Sterydy – kiedy się je stosuje i jakie są skutki uboczne?

Na temat stosowania sterydów narosło bardzo dużo mitów w społeczeństwie, które prowadzą do tego, że nawet lekarze przestali zapisywać te środki, ponieważ pacjenci i tak nie chcą ich kupować. Czy faktycznie sterydy są niebezpieczne? Przede wszystkim są one najlepszą metodą leczenia wielu poważnych schorzeń zarówno u dzieci jak i u dorosłych. Ale muszą one być przyjmowane pod kontrolą lekarza prowadzącego, ponieważ faktycznie u niektórych osób występują skutki uboczne. Jednak większym problemem jest mylenie leków sterydowych ze steroidami anabolicznymi wykorzystywanymi przez osoby, które intensywnie trenują i chcą rozbudować swoje mięśnie. Zdecydowanie nie jest to ten sam specyfik, a do tego sterydy anaboliczne i tak występują w organizmie w sposób naturalny. Jak więc używać sterydów, aby było to bezpieczne i przyniosło zamierzony efekt?

Czym są sterydy?

Sterydy, czyli steroidy to ogólna nazwa wielu substancji. Do sterydów zalicza się cholesterol, kwasy żółciowe, witaminę D, a nawet hormony płciowe czy hormony kory nadnerczy. Jednak jeśli chodzi o same leki sterydowe to są one oparte na kortykosteroidach. Natomiast sterydy anaboliczne to grupa związków chemicznych, które mają za zadanie sterować anabolizmem organizmu i przez to np. zwiększać masę mięśni. Leki sterydowe wykorzystywane są do leczenia wielu schorzeń. Między innymi w dermatologii, neurologii, reumatologii czy alergologii. Jednak takie leki można kupić tylko i wyłączenie na receptę, a przyjmowane muszą być pod ścisłą kontrolą lekarza. Natomiast inaczej jest ze sterydami anabolicznymi, które może kupić każdy.

Steroidy występują w organizmie naturalnie

Wcale nie trzeba przyjmować leków steroidowych czy anabolików, aby mieć te substancje w organizmie, ponieważ nasze ciało produkuje samodzielnie hormony steroidowe. Wytwarzane są one w korze nadnerczy oraz w męskich i żeńskich gruczołach płciowych. Hormony te są bardzo istotne dla organizmu, ponieważ są częścią wielu procesów, które zachodzą w ciele. W terapiach hormonalnych stosuje się hormony płciowe jak estrogeny i testosteron, ale też i inne substancje, które wytwarzają nadnercza jak androgeny nadnerczowe, mineralokortykosteroidy i glikokortykosteroidy.

Leczenie hormonami sterydowymi polega na podawaniu indywidualnie dobranych dawek hormonów w celu uzupełnienia ich niedoboru w terapii zastępczej. Ma to zastosowanie między innymi w terapii prowadzonej u kobiet w okresie menopauzy, gdy ciało potrzebuje uzupełnienia niedoboru estrogenów powstałego na skutek zaprzestania pracy jajników. Podobnie w czasie andropauzy u mężczyzn podaje się testosteron, aby uzupełnić poziom tego hormonu.

Najwięcej nieścisłości i mitów narosło na temat podawania dawek większych niż fizjologiczne. Jednak naturalnie występujące w organizmie glikokortykoidy jak kortyzol czy kortyzon zastępuje się na potrzeby terapii ich pochodnymi. A warto też wiedzieć, że sam kortyzol znika z ciała w ciągu 7 godzin, a lek syntetyczny może działać przez 12 do 24 godzin. Natomiast dawki leków zawsze dobiera lekarz indywidualnie do pacjenta i przez całą terapię sprawdza regularnie postępy leczenia lub efekty uboczne.

Właściwości i wykorzystanie sterydów

W medycynie steroidy nie tylko znajdują zastosowanie jako hormony steroidowe, które uzupełniają niedobory w czasie przekwitania. Przede wszystkim są stosowane ze względu na silne działanie przeciwzapalne, a więc wykorzystuje się je często w leczeniu schorzeń, które związane są z pracą układu odpornościowego. Są to między innymi choroby autoimmunologiczne, które wywołują stany zapalne. Ale i takie zapalenia o innym podłożu są leczone lekami sterydowymi.

