Zapalenie opon mózgowych: rodzaje, objawy, powikłania i leczenie

Zapalenie opon mózgowych to stan chorobowy, którego cechuje objęcie stanem zapalnym obszar trzech membran, które otaczają mózg oraz rdzeń kręgowy. Zapalenie opon mózgowych to proces zachodzący tylko wtedy, gdy do układu nerwowego zostaje wpuszczona infekcja. Do najczęstszych przyczyn tej choroby zalicza się obecność infekcji bakteryjnej lub wirusowej, podrażnienie chemiczne organizmu, styczność z toksycznymi substancjami i grzybami oraz alergię na poszczególne leki.

Warto pamiętać, że bakteryjne zapalanie opon mózgowych jest zaraźliwe, a więc bezpośredni kontakt z osobą chorą zwiększa znacząco ryzyko wystąpienia tego stanu. Zapalenie opon mózgowych przenoszone jest poprzez kaszel, kichanie lub bezpośredni kontakt z osobą zakażoną.

Rodzaje zapalenia opon mózgowych

Z danych statycznych oraz z doświadczenia medycznego można stwierdzić, że najczęstszą przyczyną zapalenia opon mózgowych są infekcji wirusowe i bakteryjne. Związku z czym można wyróżnić kilka postaci i rodzajów tej choroby. Bardzo dobrym przykładem są kryptokoki, które wywołane są poprzez infekcje bakteryjną oraz uaktywnienie się komórek nowotworowych. Jednak tego rodzaju zapalenie opon mózgowych jest bardzo rzadko diagnozowane.

Wirusowe zapalenie opon mózgowych

Wirusowe zapalenie opon mózgowych jest najczęstszym typem zapalenia opon mózgowych. Wirusy w kategorii Enterovirus powodują ponad 80 % wszystkich zdiagnozowanych przypadków. Ze względu na swoją postać są one częstsze w okresie letnim i jesienno-zimowym. Zasadniczo obejmują one następujące wirusy:

• wirus Coxsackie A,
• wirus Coxsackie B,
• echowirusy.

Wirusy w kategorii Enterovirus powodują około 10 do 15 milionów infekcji rocznie, ale tylko u niewielkiej ilości osób wirus ten rozwija zapalenie opon mózgowych.

Jednakże są też inne wirusy, które mogą powodować zapalenie opon mózgowych. Obejmują one:

• wirus Zachodniego Nilu,
• grypa sezonowa,
• świnka,
• HIV i AIDS,
• Odra,
• wirusy opryszczki,
• Coltivirus, który wywołuje gorączkę kleszczową.

Wirusowe zapalenie opon mózgowych zwykle ustępuje bez rozpoczęcie specjalistycznego leczenia.

Bakteryjne zapalenie opon mózgowych

Bakteryjne zapalenie opon mózgowych jest przede wszystkim zakaźną formą tego zapalenia i wywoływane jest miedzy innymi przez infekcje niektórych bakterii. Ta postać jest śmiertelna jeżeli leczenie nie zostało odpowiednio wcześniej rozpoczęte. Niestety, aż 30% dzieci i nawet 50% dorosłych umiera z powodu tego typu zapalenia opon mózgowych. Czasem, nawet wszczęte leczenie nie jest efektywne i nie zapobiega śmierci. Najczęstsze rodzaje bakterii powodujących bakteryjne zapalenie opon mózgowych to:

• Streptococcus pneumoniae, którego lokalizacja obejmuje zazwyczaj drogi oddechowe, zatoki i jamę ustną. Bakteria ta powoduje tak zwane pneumokokowe zapalenie opon mózgowych.
• Neisseria meningitidis, która rozprzestrzenia się przez ślinę i inne płyny oddechowe i powoduje tzw. Meningokokowe zapalenie opon.
• Haemophilus influenza, która może powodować nie tylko zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ale także infekcję krwi, zapalenie tchawicy, zapalenie tkanki łączneji zakaźne zapalenie stawów. Postać tej bakterii jest bardzo niebezpieczna dla zdrowia i życia człowieka.
• Listeria monocytogenes, to bakteria, które jest w większości przypadków przenoszona poprzez żywność – źle przechowywaną.

Objawy zapalenia opon mózgowych

Objawy wirusowego i bakteryjnego zapalenia opon mózgowych są bardzo podobne do zwykłej infekcji. Jednak objawy bakteryjnego zapalenia opon mózgowych są zwykle bardziej nasilone. Objawy różnią się również w zależności od wieku.

Objawy wirusowego zapalenia opon mózgowych

Wirusowe zapalenie opon mózgowych występuję głównie u niemowląt  i może powodować:

• zmniejszony apetyt, problemy z jedzeniem,
• drażliwość i nieustanny płacz,
• senność, brak energii,
• letarg,
• wysoką gorączkę.

