Wysoki poziom kreatyniny, dopuszczalne normy i sposoby na jej obniżenie

Nerki należą do tej grupy organów wewnętrznych, które nie bolą. Bardzo często o schorzeniu dotykającym układu wydalniczego dowiadujemy się wówczas, gdy choroba jest już zaawansowana. Wcześniej nie odczuwaliśmy żadnych objawów, choćby bólu, a nawet jeżeli jakieś się pojawiały, nie przywiązywaliśmy do nich znaczenia.

Kreatynina, co to jest?

Nerki są najważniejszym składnikiem układu wydalniczego człowieka a ich rolą w organizmie jest nieustanne usuwanie z niego szkodliwych substancji powstałych podczas procesów metabolicznych przy zachowywaniu tych pożytecznych i wartościowych. To dlatego organ ten wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Kreatynina jest produktem ubocznym przemiany materii tworzącym się przede wszystkim w mięśniach szkieletowych. To jeden z najważniejszych związków azotowych występujących w ludzkim organizmie. Odczytując stężenie kreatyniny we krwi oraz moczu ocenia się prawidłowość pracy nerek.

Badanie stężenia kreatyniny

Kreatynina to produkt powstały w wyniku metabolizmu kreatyny, czyli substancji, która pełni rolę nośnika energii w mięśniach, przede wszystkim szkieletowych. Codziennie od 1-2% kreatyny przekształca się w kreatyninę, która następnie zostaje przefiltrowana w nerkach i wydalona wraz z moczem. Proces ten widoczny jest choćby bezpośrednio po treningu, gdzie zaraz po jego zakończeniu powstaje potrzeba oddania moczu. Stężenie kreatyniny we krwi jest odmienne u człowieka  i zależy od kilku czynników, m.in. :

• od masy mięśniowej danej osoby
• płci
• ilości spożywanego systematycznie mięsa

Jednak sam poziom stężenia kreatyniny we krwi jest charakterystyczny dla danej osoby i mniej więcej stały. Kreatynina ani nie wchłania się zwrotnie a jej ilość w moczu uzależniona jest przede wszystkim od sprawności filtracyjnej nerek, czyli od przesączania kłębuszkowego. To dlatego, gdy pacjent nabiera jakichkolwiek podejrzeń co do stanu swoich nerek, lekarz w pierwszej kolejności zleci mu oznaczenie stężenia kreatyniny w surowicy krwi. Gdy powstały obraz wymaga dodatkowego uzupełnienia wykonuje się łącznie dwa badania biochemiczne: krwi pod kątem obecności w niej kreatyniny oraz moczu obliczając tzw. klirens kreatyniny czyli jej dobowe wydalanie wraz z moczem. Tego rodzaju badanie pozwala na ocenę stanu nerek i ich zdolności metabolicznych. Gdy badania wykazują nadmierne stężenie kreatyniny we krwi może oznaczać to chorobę przewlekłej niewydolności nerek.

Normy dla stężenia kreatyny

U osoby w pełni zdrowej prawidłowa norma stężenia kreatyniny we krwi oscyluje w przedziale: od 53 do 115 µmol/l (od 0,6 do 1,3 mg). Jednak wartość ta mocno zależy od cech pacjenta: jego wieku, płci, wagi, masy mięśniowej oraz zawartości mięsa w codziennej diecie. Czasem obecność jakiegoś schorzenia czy przewlekłej choroby może wpłynąć na wyniki badań.

Wynik końcowy badania stężenia kreatyniny wykorzystuje się do obliczenia klirensu kreatyniny. Jego wartość jest często równoznaczna z przybliżoną wartością przesączania kłębuszkowego (GFR) i stanowi przesłankę wykorzystywaną do oceny zdolności filtracyjnych nerek. Jednak do wyników tych badań należy podchodzić z dużą dozą ostrożności, ponieważ wzrost stężenia kreatyniny pojawia się dopiero wtedy, gdy połowa miąższu nerek jest już uszkodzona. Poza tym pomimo upośledzenia pracy nerek badanie to może wykazywać czasem niskie stężenie kreatyniny we krwi, najczęściej dzieje się tak w przypadku pacjentów w zaawansowanym wieku, wyniszczonych fizycznie i o minimalnej masie mięśniowej.

