Tężec: czym jest, objawy, przyczyny, leczenie

Tężec, to choroba wywołana przez infekcje Clostridium tetani. Bakteria ta wytwarza toksynę, która wpływa na pracę i funkcjonowanie mózgu i układu nerwowego. Bardzo często prowadzi do sztywności mięśni i braku możliwości poruszania się. W momencie, gdy zarodniki Clostridium tetani dostaną się do otwartej rany, zawarta w nich neurotoksyna hamuje i przeszkadza nerwom kontrolującym ruch mięśni. Infekcja powodująca stan, nazywany tężcem może przejawiać się nie tylko silnymi skurczami mięśni, ale również wiążą się z nią poważne problemy z oddychaniem, a w najgorszym przypadku może doprowadzić do śmierci, bardzo ciężkiej i długiej. Mimo że, powszechnie są dostępne różne metody wyleczenie pacjenta z tężca, nie w każdym przypadku są one skuteczne. Związku z czym, najlepszym wyjściem jest zaszczepienie, które zapobiega zakażeniu się.

Informacje w pigułce

• Tężec jest infekcją wywołaną przez bakterię clostridium tetani,
• Początkowe objawy zakażenia tężcem obejmują przewlekłą biegunkę, wysoką gorączkę i silne bóle głowy,
• Im wcześniej zostanie tężec zdiagnozowany, tym większe szanse na jego wyleczenie.

Czym jest tężec?

Tężec jest chorobą śmiertelną, jeżeli dany pacjent nie był przeciwko niemu szczepiony. W krajach rozwiniętych tego typu szczepionki są standardową procedurą. Niestety, w biednych krajach afrykańskich szczepionki przeciwko tężcowi są czymś niezwykłym i rzadko spotykanym. Dlatego też, w rejonach Afryki występują najwyższa śmiertelność z tego powodu.

Tężec jest bardzo poważnym zakażeniem bakteryjnym. Tego rodzaju bakterię występują w glebie, oborniku i innych miejscach związanych ze środowiskiem naturalnym. Najczęstsza formą zakażenia jest styczność otwartej i kłutej rany z przedmiotem zanieczyszczonym. Dany przedmiot może przenieść od siebie infekcje na ranę, a przy tym do krwioobiegu. To bardzo niebezpieczna i śmiertelna okoliczność.

W krajach rozwiniętych, a więc w tych, który szczepionki przeciwko tężcowi są obowiązkowe, śmiertelność w wyniku zakażenia jest nieznaczna i wynosi zaledwie kilka przypadków rocznie. Są to głównie osoby, które nie były szczepione przeciwko tężcowi lub które nie utrzymywały swoich dawek przypominających co 10 lat. Tężec jest chorobą nagłą i wymagającą agresywnego, zdecydowanego i natychmiastowego leczenia, nie tylko rany, ale całego organizmu za pomocą antybiotyków.

Objawy

Objawy tężca zwykle pojawiają się około 7 do 10 dni po zakażeniu bakterią. Jednakże, w skrajnych przypadkach może rozwinąć się dopiero po trzech tygodniach lub nawet miesiącach. Ogólnie rzecz ujmując, im dalej miejsce urazu pochodzi z centralnego układu nerwowego, tym zdecydowanie dłuższy okres inkubacji bakterii. W rzeczywistości, osoby z krótszymi czasami inkubacji mają bardziej nasilone objawy. Objawy, które bezpośrednio dotyczą mięśni to skurcze i poczucie sztywności. Sztywność rozpoczyna się od mięśni żuchwy, stać nazwa szczękościsk. Następnie, skurcze przechodzą z mięśni szczęki po szyję, gardło, co w konsekwencji doprowadza do problemów z połykaniem. Ponadto, wszystkim tym objawom, towarzyszą skurcze mięśni twarzy. Kolejnym symptomem mogą okazać się poważne problemy z oddychaniem, które są konsekwencją skurczów klatki piersiowej. U niektórych osób dotyczy to również mięśni brzucha i kończyn.

W ciężkich przypadkach, zdarzających się bardzo rzadko, kręgosłup wygina się do tyłu, gdy mięśnie pleców zostają uszkodzone. Tego typu objaw występuję zwykle u dzieci zakażonych tężcem. U większości osób z tężcem występują również następujące objawy:

• Krwawe, bolesne stolce,
• Częsta biegunka,
• Gorączka,
• bóle głowy,
• wrażliwość na dotyk,
• tkliwość,
• ból gardła,
• problemy z przełykaniem śliny,
• zmęczenie,
• szybkie bicie serca,
• problemy z oddychaniem.