Natomiast u dorosłych wirusowe zapalenie opon mózgowych może powodować:

• przewlekłe bóle głowy,
• wysoką temperaturę ciała,
• sztywność szyi,
• drgawki,
• wrażliwość na jasne światło,
• senność,
• letarg,
• nudności i mdłości,
• zmniejszony apetyt.

Objawy bakteryjnego zapalenia opon mózgowych

Objawy bakteryjnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych pojawiają się nagle. Mogą one obejmować:

• zaburzenia psychiki,
• nudności,
• biegunki,
• wymioty,
• wrażliwość na światło,
• drażliwość i zmiany humoru,
• bóle głowy,
• gorączkę,
• sztywny kark.

W przypadku wystąpienia chociaż jednego z wyżej wymienionych objawów należy skonsultować ten stan z lekarzem, ponieważ zbagatelizowanie może doprowadzić do nieodwracalnych konsekwencji zdrowotnych, a nawet śmierci.  Warto pamiętać, że bakteryjne zapalenie opon mózgowych może być śmiertelne. Jednakże, nie istnieje żadna metoda, która może pomóc w zdiagnozowaniu rodzaju zapalenie opon mózgowych. A więc to, czy jest ono wirusowe czy bakteryjne jest absolutnie niemożliwe do stwierdzenia. Niestety, pierwsze objawy tego nie wykażą, dopiero po wykonaniu szczegółowych badań można postawić właściwą diagnozę.

Powikłania

Brak leczenia, a nawet zbyt późno rozpoczęte leczenie może wiązać się z pojawieniem niebezpiecznych i nieodwracalnych powikłań zdrowotnych. Do podstawowych komplikacji należą następujące stany chorobowe:

• Drgawki i dreszcze,
• utrata słuchu,
• uszkodzenie mózgu,
• wodogłowie,
• wysięk podtwardówkowy lub nagromadzenie płynu między mózgiem a czaszką.

Czynniki ryzyka

Słaba odporność

Osoby z niedoborem odporności, z oczywistych względów są bardziej podatne na infekcje i łapanie innych, sezonowych chorób. Związku z czym, złapanie bakterii czy wirusa powodującego zapalenie opon mózgowych jest wyższe i bardziej częste. Dlatego też osoby, które chorują na AIDS, HIV, mają zaburzenia autoimmunologiczne, przeszły chemioterapię oraz przeszczepu niektórych narządów i szpiku kostnego powinny zachować szczególną ostrożność i dbać o swoje zdrowie. U osób, które chorują na AIDS lub HIV najczęstszą formą zapalenia opon mózgowych jest to, które powodowane są przez grzyby.

Życie w społeczności – czynniki zewnętrzne

Zapalenie opon mózgowych może bardzo łatwo rozprzestrzeniać się, gdy ludzie żyją w bliskim sąsiedztwie, mają ze sobą codzienną styczność. Jednym z przykładów może być funkcjonowanie w małych pomieszczeniach w pracy, szkole czy na uniwersytecie. Dość często zapalenie opon mózgowych przenoszone jest w akademikach, internatach oraz domach opieki społecznej lub starczej.

Ciąża

Kobiety w ciąży mają zwiększone ryzyko listeriozy, a więc infekcji wywołanej przez bakterie Listeria. Zakażenie może bardzo prosto i szybko przenieść się z matki na nienarodzone dziecko.

Wiek

Generalnie każdy człowiek ma równe szanse dotyczące zakażenia zapaleniem opon mózgowych. Jednak niektóre grupy wiekowe są bardziej zagrożone. Dzieci w wieku poniżej 5 lat są narażone na zwiększone ryzyko wirusowego zapalenia opon mózgowych. Niemowlęta są bardziej narażone na bakteryjne zapalenie opon mózgowych.

Leczenie zapalenia opon mózgowych

Wszczęte leczenie zapalenia opon mózgowych jest zależne od postawionej diagnozy, a więc również od tego, jakie jest źródło zakażenia.

Bakteryjne zapalenie opon mózgowych wymaga natychmiastowej hospitalizacji. Wczesna diagnoza i leczenie zapobiegną uszkodzeniu mózgu i śmierci. Bakteryjne zapalenie opon mózgowych jest leczone dożylnie antybiotykami. Nie ma specyficznego antybiotyku na bakteryjne zapalenie opon mózgowych. Jednakże efekt leczenia jest ściśle zależny od zaawansowania i ilości panoszących się w organizmie bakterii. Natomiast zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych jest leczone lekami przeciwgrzybiczymi.

Warto podkreślić, że wirusowe zapalenie opon mózgowych nie jest leczone. Zwykle przechodzi samoistnie. Typowe objawy powinny zakończyć się po upływie dwóch tygodni. Tego typu zakażenie nie wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, a więc nie jest powodem do obaw.