Zapalenie trzustki – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie

Choroby trzustki niestety co roku powodują śmierć wielu osób. W ostatnich latach głośno stało się o raku trzustki za sprawą śmierci polskiej aktorki Anny Przybylskiej czy współzałożyciela koncernu Apple – Steve’a Jobsa. Ale nowotwór trzustki to nie jedyne śmiertelne schorzenie tego organu. Dolegliwości brzuszne mogą być spowodowane równie dobrze problemami z trawieniem jak i zapaleniem trzustki. Wyróżnia się ostre zapalenie trzustki, którego objawów nie da się zignorować i przewlekłe zapalenie trzustki, które niestety może przez dłuższy okres czasu rozwijać się dając objawy podobne do niestrawności. I dlatego jest niezwykle groźne. Jak rozpoznać czy nasz trzustka funkcjonuje prawidłowo?

Ostre zapalenie trzustki – co to jest?

Najczęściej pojawia się w wyniku innego schorzenia – kamicy żółciowej lub też u osób, które przez długi czas nadmiernie spożywały alkohol. Ta ostra postać zapalenia może prowadzić nawet do śmierci, a w ciągu roku zapada na nią od 10 do 45 osób na 100 tysięcy mieszkańców. Do głównych przyczyn tej choroby oprócz kamicy żółciowej i choroby alkoholowej zalicza się:

• hiperlipidemię,
• stosowanie niektórych leków,
• bulimię,
• mutacje genów wpływających na wydzielanie enzymów w trzustce,
• poważne urazy jamy brzusznej.

Gdy choroba ma inną, nierozpoznaną przyczynę mówi się wtedy o idiopatycznym ostrym zapaleniu trzustki. Choroba ta polega na samotrawieniu narządu przez enzymy, które trzustka wydziela, przez co może ten narząd ulec całkowitemu zniszczeniu. Ale w procesie tym uszkodzeniu ulegają również ściany naczyń krwionośnych czy układu pokarmowego, a nawet może dojść do jego perforacji. Samotrawienie trzustki może przypominać sepsę, ponieważ i tu dochodzi do uogólnionego zapalenia, a w efekcie do niewydolności wielonarządowej.

Objawy OZT

OZT to skrócona nazwa ostrego zapalenia trzustki. Głównymi objawami tego schorzenia jest silny i uporczywy ból w nadbrzuszu, który utrzymuje się wiele dni, a z dnia na dzień przybiera na sile. Mylące jest to, że ból promienieje i na prawą i na lewą stronę brzucha, a często promieniuje nawet do pleców. Wraz z przybieraniem na sile bólu mogą pojawić się gorączka, biegunka, wymioty i nudności. Ale równie dobrze OZT może przebiegać przez długi czas z lekkimi objawami przypominającymi problemy z trawieniem po zjedzeniu tłustego i ciężkiego posiłku. Gdy objawy nie ustępują przez kilka dni warto udać się na badania.

Szczególnie wskazana jest wizyta w szpitalu przy wysokiej gorączce, przyspieszonej akcji serca, zaniku szmerów jelit oraz przy dużej bolesności i napięciu brzucha. U prawie 1/3 pacjentów występuje też zażółcenie skóry, ponieważ obrzęknięta trzustka uciska na drogi żółciowe. Także przy dusznościach trzeba udać się do lekarza. Podstawą diagnozy jest badanie krwi i moczu, oraz RTG klatki piersiowej i USG jamy brzusznej, choć pomocna może być też tomografia komputerowa jamy brzusznej, aby ustalić przyczynę OZT. Gdy widać, że jest to schorzenie zaawansowane trzeba też zrobić dodatkowe badania, które ocenią rozległość zapalenia i uszkodzenia trzustki jak i innych organów.

Leczenie ostrego zapalenia trzustki

Przy szybkim rozpoznaniu tego schorzenia i lekkiej jego formie terapia jest bardzo prosta. Jeśli OZT zostało wywołane przez kamicę żółciową niestety trzeba będzie usunąć pęcherzyk żółciowy, ale obecnie metody jego usuwania są tylko w niewielkim stopniu inwazyjne, a chory po takim zabiegu szybko dochodzi do siebie. Niezbędna jednak będzie zmiana nawyków żywieniowych. Przy lekkim OZT spowodowanym innymi przyczynami potrzebna będzie kilku dniowa głodówka pod nadzorem lekarza oraz nawadnianie i podawanie leków przeciwbólowych. Gdy ustąpią uporczywe objawy można podawać lekkostrawne posiłki.

Natomiast o wiele trudniejsza w leczeniu jest ciężka postać OZT, ponieważ śmiertelność wynosi aż 10%. Najpierw lekarze muszą opanować samo zapalenie, a w późniejszych godzinach jeszcze chronić organizm przed skutkami zagęszczenia się krwi przy rozprzestrzenianiem zapalenia na inne organy. Mogą też pojawić się powikłania płucne czy nerkowe. Bardzo często potrzebne jest żywienie pozajelitowe, nawadnianie i zastosowanie antybiotyków oraz leków przeciwbólowych. W ostateczności operuje się trzustkę, aby ją usunąć.

