednej pozycji np. siedzącej lub stojącej przyczynia się do powstawania skrzepów krwi. Osoby, które chorują przewlekle lub nie mogą same poruszać się, często są obciążone powstawaniem skrzepów.
• Inne choroby: niektóre choroby mogą wpływać na zbyt szybkie krzepnięcie krwi. Takie okoliczności przyczyniają się do powstawania zatoru płucnego. Chemioterapia lub zabiegi chirurgiczne również są obciążone powstawaniem skrzepów.

Czynniki ryzyka

Jak w każdym innym przypadku, również przy powstawaniu zatoru płucnego, istnieją pewne czynniki, które zwiększają ryzyko jego pojawienia. Generalnie obejmują one:

• Choroby nowotworowe,
• Czynniki genetyczne,
• Liczne złamania rąk i nóg,
• Zaburzenia krzepnięcia krwi,
• Przebyty zawał serca,
• Operacje chirurgiczne,
• Siedzący tryb życia,
• Osoby powyżej 60 roku życia,
• Przyjmowanie hormonów tj. estrogenu oraz testosteronu.

Objawy zatoru płucnego

Objawy występujące przy zatorze płucnym zależą przede wszystkim od wielkości istniejącego skrzepu oraz od jego lokalizacji w płucach. Najczęstszym objawem zatorowości płucnej jest uczucie duszności. Może to objawiać się stopniowo lub niespodziewanie. Inne, ważne objawy zatoru płucnego obejmują:

• Uczucie niepokoju, lęku czy strachu,
• Nadanie sinej barwy ciała,
• ból w klatce piersiowej,który może rozciągać się na ramię, szczękę, szyję i ramię,
• omdlenia lub półomdlenia,
• arytmia serca,
• zawroty głowy,
• szybkie oddychanie połączone z szybkim biciem serca,
• niski i słabo wyczuwalny puls,
• plucie krwią.

Zaobserwowanie któregoś z wyżej wymienionych objawów u siebie albo u kogoś z bliskich osób jest oznaką, ze należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem.

Diagnoza

W niektórych przypadkach zator płucny może okazać się bardzo trudny do zdiagnozowania. To dość istotne, ponieważ pacjenci, którzy trafili do szpitala z powodu choroby płuc lub serca, są bardziej narażeni na powstawanie skrzepów. Dodatkowo, takie osoby są obciążone pojawieniem się rozedmy płuc i wysokim ciśnieniem.

W podstawowych przypadkach, a więc gdy objawy ograniczają się do tych lekkich, jak duszność czy zawroty głowy, lekarz zobowiązany jest przeprowadzić dokładny wywiad z pacjentem oraz zlecić wykonanie fundamentalnych badań w tym kierunku. W celu odkrycia  choroby dokonuje się:

• RTG klatki piersiowej: to uniwersalny, nieinwazyjny sposób znalezienia przyczyny pojawienia się niepokojących symptomów, umożliwiający szczegółowe zanalizowanie pracy serca oraz płuc, a także sprawdzenie jakichkolwiek nieprawidłowości związanych z kośćmi.
• EKG: sprawdza aktywność elektryczną pracy serca.
• Rezonans magnetyczny: skan ciała umożliwia poprzez fale radiowe i pole magnetyczne zobaczyć całkowity obraz ciała.
• Tomografia komputerowa: umożliwia zobaczenia przekrojowego obrazu stanu płuc.
• Angiografia płucna: badanie wymaga wykonania małego cięcia, przez które zostanie wprowadzona wąska rurka, która zostaje przeprowadzona przez żyły. Badanie pozwala zobaczyć stan naczyń krwionośnych płuc.
• USG żył dupleksowych: w badaniu wykorzystuje się fale radiowe wizualizujące przepływ krwi i obecność potencjalnych skrzepów krwi.

Leczenie zatoru płucnego

Leczenie zdiagnozowanego zatoru płucnego również zależy od lokalizacji i rodzaju zakrzepu krwi. Zazwyczaj zlecane jest leczenie farmakologiczne, które polega na przyjmowaniu przypisanych lekarstw. Zwykle są to:

• antykoagulanty: zwane także środkami rozrzedzającymi krew, leki o nazwie heparynai warfaryna, które zapobiegają tworzeniu się nowych skrzepów we krwi. Przyjmowanie tych leków jest konieczne, ponieważ zapobiegają one śmierci.
• leki rozpuszczające skrzep (leki trombolityczne): leki te przyspieszają rozkład skrzepów. Zazwyczaj są zarezerwowane na sytuacje awaryjne, ponieważ działania niepożądane mogą obejmować niebezpieczne problemy związane z krwawieniem.

W krytycznych sytuacjach jedynym słusznym rozwiązaniem uratowania życia pacjenta, u którego w ostatnim momencie zdiagnozowano zator płucny można wykonać operacje, które polega na usunięciu problematycznych zakrzepów, szczególnie tych, które ograniczają przepływ krwi do płuc lub serca. Zabiegi te maja dwie formy. Decyzja, która zostanie przeprowadzona zależy od lekarza prowadzącego.

• Filtr żył: polega na wykonaniu małego nacięcia i użycia cienkiego drutu, do którego zainstalowany jest malutki filtr. Żyła główna jest najważniejszą żyłą prowadzącą od nóg do prawej strony serca. Filtr zapobiega tworzeniu się skrzepów krwi od nóg do płuc.
• Usuwanie skrzepów: za pomocą cienkiej rurki (cewnik) zostaje odsysany dany skrzep lub skrzepy, jeśli jest ich więcej. Zdecydowanie nie jest to najczęściej wykorzystywana metoda leczenia, ponieważ obciążona jest wysokim ryzykiem niepowodzenia ze względu na skomplikowanie i trudność.
• Otwarta operacja: Lekarze stosują otwartą operację tylko w sytuacjach nagłych, gdy dana osoba jest ciężkim stanie i zagraża jej śmierć.