Choroby autoimmunologiczne, czy też choroby autoimmunizacyjne to zbiór schorzeń, w których układ immunologiczny organizmu zabija własne komórki i tkanki. Powodują je błędy zachodzące w narządach limfatycznych i w konsekwencji atakowanie własnych komórek, które układ odpornościowy traktuje jako ciała obce. Do chorób autoimmunologicznych, potocznie zwanych autoagresywnymi zalicza się m.in.; tocznia, Hashimoto, cukrzycę typu 1, bielactwo, chorobę Gravesa-Basedowa, chorobę Crohna.
Co to jest toczeń rumieniowaty?
Toczeń jest jedną z najbardziej dokuczliwych chorób z tej grupy. Najcięższą wersją tej choroby jest toczeń rumieniowaty układowy, których obejmuje nie tylko skórę, ale narządy wewnętrzne i niszczy tkankę łączną oraz tłuszczową. Ta postać choroby wymaga często przeszczepu organów, a nieleczona kończy się śmiercią. Przyczyny tocznia do dzisiaj nie są znane medycynie i nie ma na nią cudownej szczepionki.
Objawy tocznia rumieniowatego
Toczeń rumieniowaty przyjmuje różne postaci. Najprościej można rozpoznać postać tocznia skórnego, który przybiera kilka wersji: podostrą, przewlekła oraz przerywaną. Objawia się rumieniowatą, o wyraźnych granicach, wysypką na twarzy. Przypomina ona kształtem motyla. Rzadszym objawem jest rumieniowata, plamkowo-grudkowa osutka zlokalizowana na ramionach oraz dłoniach. W postaci skórnej toczeń przejawia się też rumieniowatymi wykwitami z obrzękiem oraz rogowaceniem w obszarze mieszków włosowych, podobnym do objawów łuszczycy. Rumień wywołany toczniem przybiera też postać obrączkową z jaśniejszym punktem wewnątrz zmiany lub postać łuszczycopodobną
Najrzadziej można spotkać postać tocznia rumieniowatego krążkowego jakim jest toczeń obrzękowy, przypominający pokrzywkę. Na ciele pojawiają się bąble o czerwonofioletowym zabarwieniu. Tego rodzaju zmiany skórne ustępują samoistnie, chociaż potrafią pojawić się ponownie dokładnie w tych samych miejscach.
Dużo trudniej rozpoznać postać tocznia rumieniowatego układowego, który dotyka też różne narządy. Najczęstsze sygnalizujące chorobę objawy to:
- wysypka
- nadwrażliwość na słońce
- liszaj przewlekły
- owrzodzenia nosogardzieli oraz jamy ustnej
- zapalenie minimum dwóch lub więcej stawów obwodowych
- psychoza lub drgawki
U części chorych choroba powoduje zmiany w nerkach prowadzące do ich uszkodzenia i niewydolności. Groźną postacią jest zajęcie przez chorobę układu krążenia ponieważ może ona zakończyć się zapaleniem osierdzia lub mięśnia sercowego. Toczeń wywołuje także upośledzenie umysłowe oraz przewlekłe zapalenie płuc i opłucnej.
Leczenie tocznia
Leczenie tocznia nie jest łatwym zadaniem. Jak dotąd medycynie nie udało się opracować złotego środka, który umożliwiłby wyleczenie tego przewlekłego schorzenia. Do prowadzenia terapii wykorzystuje się sterydy, leki stymulujące układ odpornościowy oraz leki przeciwzapalne i przeciwmalaryczne. W szczególnych przypadkach stosuje się zabieg wymiany osocza krwi.
Leczenie farmakologiczne jest w przypadku tej choroby kluczowe, ale dużą wagę przywiązuje się też do psychoterapii i właściwego podejściu do pacjenta. Pacjenci słysząc diagnozę czują się całkowicie wykluczeni i zagrożeni spustoszeniem organizmu. Jednak szybko i prawidłowo postawiona diagnoza i włączenie odpowiednio dobranej terapii bardzo dobrze rokuje. Statystyki pokazują, że pacjenci zakażeni toczniem przeżywają ok. 5 lat, jednak połowa z nich żyje dużo dłużej bo nawet lat 20 i więcej, pod warunkiem, że nie zostały uszkodzone narządy wewnętrzne.
Ogromną szansą dla osób zakażonych toczniem są toczące się w wielu miejscach na świecie badania nad tą chorobą i poszukiwanie skutecznego leku, który umożliwiłby pełne wyleczenie i pokonanie tocznia.
Toczeń a ciąża
Toczeń należy do chorób przewlekłych, trudno uleczalnych. Do niedawna choroba ta była bezwzględnym przeciwwskazaniem do zajścia w ciążę. Lekarstwa stosowane do terapii, które łagodziły objawy i zapobiegały rozprzestrzenianiu się jej stanowiły niebezpieczeństwo dla płodu, natomiast ich odstawienie prowadziło do niebezpiecznych powikłań dla matki. Aktualnie ciąża i toczeń sprawiają, że jest ona cały czas oceniana jako ciąża wysokiego ryzyka. Toczeń bowiem zwiększa ryzyko poronienia, przedwczesnego porodu czy też ograniczenia wzrostu wewnątrzmacicznego. Jednak współczesna medycyna sprawia, że prawdopodobieństwo szczęśliwego zakończenia ciąży jest naprawdę duże, bo aż 80% kobiet chorych na tocznia i będących w tym czasie w ciąży ma prawidłowy jej przebieg i udane rozwiązanie.
Jak radzić sobie z toczniem w okresie ciąży
Oczywiście decydując się na ciążę oraz przez cały okres ciąży bezwzględnie należy stosować się do porad lekarza. Tylko on jest w stanie zaopiekować się przyszłą mamą i jej dzieckiem. Jednak jedną z porad, jakie można zasugerować kobiecie, aby zwiększyć szansę na ciążę bez powikłań wywołanych chorobą kobiety to zdecydować się na ciążę w czasie remisji choroby, czyli wtedy, gdy chora nie musi stosować zbyt wielu leków. To lekarz położnik i reumatolog będą decydować o przyjmowaniu niezbędnych w tym okresie leków. Wiadomo jednak, że najbardziej szkodliwymi dla ciąży są: cyklofosfamid i methotrexat. W sytuacjach wyjątkowych dopuszcza się azatioprynę i cyklsporynę. W miarę bezpieczne są też leki steroidowe, ale o niewielkich dawkach.
Po szczęśliwym rozwiązaniu noworodek koniecznie musi zostać przebadany, by wykluczyć zespół tocznia noworodkowego. Ryzyko wystąpienia choroby u noworodka wynosi ok. 2%. To teoretycznie niewiele, jednak każdy przypadek to cierpienie dziecka. Najczęstsze objawy tocznia noworodkowego to:
- zmiany skórne
- zaburzenia rytmu serca
- obniżony poziom płytek krwi, hemoglobiny oraz białych krwinek
- powiększenie wątroby oraz śledziony
Objawy te powinny zaniknąć samoistnie do 6. miesiąca życia noworodka.
