Szkarlatyna jest chorobą zakaźną, którą powodują bakterie paciorkowca z grupy A. Streptokoki, czyli paciorkowce odpowiadają za szereg chorób – począwszy od niegroźnych infekcji górnych dróg oddechowych, przez zapalenie skóry, na wyjątkowo groźnym wstrząsie toksycznym organizmu – kończąc. Streptococcus pyogenes – czyli paciorkowiec ropny, odpowiedzialny za wywołanie szkarlatyny może wniknąć do organizmu na skutek:
- zakażenia kropelkowego, podczas rozpryskiwania się śliny lub wydzieliny pochodzącej z jamy nosowej – w wyniku chociażby kichnięcia osoby będącej nosicielem bakterii,
- spożycia nieumytych owoców lub warzyw, na których bytuje bakteria,
- nadmiernego spożywania produktów mlecznych oraz tych, zawierających duże ilości cukru, które stwarzają w organizmie środowisko przyjazne paciorkowcom.
Szkarlatyna, czyli płonica, jeszcze kilkadziesiąt lat temu uchodziła za chorobę o niezwykle ciężkim przebiegu, a ¼ chorujących na nią pacjentów – umierała. Dzisiaj płonicę przechodzą najczęściej bez powikłań, pacjenci w wieku przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym
z przybliżoną częstotliwością na 100 tysięcy mieszkańców – 150 przypadków zachorowań. Zakażeniom szczególnie sprzyja osłabienie organizmu pacjenta, który jest nosicielem bakterii, nie dającej do tej pory objawów.
Objawy
Do najczęściej występujących symptomów płonicy należą:
- silny i niemijający ból gardła, pojawiający się w okresie od 2 do 5 dni po zakażeniu,
- uczucie rozbicia,
- ból głowy,
- ból brzucha połączony z wymiotami,
- podwyższona znacznie temperatura ciała, nawet do 40 stopni Celsjusza,
- powiększenie węzłów chłonnych, szczególnie tych, położonych w okolicach szyi,
- migdałki oraz język pokryte białym lub szarym nalotem,
- w niektórych przypadkach zanikające białe zabarwienie języka, a uwidaczniające się malinowe/szkarłatne wypustki na języku – stąd nazwa choroby,
- występujący u chorych tzw. objaw Pastii, od nazwiska rumuńskiego lekarza – czerwone, nitkowate wybroczyny pojawiające się w fałdach skórnych, szczególnie w zgięciu łokcia, które poprzedzają pojawienie się wysypki,
- pojawiająca się drobna wysypka, przypominająca ślady po przetarciu skóry drucianą szczotką – dotyka przede wszystkim tułowia, pośladków oraz pachwin,
- pojawienie się białego obszaru w okolicach twarzy, przypominającego trójkąt. Podczas gdy na policzkach pacjenta występuje rumień, obszar pomiędzy ustami a nosem pozostaje blady – symptom ten nosi nazwę trójkąta Fiłatowa – od nazwiska rosyjskiego pediatry i naukowca zajmującego się badaniem chorób zakaźnych wieku dziecięcego,
- wysypka, która może, ale nie musi powodować swędzenia i zanika po upływie około 10 dni,
- wysypka zaczynająca schodzić wraz z wyraźnym łuszczeniem się naskórka chorego – na samym końcu schodzi wysypka
w okolicach spodu stóp oraz wewnętrznej części dłoni – ten objaw najczęściej zwiastuje koniec choroby.
W nielicznych przypadkach płonicy mogą towarzyszyć komplikacje, a jej przebieg może stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia pacjenta. Pacjent chorujący na szkarlatynę natychmiast powinien ponownie skonsultować się z lekarzem, jeśli odczuwa:
- kłucie pod żebrami, w prawym boku oraz wyczuwalne powiększenie wątroby – może to stanowić objaw poważnej dysfunkcji tego narządu, prowadzący do wystąpienia żółtaczki,
- powiększenie śledziony,
- brak objawów anginy lub bardzo słabe jej symptomy, które charakterystyczne są dla płonicy u większości chorujących.
Toksyczny przebieg płonicy może doprowadzić do uszkodzenia mięśnia sercowego, a w konsekwencji nawet do zawału serca. Poważny przebieg choroby diagnozuje się głównie u pacjentów dorosłych.
Diagnoza
Najczęściej w celu potwierdzenia charakterystycznych symptomów szkarlatyny, lekarz zleca wykonanie wymazu z gardła chorego na obecność paciorkowców z grupy A. Jest to najłatwiejszy i jednocześnie najpewniejszy sposób, by odróżnić płonicę od chorób przebiegających podobnie, takich jak angina, różyczka, odra lub zakażenie gronkowcem.
Leczenie
Podczas procesu leczenia szkarlatyny zaleca się:
- podawanie antybiotyków, głownie z grupy penicylin – leki należy podawać w określonych porach, by nie dopuścić do gwałtowanego spadku ich stężenia we krwi chorego,
- bezwzględne dokończenie przyjmowania antybiotyków, nawet jeśli pacjent poczuł się lepiej, a objawy ustąpiły w trakcie kuracji – niedoleczona płonica może powodować niebezpieczne powikłania łącznie z chorobami nerek, stawów oraz serca,
- pozostanie w domu i odpoczynek przez kilka dni po zakończeniu choroby – płonica bowiem wyjątkowo silnie nadwyręża siły organizmu,
- uzupełnianie leczenia przyjmowaniem witamin, głównie witaminy C,
- w przypadku wystąpienia podwyższonej temperatury ciała, przyjmowanie powszechnie dostępnych leków przeciwgorączkowych,
- izolowanie pacjenta w miarę możliwości, ponieważ stanowi on źródło potencjalnego roznoszenia bakterii, zwłaszcza wśród osób z niedoborami odporności – chorymi na schorzenia przewlekłe, nowotwory oraz osłabionymi z racji wieku.
- utrzymywanie szczególnego stopnia higieny w domu – prania oraz dezynfekowania pomieszczeń – paciorkowiec jest nieodporny na oddziaływanie środków chemicznych.
