Urlop macierzyński jak powszechnie wiadomo jest płatnym urlopem przyznawanym pracownicom, które urodziły dziecko. Ten rodzaj urlopu kobieta musi wykorzystać obowiązkowo rezygnując z niego (częściowo) tylko w przypadkach wskazanych w Kodeksie Pracy. Urlop macierzyński to czas kiedy kobieta może odzyskać siły po porodzie oraz poświęcić czas nowonarodzonemu dziecku.
Zasady dotyczące urlopu macierzyńskiego
Urlop macierzyński jest liczony od dnia porodu, ale częściowo może zostać wykorzystany już przed porodem(nie więcej niż 6 tygodni i tylko na podstawie zaświadczenia lekarskiego o dacie porodu). Natomiast już po porodzie do wybrania pozostaje niewykorzystany przed narodzinami dziecka limit. Warto podkreślić, że wymiar urlopu macierzyńskiego uzależniony jest od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu.
Urlop macierzyński przysługuje pracownicy, która jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę lub pracuje na podstawie innej umowy, ale dobrowolne opłaca składki chorobowe. Na przejście na urlop macierzyński pozwala także umowa na czas określony pod warunkiem, że roczny wymiar tego urlopu mieści się w okresie trwania tej umowy.
Natomiast w sytuacji, gdy umowa o pracę ulega rozwiązaniu w trakcie jego trwania to młoda matka otrzymywać będzie zasiłek macierzyński do ukończenia przez dziecko 52. tygodnia. Tymczasem, gdy umowa wygasa już po 3. miesiącu ciąży ulega ona automatycznemu przedłużeniu do dnia porodu. Dzięki takiemu rozwiązaniu kobieta pozostaje objęta ubezpieczeniem chorobowym i posiada prawo do uzyskania zasiłku macierzyńskiego przez 52 tygodnie od dnia porodu.
Okres trwania urlopu macierzyńskiego
Jak wcześniej wspomniano długość urlopu macierzyńskiego uzależniona jest od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie i obecnie wymiar ten wynosi:
- 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka,
- 31 tygodni, gdy urodziły się bliźnięta,
- 33 tygodnie, gdy urodziły się trojaczki,
- 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci
- 37 tygodni, gdy urodziło się pięcioro i więcej dzieci.
Dzięki temu świeżo upieczeni rodzice będą mieli do wykorzystania co najmniej 20 tygodni urlopu macierzyńskiego i 32 lub 34 rodzicielskiego. Urlop macierzyński można skrócić, ale po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni tego urlopu. Młoda mama zrezygnuje z pozostałej części urlopu, o ile z pozostałej części skorzysta ojciec wychowujący dziecko mający status pracownika lub który przerwie działalność zarobkową. Ojciec dziecka musi przede wszystkim podlegać ubezpieczeniu.
Skrócenie urlopu macierzyńskiego?
Do skrócenia urlopu macierzyńskiego konieczne jest złożenie wniosku najpóźniej 7 dni przed przystąpieniem do pracy i dołączonym wnioskiem ojca dziecka o przyznanie mu reszty urlopu macierzyńskiego albo o przerwaniu działalności zarobkowej. Urlop macierzyński przysługuje matce automatycznie jednakże istnieje obowiązek powiadomienia pracodawcy o przebytym porodzie. Z kolei, gdy część urlopu ma być wykorzystana przed porodem to konieczne jest złożenie wniosku razem z zaświadczeniem od lekarza o terminie porodu.
Zasady przyznawania zasiłku macierzyńskiego
Dodatkowo rodzicowi będącemu na tego rodzaju urlopie przysługuje zasiłek macierzyński. Do otrzymania zasiłku konieczne są takie dokumenty jak odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub jego kopię , wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okresy poszczególnych urlopów oraz oświadczenie matki, że ojciec dziecka nie będzie korzystał z zasiłku macierzyńskiego.
Do jego otrzymania konieczny jest wniosek do pracodawcy w ciągu 21 dni od porodu. Zasiłek jest przyznawany również, gdy dziecko urodziło się już po ustaniu zatrudnienia w wyniku upadłości lub likwidacji pracodawcy. Zasiłek macierzyński zostanie proporcjonalnie zmniejszony, gdy rodzic podejmie pracę w wymiarze nie większym niż pół etatu.
