Udar mózgu – rodzaje, objawy, przyczyny oraz leczenie

Mózg uznawany za najważniejszy z organów, zawiaduje wszystkimi procesami życiowymi człowieka. Półkule mózgowe, chociaż pozornie oddzielone od siebie, tak naprawdę łączą się włóknami nerwowymi, a każdy z jego płatów odpowiada za inne funkcje układu nerwowego. Do  zdrowego mózgu cały czas dociera krew odpowiednio nasycona tlenem, wykorzystuje on aż około 20% tlenu, który pobiera codziennie każdy z nas. Udar mózgu pojawia się wówczas, gdy jego część zaczyna obumierać, a dzieje się tak na skutek zatrzymania dopływu życiodajnej krwi.  W Polsce rocznie około 70 tysięcy osób doznaje udaru, a wszystko wskazuje, że statystyki będą się pogarszać wraz ze starzeniem się społeczeństwa.

Rodzaje udaru mózgu – niedokrwienny i krwotoczny

Udary mogą różnić się między sobą, wyodrębnić możemy:

• udar niedokrwienny – występujący znacznie częściej,
• udar krwotoczny – stanowiący około 1/5 wszystkich zachorowań.

Niedokrwienny udar mózgu powstaje na skutek pojawienia się niedrożności w przepływie krwi, przez którą mózg nie otrzymuje jej w wystarczającej ilości. Najczęstszym powodem tego typu udaru mózgu są:

• miażdżyca – w wyniku zbyt dużej ilości cholesterolu powstają blaszki miażdżycowe, które zaczyna ją się odkładać w naczyniach krwionośnych doprowadzając do ich zablokowania,
• zator – w tym przypadku do zatkania naczynia dochodzi w wyniku powstania skrzepu – może on powstać w sercu, na skutek schorzeń różnego rodzaju lub w samych żyłach.

Udar krwotoczny mózgu zdarza się zdecydowanie rzadziej i powstaje w wyniku nagłego pęknięcia ściany naczynia krwionośnego – popularnie zwany jest wylewem. Podczas wylewu dochodzi do:

• wstrzymania dopływu krwi do części mózgu, w której doszło do udaru,
• zniszczenia okolicznych tkanek przez krew z pękniętego naczynia – zostają nią zalane,
• wzrostu ciśnienia wewnątrz czaszki,
• zaburzenia prawidłowego funkcjonowania całego mózgu, bez względu na miejsce jego udaru.

Udary mózgu o charakterze krwotocznym możemy podzielić na śródmózgowe – gdy dochodzi do pęknięcia naczynia znajdującego się wewnątrz mózgu, oraz podpajęczynówkowe –  gdy zniszczone zostaje naczynie umiejscowione na powierzchni mózgu, a krew wydobywająca się z niego zatrzymuje się miedzy mózgiem a błoną, która go otacza. W każdym przypadku śmiertelność pacjentów pozostaje większa niż w przypadku udaru o charakterze niedokrwiennym.

Objawy udaru mózgu

W obydwóch przypadkach objawy są bardzo podobne i zależą w dużej części od tego, jaki fragment mózgu został uszkodzony. Do najłatwiej rozpoznawalnych symptomów należą:

• osłabienie oraz drętwienie kończyn dolnych i górnych, zazwyczaj po jednej stronie,
• pojawienie się asymetrii twarzy – opadanie powieki lub kącika ust,
• zaburzenia mowy, która staje się spowolniona i bełkotliwa,
• pojawienie się problemów z widzeniem, zwłaszcza w jednym oku,
• nieskoordynowane poruszanie się,  przypominające czasem chód osoby pijanej,
• nudności, wymioty i wyjątkowo ostry ból głowy – najczęściej dotyczą udaru mózgu typu krwotocznego,
• problemy z oddychaniem,
• utrata przytomności lub jej poważne zaburzenia.

W przypadku udaru mózgu typu niedokrwiennego objawy mogą narastać powoli, nawet w ciągu kilku dni – może to być powodowane dosyć wolno przemieszczającym się skrzepem.  Udar mózgu o charakterze krwotocznym wydarza się nagle, a rokowania najczęściej pozostają niepomyślne.

