Trzustka – gdzie leży, funkcje i najczęstsze choroby
Trzustka ulokowana jest w ciele człowieka w górnej części jego brzucha. Należy do organów gruczołowych, czyli takich, które regulują gospodarkę hormonalną organizmu. Trzustka jest odpowiedzialna za produkcję przede wszystkim insuliny oraz glukagonu, które są odpowiedzialne za poziom glukozy we krwi. Jednocześnie trzustka odpowiada za produkcję soku trzustkowego niezbędnego do procesów trawiennych.
Gdzie leży i jak jest zbudowana trzustka?
Trzustka należy do grupy organów zlokalizowanych zaotrzewnowo, czyli w górnej części brzucha. Zbudowana jest z:
- głowy otoczonej pętlą dwunastnicy
- trzonu
- ogona skierowanego do wnęki śledziony
- przewodu trzustkowego głównego odprowadzającego skok trzustkowy – przewód Wirsunga na brodawce dwunastniczej większej, który może łączyć się z drogami żółciowymi
- przewodu trzustkowego dodatkowego skierowanego do dwunastnicy na brodawce dwunastniczej lub łączącego się z przewodem trzustkowym głównym
Funkcje trzustki w organizmie
To m.in. dzięki trzustce może odbywać się proces trawienia pokarmów. Trzustka wytwarza dziennie ok. 2 litrów soków trawiennych. Ta funkcja zewnątrzwydzielnicza trzustki polega na produkcji enzymów trawiennych. Enzymy produkowane są w komórkach pęcherzykowatych trzustki jako nieczynne proenzymy i gromadzone są w pęcherzykach zwanych zymogenami. Następnie systemem przewodów trzustkowych przedostają się do dwunastnicy, gdzie już uaktywnione przyczyniają się do trawienia określonych składników pokarmowych.
Sok trzustkowy zawiera enzymy:
- enzymy proteolityczne niezbędne do trawienia białek: trypsyna, chymotrypsyna, karboksypeptytaza A oraz B, elastaza, przy czym trypsyna posiada zdolność aktywacji jeszcze innych proenzymów
- enzymy lipolityczne, czyli takie, które biorą udział w trawieniu tłuszczów to: lipaza, fosfolipaza, esterazy, przy czym lipaza hydrolizuje triglicerydy do postaci diglicerydów, monoglicerydów oraz kwasów tłuszczowych
- enzymy glikolityczne, niezbędne do trawienia cukrów: α-amylaza htdrolizująca skrobię do postaci maltozy, maltotrioz oraz dekstryn
- enzymy nukleolityczne: rybonukleaza oraz dezoksyrybonukleaza hydrolizujące wiązania fosfodiestrowe w kierunku rozpadu kwasów nukleinowych na oligo i mononukleotydy.
Podczas jedzenia posiłków nerwy oraz hormony stymulujące funkcje przewodu pokarmowego regulują wydzielanie proenzymów trzustkowych w kierunku przewodu trzustkowego. Trypsynogen znajdujący się na powierzchni błony śluzowej dwunastnicy, pod wpływem działania enterokinazy uaktywnia się do trypsyny, która z kolei w sposób zmasowany aktywuje pozostałe proenzymy będące składowymi soku trzustkowego.
Gdy zaczyna boleć trzustka
Znaczenie trzustki w procesach trawiennych jest nie do przecenienia, dlatego warto przyglądać się jej codziennemu funkcjonowaniu. Najczęściej gdy pojawiają się problemy z tym organem i odczuwalny staje się ból w miejscu jej lokalizacji, znaczna jej część już wcześniej uległa obumarciu. Tymczasem wiele wczesnych sygnałów ignoruje się , zwłaszcza, że towarzyszy im tylko przejściowy ból.
Na poprawne funkcjonowanie trzustki największy negatywny wpływ ma niezdrowy styl życia. Nadmiar tłuszczu, cukru czy węglowodanów obciąża wątrobę i trzustkę, nie pomaga też nadużywanie alkoholu czy nałóg palenia papierosów. Najczęściej pierwszymi objawami choroby trzustki jest ból w górnej części brzucha, najpierw delikatne kłucie, które przechodzi w ostry stan promieniującego w okolicach pleców bólu. Często temu odczuciu towarzyszą:
- objawy przejedzenia
- spadek ciśnienia
- wymioty
- zaparcia
- wzdęcia
- gorączka
- dreszcze.
Najczęstsze choroby trzustki
Choroby trzustki diagnozuje gastroenterolog. Najczęstszymi z chorób, jakie dotykają ten organ są:
- zapalenia trzustki: ostre i przewlekłe
- kamica przewodów odprowadzających sok trawienny
- torbiele
- rak części zewnątrzwydzielniczej
- nowotwory części wewnątrzwydzielniczej- wyspiaki
Ostre zapalenie trzustki
Najczęściej przyczyną ostrego zapalenia trzustki są choroby układu żółciowego oraz alkoholizm. Rzadziej odpowiada za nie: świnka, przyjmowanie leków, nadczynność przytarczyc, pigułki antykoncepcyjne. O kłopotach trzustki informuje ból powstały wskutek zatkania kamieniem ujścia przewodu trzustkowego. Ból jest nagły, trwa kilka dni, a zmniejsza się w pozycjach siedzących przy pochyleniu sylwetki do przodu. Zwiększa się podczas kaszlu, zmianach pozycji ciała czy głębokim oddychaniu. Pojawiają się też:
- nudności i wymioty
- odwodnienie
- pocenie się
- przyśpieszone tętno
- temperatura powyżej 38°C
- brzuch wzdęty i napięty
Toksyny i enzymy powstałe przy uszkodzonej trzustce mogą prowadzić do niewydolności krążeniowo-oddechowej czy niewydolności nerek. Konieczne jest leczenie szpitalne.
Insulinoma
Insulinoma jest nowotworem pochodzącym od komórek beta. Chore komórki wydzielają niekontrolowanie insulinę, skutkiem czego jest:
- obniżenie się poziomu cukru we krwi, czyli hipoglikemia
- uczucie nienasycenia
- zamroczenie
- zimne poty
- drżenie mięśni
Po usunięciu guza powyższe objawy ustępują.
Mukowiscydoza
Mukowiscydoza to choroba ustrojowa, którą nie zalicza się do typowych chorób trzustki, jednak gdy wystąpi wywiera ogromny wpływ na jej funkcjonowanie. U chorych na mukowiscydozę następuje zaczopowanie przewodów trzustkowych odprowadzających soki trawienne lepką i gęstą wydzieliną, co prowadzi nawet w 90% do niewydolności trzustki. Obserwowane wówczas objawy to:
- cuchnący i częsty stolec
- wzdęcia
- upośledzenie wagi i wzrostu u dzieci
- zapalenie trzustki
Jak zadbać o trzustkę
Najlepszym sposobem systematycznej pielęgnacji funkcjonowania trzustki jest odpowiednia dieta i rezygnacja z nałogów: palenia papierosów i picia alkoholu. Na pracę trzustki pozytywnie wpływają produkty bogate w błonnik oraz te zawierające w swoim składzie witaminę C. Powinno się również ograniczyć spożywanie tłustych oraz smażonych potraw, czyli wszelkich ciężkostrawnych dań. A w przypadku pojawienia się jakichkolwiek niepokojących objawów należy udać się do lekarza.
