Zakrzepica – opis, rodzaje, przyczyny, objawy, diagnoza, leczenie

Czym jest zakrzepica?

Zakrzepica jest groźną chorobą układu krwionośnego. Istotą jest tworzenie się zakrzepów w systemie głębokich żył kończyn, zwłaszcza dolnych. Zakrzepy mogą jednak pojawić się w kończynach górnych, pachwinach oraz miednicy. Określana jest często mianem cichego zabójcy, ponieważ zwykle przebiega bezobjawowo. Bardzo rzadko można napotkać się z zakrzepicą żył powierzchniowych.

Tworzące się zakrzepy same w sobie nie są śmiertelne ani niebezpieczne. Stają się groźne dopiero wtedy, gdy oderwą się od ściany żylnej i powędrują wraz z krwią w stronę serca. Taki zator może z łatwością zablokować tętnicę płucną, a tym samym doprowadzić do zgonu.

Według danych, na zakrzepicę żył głębokich co roku w Polsce choruje około 100 000 ludzi. Najczęściej są to kobiety, jednakże nie omija również mężczyzn. Średni wiek chorych wynosi ponad 40 lat.

Chorobie można zapobiegać prowadząc aktywny i zdrowy styl życia, co obejmuje regularną aktywność fizyczną, dietę bogatą w witaminy (a uboższą w tłuszcze czy cukry) oraz utrzymywanie prawidłowej masy ciała. Dodatkowo należy unikać długotrwałego przebywania w jednej pozycji.

Rodzaje zakrzepicy

Chorobę podzielono na 3 rodzaje biorąc pod uwagę miejsce tworzenia się zakrzepów:

1. dystalna – zazwyczaj nie skutkuje zatorem płucnym, dotyczy żył łydek i jest najczęściej występującą zakrzepicą
2. proksymalna – dotyczy żył: podkolanowych, udowych, biodrowych oraz żyły głównej dolnej, ten rodzaj wiąże się z dużym ryzykiem powikłań, m.in. płucnych
3. obrzęk bolesny – jest to ostra postać zakrzepicy, towarzyszą jest duże dolegliwości bólowe

Przyczyny

Aby krew bez problemu krążyła systemami żylnymi oraz aby docierała do wszystkich narządów i tkanek organizmu niezbędny jest częsty ruch. To on uruchamia pompę mięśniowo-żylną, która pobudza krążenie krwi. Wnioskując mona łatwo stwierdzić u jakiej grupy osób choroba występuje najczęściej.

Są to pacjenci po operacjach, przebywający w długotrwałym unieruchomieniu. Choroba dotyczy również osób spędzających większość czasu w pozycji siedzącej lub stojącej bez ruchu. Może być efektem nawet długiej podróży pociągiem, samolotem czy innym środkiem transportu. Kolejną grupą zagrożonych osób są kobiety w ciąży.

Czynnikiem ryzyka jest z całą pewnością otyłość oraz inne choroby, takie jak: reumatyzm, nowotwory, choroby układu krążenia. Choroba może się wiązać ze stosowaniem doustnej antykoncepcji przez kobiety oraz z wiekiem.

Osoby starsze są dużo bardziej narażone na wystąpienie zakrzepicy żył głębokich, ponieważ ściany ich naczyń wraz z wiekiem ulegają osłabieniu. Stają się cieńsze i mniej elastyczne, co sprzyja formowaniu się groźnych zakrzepów. Najbardziej narażeni są seniorzy powyżej 60 roku życia. Inne przyczyny:

• zbyt ciasne i krępujące ruchy ubranie
• palenie papierosów
• nadużywanie alkoholu
• dieta obfitująca w tłuszcze i cukry
• odwodnienie organizmu
• choroby zakaźne
• ciąża
• nadmierna krzepliwość krwi
• zagęszczenie krwi
• stosowanie leków drażniących wyściółkę żył

Objawy choroby

Jak wcześniej wspomniano, zakrzepica żył głębokich często przebiega bezobjawowo. Można jednak zauważyć symptomy świadczące o rozwijającej się chorobie. Są to: bóle nóg podczas chodzenia, obrzęki kończyn (zwłaszcza w okolicy kostek) i odczuwalne ciepło kończyn. Podczas dotykania nóg można wyczuć stwardnienie żył. Skóra w miejscu objętych dolegliwością często jest gładka, napięta i zaczerwieniona (niekiedy nawet sina).