Przyczyny udaru mózgu

Do podstawowych przyczyn udaru krwotocznego mózgu należy nadciśnienie tętnicze. To ono przyczynia się do powstawania w mózgu mikro uszkodzeń naczyń krwionośnych zwanych tętniakami. Na skutek pęknięcia tętniaka dochodzi do wylewu, którego dramatyczne skutki bardzo ciężko jest zatrzymać. Czasami przyczyną schorzenia bywa uwarunkowana genetycznie – wadliwa budowa naczyń znajdujących się w mózgu. Dodatkowo obydwa rodzaje udaru mózgu mogą być spowodowane:

• zmianami powstałymi w wyniku przebiegu cukrzycy, która uszkadza naczynia krwionośne ,
• paleniem tytoniu, które przyczynia się aż do ¼ wszystkich udarów – powodując między innymi upośledzenie funkcjonowania naczyń krwionośnych oraz rozwój zakrzepicy,
• nieprawidłowym odżywianiem się – nadużywaniem w codziennej diecie tłuszczów zwierzęcych, soli oraz modyfikowanego jedzenia typu fast food,
• nadwagą,
• nadużywaniem alkoholu – ryzyko udaru mózgu wzrasta dwukrotnie w pierwszej godzinie po wypiciu alkoholu,
• brakiem ruchu – już 20 minut aktywności fizycznej dziennie zmniejsza ryzyko wystąpienia schorzenia.

Diagnoza i leczenie udaru mózgu

Najistotniejszy w terapii udarów jest czas. Im wcześniej po wystąpieniu pierwszych niepokojących objawów pacjent trafi do lekarza, tym jego szanse na przeżycie lub wyzdrowienie stają się większe. Wszelkie badania wskazują, że pacjentowi powinna być udzielona pomoc w przeciągu 3 godzin – wtedy ma szanse na pełne wyjście z choroby.  Udar mózgu diagnozuje się za pomocą:

• tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego – badania powinny być wykonane od razu po przyjęciu do szpitala,
• analizy laboratoryjnej krwi – wykonuje się badanie morfologii krwi, oznacza się czas jej krzepnięcia,  dokonuje się oznaczenia elektrolitów, białka CRP oraz pomiaru wysycenia krwi tlenem,
• badania EKG ,
• badania USG tętnic dogłowowych oraz mózgowych,
• badania RTG klatki piersiowej.

Leczenie powinno obejmować przede wszystkim podanie odpowiednich leków, mających uregulować ciśnienie krwi pacjenta, a także utrzymywanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi, ponieważ jej podwyższony poziom powoduje pogorszenie rokowania osób z udarem mózgu. Jeśli wymaga tego sytuacja chory powinien również otrzymać maskę tlenową by maksymalnie dotlenić krew. Poza tym, wskazane by personel medyczny:

• ciągle monitorował ciśnienie krwi pacjenta,
• obniżał temperaturę ciała pacjenta, która jest podwyższona zazwyczaj do 48 godzin po przebytym udarze mózgu,
• sięgnął po odpowiednio dobrane antybiotyki w przypadku pojawienia się zakażenia związanego z udarem oraz zlecił wykonanie badania płynu mózgowo – rdzeniowego,
• dożylnie podawał płyny po to, by zapobiec niewydolności serca,
• zastosował leki, wpływające na zahamowanie procesu tworzenia się zakrzepów – kwas acetylosalicylowy.

Wyjątkowo ważne jest, by pacjent z podejrzeniem udaru mózgu trafił od razu do szpitala z oddziałem specjalizującym się w ratowaniu chorych konkretnie
z tym schorzeniem.  Najważniejsze, by jak najszybciej dotrzeć do szpitala oraz wcześnie wdrożyć program rehabilitacji, która powinna rozpocząć się już w pierwszej dobie po przyjęciu – zmniejsza ona znacznie ryzyko wystąpienia powikłań.