Wysokość zasiłku
Z kolei wysokość świadczenia podczas urlopu macierzyńskiego jest zależna od sposobu, w jaki z niego się korzysta. W przypadku gdy w ramach urlopu wykorzysta się tylko 20 tygodni urlopu to wypłacane jest 100 procent wynagrodzenia. W sytuacji, gdy po urlopie macierzyńskim wybierze się także urlop rodzicielski to już w jego trakcie młodzi rodzice otrzymają tylko 60 procent wynagrodzenia. Jednakże gdy od początku zgłoszony będzie i urlop macierzyński oraz rodzicielski to w trakcie ich trwania, czyli przez całe 52 tygodnie wypłacane będzie 80 procent wynagrodzenia.
Wyjątkowe sytuacje
Warto wspomnieć również o sytuacji, gdy stan zdrowia rodzica nie pozwala na sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem to po co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego(od dnia porodu) ma on prawo przerwać urlop macierzyński na czas pobytu w szpitalu albo zakładzie leczniczym, o ile:
- część urlopu macierzyńskiego za ten czas przejmie pracownik-ojciec lub pracownik-inny członek najbliższej rodziny;
- w tym czasie opiekę nad dzieckiem przejmie ubezpieczony-ojciec dziecka lub ubezpieczony-inny członek najbliższej rodziny, którzy przerwą działalność zarobkową w tym celu.
Ważne jest także, że urlop rodzicielski należy się bezpośrednio po wykorzystaniu podstawowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze. Jednak urlop ten można wykorzystać:
- w pełnym wymiarze,
- niepełnym wymiarze,
- w całości lub
- nawet czterech (wcześniej trzech) częściach
Jak rozplanować urlop?
Istotne jest, aby wybrać urlop do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 rok życia. W przypadku korzystania z urlopu w częściach muszą one mieć miejsce bezpośrednio jedna po drugiej. Obecne przepisy pozwalają na połączenie urlopu rodzicielskiego z pracą. Od 2016 roku praca proporcjonalnie wydłuża wymiar urlopu rodzicielskiego. Dopuszcza to do 64 tygodni urlopu(opieka nad jednym dzieckiem) lub nawet do 68 tygodni(gdy opieka dotyczy bliźniaków, trojaczków).
Rok 2016 wprowadził liczne zmiany, które są doceniane przez oboje rodziców. Do najważniejszych zmian zalicza się:
- możliwość korzystania z urlopu rodzicielskiego oraz urlopu wychowawczego przez oboje z rodziców,
- w przypadku śmierci matki lub porzucenia przez nią dziecka poszerza się krąg osób uprawnionych do dzielenia się uprawnieniem do urlopów, a także zasiłku macierzyńskiego o najbliższych członków rodziny,
- możliwość rezygnacji z urlopu macierzyńskiego w każdym czasie za zgodą pracodawcy.
Po co jest potrzebny urlop macierzyński?
Urlop macierzyński to także czas na przemyślenia dotyczące własnych potrzeb i przyjaznego harmonogramu pracy(z uwagi na potrzeby dziecka). Rozmowa z pracodawcą być może przyniesie możliwość zastosowania elastycznych godzin pracy. Obecnie do wyboru sa takie opcje jak niepełny wymiar godzin, inny schemat pracy czy nawet częściowa praca zdalna.
Warto też podkreślić, że już od 2018 roku nie ma podziału na dodatkowy urlop macierzyński, który został dołączony do urlopu rodzicielskiego. Dlatego też urlop po urodzeniu dziecka to wciąż 52 tygodnie(54 gdy zachodzi ciąża mnoga) obejmujący macierzyński w wymiarze 20 tygodni i rodzicielski w wysokości 32 tygodni. Każdy kolejny urlop powinien być wnioskowany do 21 dni przed jego rozpoczęciem. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy od razu zadeklaruje się zamiar wykorzystania wszystkich przysługujących płatnych urlopów. Oczywiście decyzję można zmienić w każdym momencie i zrezygnować z urlopu lub jego części.