Do ogólnych objawów należą: gorączka, stany podgorączkowe, tachykardia.

W przypadku zakrzepicy żył powierzchniowych skóra może przybrać inny odcień.

Warto jednak powtórzyć, że powyższe objawy mogą wystąpić zaledwie u połowy chorych. U drugiej połowy pierwszym objawem jest dopiero zatorowość płucna. Do objawów zatorowości płucnej należą: duszności, krwioplucie, ból w klatce piersiowej, problemy z zachowaniem równowagi, utrata świadomości, a niekiedy zatrzymanie krążenia skutkujące śmiercią.

Diagnostyka

Lekarzowi do prawidłowej diagnozy wystarczy zazwyczaj wywiad przeprowadzony z pacjentem oraz możliwość obejrzenia kończyn. Można jednak dla pewności wykonać testy i badania diagnostyczne.

Pierwszym takim testem jest ocena zakrzepicy według skali Wellsa. Lekarz zadaje pacjentowi 12 pytań, w tym 8 twierdzących i 4 przeczące. Następnie na podstawie odpowiedzi badanego formuje wynik. Pacjenci, którzy uzyskali 0 punktów mają najmniejsze ryzyko choroby. To ryzyko rośnie wraz z liczbą uzyskanych punktów.

Innym badaniem jest flebografia. Polega na podaniu do żył kontrastu, a następnie wykonaniu zdjęć RTG. Metoda ta jest jednak stosowana bardzo rzadko, wyłącznie w szczególnych przypadkach.

Diagnoza zakrzepicy żył głębokich opiera się również na wykonaniu szeregów badań, do których należą: USG, angiografia żył, badanie poziomu D-dimerów. Koagulogram z kolei określa układ krzepnięcia.

Leczenie

Leczenie najczęściej opiera się na zastosowaniu środków farmakologicznych, tzn. zastrzyków z heparyny i doustnych leków przeciwzakrzepowych. W celu minimalizowania bólu podaje się powszechnie dostępne środki przeciwbólowe i dodatkowo przeciwzapalne. Na samym początku stosuje się wspomniane wcześniej zastrzyki przez okres 10 dni. Chora osoba jest w stanie samodzielnie zaaplikować sobie dzienną dawkę heparyny. Następnie lekarz przepisuje leki rozrzedzające krew oraz chroniące i wzmacniające ściany żylne.

Ważne jest również stosowanie przez pacjentów rajstop czy pończoch uciskowych.

Na czas leczenia należy uzbroić się w cierpliwość i samodyscyplinę. Proces trwa niekiedy nawet 9 miesięcy. U większości przypadków zakrzepicę żył można wyleczyć całkowicie. W przypadku podłoża genetycznego jest to nieco trudniejsze, ponieważ choroba ma wówczas tendencję do nawracania.

W przypadku braku rezultatów w leczeniu zachowawczym zwykle lekarze kierują pacjenta na leczenie operacyjne. Polega ono na usunięciu skrzeplin oraz stałym umieszczeniu w żyle filtru z nierdzewnej stali. Ma on na celu powstrzymywać skrzepy płynące do tętnicy płucnej wraz z krwią.

Środki ostrożności

Aby nie doszło do zakrzepicy żył głębokich, koniecznie muszą zostać spełnione 3 warunki:

1. zastawki żył nie mogą być blokowane
2. mięśnie powinny pomagać podczas popychania krwi w stronę serca
3. krew musi mieć prawidłowe ciśnienie i płynnie przepływać przez naczynia

Kończynę objętą chorobą powinno się odciążać poprzez utrzymywanie jej w pozycji poziomej, lekko wzniesionej ku górze. Dodatkowo można wykonywać chłodne kompresy. Do środków ostrożności w przypadku zakrzepicy oraz w celu jej zapobiegania należą:

• nie krzyżowanie nóg podczas siedzenia
• rozprostowywanie nóg podczas dłuższych podróży
• jedzenie dużej ilości warzyw i owoców
• picie minimum 2 litrów wody dziennie, co wpłynie na rozrzedzenie krwi
• nie dopuszczanie do otyłości