Jednak nawet lekki atak OZT może prowadzić do zaburzenia czynności trzustki, dlatego też może być konieczne stosowanie insuliny i enzymów trzustkowych w celu poprawienia funkcjonowania całego organizmu. A OZT przechodzi w przewlekłe zapalenie trzustki.

Przewlekłe zapalenie trzustki

Zachorowalność na przewlekłe zapalenie trzustki jest mniejsza niż na ostre zapalenie trzustki, jednak co roku dotyka od 2 do 9 osób na 100 tysięcy mieszkańców. Niestety jak nazwa choroby wskazuje może ono mieć długotrwały przebieg przez co jest równie groźne jak OZT. Jako gruczoł dokrewny trzustka jest niezbędna, aby organizm otrzymywał odpowiednią ilość składników odżywczych. A długotrwałe upośledzenie jego pracy w postaci przewlekłego zapalenia może prowadzić do niedożywienia organizmu, cukrzycy i innych chorób. Niestety u większości osób dopiero znacznie uszkodzenie tego organu daje jakiekolwiek objawy, a wtedy może już dojść do uszkodzeń w organizmie.

Objawy przewlekłego zapalenia trzustki

Podobnie jak w przypadku OZT może powstać na skutek nadużywania alkoholu, kamicy żółciowej czy u osób chorych na mukowiscydozę, ale może być też powikłaniem po OZT właśnie, ponieważ z powodu uszkodzeń trzustka nie jest w stanie wydzielać odpowiedniej ilości enzymów i hormonów. Zwykle przewlekłe zapalenie zaczyna się jak dolegliwości ze strony układu trawiennego. Mogą to być brak apetytu, wzdęcia czy biegunki, a później pojawia się promieniujący ból brzucha, który nie ustępuje po tabletkach przeciwbólowych.

Niestety w Polsce najczęściej spotykaną przewlekłą postacią zapalenia trzustki jest jej wapnienie, spowodowane nie tylko nadużywaniem alkoholu, ale regularnym jego spożywaniem. Aż u 90% chorych to alkohol jest przyczyną problemów z trzustką. Wystarczy pić codziennie jedno piwo lub kieliszek wina, aby móc uszkodzić trzustkę. A do tego bardzo często chorzy z problemem alkoholowym oprócz choroby trzustki mogą mieć cukrzycę. Także nikotyna jest bardzo szkodliwa dla trzustki i może upośledzać działanie tego narządu co również może doprowadzić do zapalenia.

Przewlekłe zapalenie trzustki może być też przekazywane genetycznie. Jeśli chociaż jedno z rodziców choruje na tę przypadłość to najprawdopodobniej i dziecko będzie musiało walczyć z tych schorzeniem.

Objawy przewlekłego zapalenia trzustki mogą być bardzo mylne i nie zawsze jasne, dlatego potrzebne są specjalistyczne badania. Wystarczy podczas badania krwi sprawdzić poziom leukocytów i enzymu amylazy, której stężenie można też określić w badaniu moczu. Potrzebne będzie też badanie USG i RTG jamy brzusznej. Wskazana może być też endoskopia czy rezonans magnetyczny.

Jak leczy się przewlekłe zapalenie?

Są dwie formy leczenia: leczenie farmakologiczne i operacyjne. Chory musi być pod kontrolą gastroenterologa, diabetologa i chirurga, ponieważ chorobę tę leczy się bardzo skomplikowanie. Ale zawsze podstawa jest dieta, która zapewni trzustce lekkie składniki odżywcze i jej nie obciąży np. tłustymi potrawami, które są ciężkie w trawieniu. Oczywiście, aby leczenie było skuteczne nie można spożywać żadnego alkoholu nawet w minimalnych ilościach.

Osobie chorującej na przewlekłe zapalenie trzustki podaje się między innymi preparaty z enzymami trzustkowymi, których ten organ sam już nie jest w stanie wytwarzać lub robi to w zbyt małej ilości. Działa to też przeciwbólowo, chociaż przy silnych bólach są przepisywane również inne leki tego typu. U osób z dodatkowo wykrytą cukrzycą często trzeba podawać też insulinę.

W ostateczności leczenie trzustki obejmuje leczenie operacyjne. Może ono polegać na przecięciu zwieracza w bańce Vatera, rozszerzenie zwężeń specjalnym balonem, czy też na usunięciu kamieni trzustkowych albo nawet drenażu pseudotorbieli do dwunastnicy lub żołądka. Postępujące wyniszczenie organizmu spowodowane zapaleniem trzustki jest też powodem jej całkowitego usunięcia.