Świerzb u dzieci. Objawy, leczenie, profilaktyka

Świerzb jest to zakaźna choroba skóry, której głównym i zarazem najbardziej dokuczliwym objawem jest świąd. Na świerzb najbardziej narażone są dzieci, choć dotyka on ludzi każdej grupy – bez względu na wiek, płeć czy poziom higieny osobistej. W Internecie można znaleźć stwierdzenie, że świerzbowiec bierze się z brudu. To jest mit, który trzeba zniszczyć. Nie ma nic bardziej mylnego. Nawet osoba skrupulatna, pedantyczna, która dba o higienę osobistą może zarazić się świerzbowcem.

Świerzb wywołany jest przez świerzbowca ludzkiego. Jest to pasożyt zewnętrzny należący do rzędu roztoczy. Świerzbowiec rozmnaża się na powierzchni skóry człowieka oraz zwierząt, żywi się jej komórkami. Do zakażenia świerzbem może dojść na skutek kontaktu bezpośredniego, wystarczy podać rękę zakażonej osobie lub pośredniego, czyli przez wspólne korzystanie z niektórych przedmiotów codziennego użytku, np. ręczników, pościeli, pluszowych zabawek, koców. Poza organizmem żywiciela świerzbowiec jest w stanie przeżyć nawet do 3 dni. Nie potwierdzono zależności występowania choroby od warunków socjoekonomicznych, płci lub wieku chorego. Stwierdzono jedynie, że w środowiskach zaniedbanych zakażenie szerzy się łatwiej i szybciej.

Zatem, jak rozpoznać się czy to świerzb?

Rozpoznanie choroby potwierdzi identyfikacja roztoczy, jaj, larw bądź odchodów roztoczy w zeskrobinach grudek lub nienaruszonych kanałów. Pobranie ułatwi zastosowanie na skórę oleju mineralnego, olejka immersyjnego lub po prostu wody. Do pobrania używa się skalpela o szerokim ostrzu. Jednakże przy typowym obrazie klinicznym takie badanie nie jest niezbędne do postawienia diagnozy i rozpoczęcia leczenia.

Leczenie świerzbu u dzieci

Kuracją muszą zostać objęci wszyscy  osobnicy z najbliższego otoczenia osoby zainfekowanej. Zaleca się stosowanie kąpieli i zmianę bielizny. Bieliznę, pościel, ręczniki, koce używane podczas choroby należy wyprać w wysokiej temperaturze. Należy je odstawić i nie stosować przez okres 2 tygodni. W leczeniu stosuje się lotiony lub kremy zawierające preparaty bójcze na ciało poniżej głowy u starszych dzieci. Z uwagi na możliwość zajęcia głowy oraz szyi u niemowląt oraz i małych dzieci w tej grupie konieczne jest leczenie obejmujące całą głowę, szyję i ciało. 5 proc. krem  z permetryną (nie poniżej 2 miesiąca życia) bądź pyretroidem jest lekiem z wyboru, szczególnie u niemowląt, małych dzieci oraz kobiet w ciąży lub ciągle karmiących piersią. Permetrynę trzeba usunąć po 8 – 14 godzin podczas kąpieli. Alternatywą jest stosowanie doustnej iwermektyny, szczególnie w terapii ciężkiego bądź norweskiego świerzbu. Korzystanie z kremu lub lotionu z 1 poc. lindanem powinno się ograniczać do terapii pacjentów, którzy nie odpowiedzieli na leczenie innymi środkami.

Sprawcą wystąpienia świerzbu u dzieci są roztocza świerzbowca ludzkiego. Świerzbowiec w ciągu godziny przedostaje się do warstwy rogowej naskórka dziecka, które miało kontakt z chorym. Dostrzeżenie pasożyta gołym okiem jest praktycznie niewykonalne. Świerzbowiec drąży kanały w naskórku. Samica składa od 2 do 3 jaj w ślepo zakończonych norkach o długo do 0,4 mm. Z jaj wylegają się larwy, a następnie przekształcają się w dojrzałe świerzbowce. Oznacza to, że przez ten czas dziecko, chociaż nie ma objawów, może stanowić źródło zarażenia dla innych osób w jego otoczeniu. Większość zarażeń świerzbowcem dochodzi w momencie bezpośredniego kontaktu z zarażoną skórą. Jednak świerzbowiec ludzki może przeżyć od 48 do 72 godzin bez kontaktu z człowiekiem, dlatego czasem zarażenie na miejsce w wyniku z zainfekowanymi przedmiotami.

Objawy choroby świerzbu

Typowymi objawami świerzbu jest obecność swędzących wykwitów, a świąt najbardziej nasila się w nocy.

• U starszych dzieci do miejsc predysponowanych do powstania zmian należą przestrzenie między pacami, nadgarstki, łokcie, pachy, uda, pępek, narządy płciowe oraz pośladki,
• U dzieci poniżej 2 roku życia wykwity mają charakter pęcherza i pojawiają się w miejscach takich jak głowa, szyja, dłonie, stopy,
• Niekiedy widoczne są 2 – 5 mm, czerwonobrązowe guzki, głównie na zakrytych częściach ciała, takich jak narządy płciowe czy pachy. To one stanowią ziarniniakową odpowiedź na antygeny martwych świerzbowców. Mogą się utrzymywać do kilku tygodni, a nawet miesięcy po zakończonej kuracji,
• Zdarza się, że dochodzi do wtórnego zakażenia bakteryjnego, zazwyczaj wywołanego przez gronkowce bądź paciorkowce.

Świerzb norweski

Jest to jedna z odmian świerzbu, Stanowi bardzo duży problem diagnostyczny jak i terapeutyczny. Liczba odnotowanych przypadków w ostatnich latach cały czas wzrasta. Świerzb norweski atakuje najczęściej osoby starsze, upośledzony, chore psychicznie lub leczone immunosupresyjnie. Zachodzące zmiany skórne przybierają inny obraz niż klasyczny świerzb. Objawiają się jako ogniska rumieniowe ze zwiększoną hiperkeratozą, większe rogowacenie naskórka. Zlokalizowane są najczęściej w okolicy głowy, łokci, kolan oraz tułowia. Istotne jest, że pacjenci ze świerzbem norweskim wykazują silną zakażalność dla otoczenia z powodu olbrzymich ilości pasożytów. Stanowi to ryzyko wystąpienia epidemii w przypadku pojawienia się choroby na oddziale szpitalnym lub w domu opieki społecznej.

Powikłania świerzbu

Do najczęstszych powikłań choroby świerzbu należą odczyny alergiczne. Zmiany guzkowe i pęcherzykowe oraz utrzymywanie się świądu po zakończeniu leczenia. Może to być powiązane z obecnością w norkach części świerzbowca, jego jaj oraz odchodów. Pozostałości te są eliminowane dopiero ze złuszczaniem się naskórka, zazwyczaj w przeciągu 3 tygodni, po których ustępuje świąd.

Osutki świerzbopodobne

To zmiany o charakterze grudkowym i pokrzywkowym, które mogą występować na skutek kontaktu ze świerzbowcami zwierzęcymi ( od kota lub psa) bądź roztoczami bytującymi w kurzu. Pasożyty te nie są zakaźne dla człowieka, a wywołane zmiany mają jedynie charakter alergiczny.