Mało miarodajne wyniki powstają również wtedy, gdy przesączanie nerkowe kreatyniny jest już znacznie upośledzone a kreatynina wydzielana jest przez  cewki nerkowe. Niewielkie podwyższenie stężenia kreatyniny we krwi mogą wywołać: przyrost masy mięśniowej w krótkim czasie oraz suplementy diety zawierające kreatynę.

Wysoki poziom stężenia kreatyniny we krwi

Wysoki poziom kreatyniny we krwi powstaje, gdy pacjent cierpi na ostrą bądź przewlekłą niewydolność nerek. Dlatego za bezpośrednie przyczyny wzrostu stężenia tej substancji uznaje się wszystkie schorzenia, które wywołują tę postać dysfunkcji nerek. Najczęściej wskazuje się następujące przyczyny:

• ostre niedokrwienie nerek, powstałe podczas  wstrząsu: kardiogennego, septycznego, anafilaktycznego czy krwotocznego
• odwodnienie powstałe podczas przebiegu ostrych biegunek i wymiotów
• uszkodzenie miąższu nerek w pierwotnych i wtórnych zakażeniach toczniem rumieniowatym, w skrobiawicy, kłębuszkowych zapaleniach nerek, cewkowo-śródmiąższowych zapaleniach nerek, w zespole hemolityczno-mocznicowym, w zespole rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego oraz  w uszkodzeniu spowodowanym toksynami lub lekami nefrotoksycznymi
• utrudnienie odpływu moczu lub całkowita niedrożność dróg moczowych pacjenta spowodowana kamicą nerkową, skrzepami krwi, przerostem prostaty lub guzami uciskającymi moczowody

Jak obniżyć poziom stężenia kreatyniny we krwi?

Aby skutecznie obniżyć poziom stężenia kreatyniny we krwi należy wyeliminować lub zminimalizować czynniki wywołujące nieprawidłową wydolność nerek. Dopiero po kuracji polegającej na usunięciu przyczyn medycznych powinno się zmienić dietę. Dieta u pacjentów z zaburzeniami wydolności nerek musi opierać się na powszechnych zasadach zdrowego odżywiania i składać się z produktów, które nie będą obciążać nerek, ale będą dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Tego rodzaju dieta powinna wynosić ok. 30-35 kcal na jeden kg masy ciała pacjenta i powinna być:

• wysokokaloryczna
• wysokowęglodanowa
• wysokotłuszczowa
• z niską podażą białka

Powinna zawierać warzywa i owoce, z przewagą tych pierwszych i to zarówno świeżych jak i mrożonych. Pacjentowi zaleca się zwykle też spożycie niewielkich porcji wysokogatunkowego mięsa, ryb, mleka, twarogu oraz jaj. Jednak nie więcej niż 2 porcje dziennie. Bazę codziennej diety powinny stanowić węglowodany złożone, czyli: kasze, płatki zbóż, makaron i ryż. Nie powinno się ograniczać tłuszczów, ale powinny być one przede wszystkim pochodzenia roślinnego, mogą to być: oleje roślinne, orzechy, awokado, oliwki. Ważnym składnikiem diety są produkty zawierające żelazo, szczególnie to pochodzenia roślinnego: natka pietruszki, szpinak, zielone warzywa, burak oraz czerwone mięso i drób. Ważnym składnikiem diety będzie również potas, który wydalany w nadmiarze z moczem prowadzi do braków tego pierwiastka w organizmie. Dlatego należy dodać do swojej diety świeże i suszone morele, figi, pomidory, brukselkę czy banany.

Nieprawidłowa praca nerek powoduje, że organizm nie radzi sobie z wydalaniem sodu i fosforu, a sód kumuluje się w nim i powoduje tworzenie się obrzęków oraz wzrost ciśnienia krwi. Dlatego bezwzględnie należy ograniczyć spożywanie soli , wyłączyć z diety wędliny, sery, konserwy i produkty marynowane, gdzie zastosowano duże ilości soli kuchennej.