Przyczyny

Tężec wywoływany jest przez  bakterię Clostridium tetani. Zarodniki tej bakterii są długowieczne, ponieważ mogę funkcjonować nawet kilka dni poza ciałem obcym. Najczęściej są zlokalizowane w oborniku zwierzęcym i zanieczyszczonej glebie, ale mogą istnieć praktycznie wszędzie.

Gdy Clostridium tetani dostanie się do organizmu, jej szczepy rozmnażają się zatrważającym tempie i równocześnie uwalniają tetanospasminę – neurotoksynę. Gdy tetanospasmin wchodzi do krwioobiegu, szybko rozprzestrzenia się wokół ciała, powodując objawy tężca, którymi są między innymi skurcze mięśni i sztywność karku.

Zadaniem tetanospasminy jest zakłócenie sygnałów przemieszczanych z mózgu do nerwów rdzenia kręgowego, a następnie do mięśni. Skutkiem ubocznym jej działania są skurcze mięśni i sztywność.

Clostridium tetani wchodzi do organizmu głównie poprzez naciętą skórę, otwartą ranę bądź głębokie przetarci. Dokładne oczyszczanie skóry i każdej rany może zapobiec rozwoju jakiekolwiek infekcji, tym tężcowi.

Najczęstsze sposoby przemieszczenia się tężca do ciała obejmują:

• rany skażone śliną lub kałem,
• oparzenia,
• rany w wyniku zmiażdżenia,
• rany zawierające martwą tkankę,
• rany kłute.

Rzadkie sposoby zarażenia tężcem obejmują:

• zabiegi chirurgiczne,
• powierzchowne rany skóry,
• ugryzienia owadów np. komarów lub kleszczy,
• złożone złamania kończyn,
• dożylne zażywanie narkotyków np. heroiny,
• zastrzyki bezpośrednie do mięśni,
• infekcje stomatologiczne.

Leczenie

Aby nie doprowadzić do rozwoju tężca w organizmie należy każdą powstałą ranę dokładnie przemyć wodą utlenioną lub roztworem zawierającym domieszki alkoholu. Takie zachowanie pomoże zapobiec zakażeniu. Generalnie rana, którą może rozwinąć się tężec, jest określona jako:

• rana lub oparzenie, które wymaga interwencji chirurgicznej, po upływie 6 godzin od powstania,
• rana lub oparzenie, które posiada znaczną ilość usuniętej tkanki,
• jakiekolwiek uszkodzenie typu przebicia, które miało kontakt z obornikiem lub glebą
• poważne  złamania kończyn, w których kość jest narażona na infekcję, takie jak np. złożone złamania
• rany lub oparzenia u pacjentów z ogólnoustrojową  posocznicą.

Ponadto, każdy pacjent, który posiada jedną z wyżej wymienionych ran powinien w najbliższej placówce leczniczej otrzymać  otrzymać immunoglobulinę tężcową, nawet jeśli w przeszłości został zaszczepiony przeciwko tężcowi. Immunoglobina Tężcowa zawiera przeciwciała, które zabijają Clostridium tetani . Taka substancja jest wstrzykiwana dożylnie i zapewnia natychmiastową, ale krótkotrwałą ochronę przeciwko tężcowi. Warto podkreślić, że podawana immunoglobina jest krótkotrwała i nie może zastąpić innych form leczenia. Tego typu zastrzyk jest bezpieczny zarówno dla kobiet w ciąży, jak i tych karmiących swoje dzieci. W leczeniu tężca pomocne są również typowe antybiotyki, jak penicylyna czy metronidazol. Te antybiotyki zapobiegają namnażaniu się bakterii i wytwarzaniu neurotoksyny, która powoduje skurcze mięśni i sztywność.

Natomiast pacjenci uczuleni na penicylinę lub metronidazol mogą zamiast tego stosować tetracyklinę. Najczęstszym objawem obecności tężca w organizmie są skurcze mięśni oraz sztywność niektórych partii ciała. Dlatego też leki, które mogą zostać przepisane to:

• Leki przeciwdrgawkowe, takie jak diazepam (Valium), rozluźniające mięśnie, zapobiegające skurczom, zmniejszające niepokój i działają uspokajająco.
• Leki zwiotczające mięśnie, takie jak baklofen, tłumiące sygnały nerwowe z mózgu do rdzenia kręgowego, powodujące mniejsze napięcie mięśni.
• Blokery nerwowo-mięśniowe blokujące sygnały od nerwów do włókien mięśniowych i przydatne w kontrolowaniu skurczów mięśni. Należą do nich pankuronium i wekuronium.