Najczęściej sterydy podaje się tylko wtedy, gdy korzyści z ich przyjmowania przewyższają skutki uboczne. Warto wiedzieć, że nasz organizm zam wydziela podwyższoną dawkę kortyzolu, kiedy się zranimy albo złapiemy infekcję, a substancja ta ma za zadanie zatrzymać zapalenie i je zwalczyć. Ale są też sytuacje, gdy ten naturalny mechanizm działa za słabo i potrzebne jest wsparcie leczeniem farmakologicznym. Dlatego podawanie steroidów jest najczęstszą formą leczenia chorób autoagresywnych. Do chorób wynikających z autoagresji organizmu, na które zapisuje się steroidy zalicza się między innymi zapalenie wątroby, nerek, toczeń, sarkoidozę czy chorobę Gravesa-Basedowa.

Jednak świetnie spisują się też przy leczeniu reumatologicznego zapalania stawów czy przy chorobach układu oddechowego jak astma oskrzelowa. Kortykosteroidy stosowane są też w leczeniu opornych alergii skórnych oraz trądziku.

Do czego służą sterydy anaboliczne?

Pierwotnie sterydy anaboliczne miały służyć w leczeniu chorych ze skrajnie wyniszczonym organizmem. W latach 40. ubiegłego wieku podawano je osobom po przebyciu ciężkich chorób, które powodowały spadek masy mięśniowej i brak łaknienia. Sterydy anaboliczne miały pomóc takim osobom nie tylko odbudować mięśnie, ale też poprawić ich apetyt, przez co ich organizm mógłby szybciej wrócić do prawidłowego funkcjonowania i wagi. Jednak efektami takich terapii nie były zachęcające do prowadzenia dalszych badań. Jedynie testosteron spełnił założenia naukowców, a podawanie go u chłopców ze spowolnionym rozwojem płciowym powoduje, że rozwijają się oni prawidłowo. W bardzo rzadkich przypadkach są one podawane przy nowotworach kości. Ze względu na wypływ na nastrój steroidy anaboliczne podaje się pacjentom nieuleczalnie chorym, w celu poprawienia ich komfortu życia.

Nie da się jednak ukryć, że najczęściej stosowane są przez osoby intensywnie trenujące. I niestety jest to bardzo niebezpieczne, ponieważ dostęp do anabolików jest prosty i tani, a skutki uboczne mogą być niezwykle groźne. Ogólnie sterydy anaboliczne przyspieszają dzielenie komórek występujących w niektórych tkankach. Najlepiej widać to po mięśniach, które są stymulowane do wzrostu, większej siły i wytrzymałości. W tym celu najczęściej podaje się testosteron. Jednak podawanie go tylko, aby zbudować masę mięśniową doprowadzi do silnego zaburzenia równowagi hormonalnej w ciele. A to z kolei doprowadzi do zaburzenia funkcjonowania narządów oraz zmian w wyglądzie zewnętrznym i to nie tylko w formie przyrostu mięśni.

Skutki uboczne przyjmowania sterydów

Nawet jeśli leki sterydowe są podawane z polecenia lekarza mogą wywoływać wiele skutków ubocznych. Do najpowszechniej występujących zalicza się:

• przyrost wagi i trudność z zrzuceniem nadmiernych kilogramów,
• niedobory potasu,
• niedobory wapnia przez utrudnianie jego wchłaniania,
• choroby oczu jak jaskra i zaćma,
• problemy ze skórą.

Niestety mimo, że leki te świetnie działają mogą wywołać u każdego inne skutki uboczne. Z niektórymi można sobie z powodzeniem poradzić wprowadzając zmiany w diecie. Żeby uchronić się przed przyrostem masy ciała i tkanki tłuszczowej warto zmienić dietę na zdrowszą i więcej się ruszać. Nie trzeba zapisywać się od razu na siłownię, ale ważne, aby regularnie uprawiać jakąś aktywność fizyczną. Niedobory potasu czy wapnia też można zlikwidować dietą. Potas zawierają na przykład pomidory, ziemniaki czy cytrusy. Można też brać suplementy diety z potasem i witaminą D.

Potrzebne będą też regularne wizyty u okulisty, aby zapobiec rozwojowi jaskry czy zaćmy. Także mogą pojawić się problemy ze skórą na przykład łatwe nabijanie siniaków czy pojawienie się nawet trądziku. Choć na ten ostatni dobrze działają także sterydy – dehydroepiandrosteron. Dlatego tak ważne jest przyjmowanie leków sterydowych pod kontrolą lekarza, aby na czas wyłapać skutki uboczne i zapobiegać dalszemu rozwojowi lub nawet zmienić leki i dawki, aby leczenie pierwotnego schorzenia przebiegało jak najlepiej i szybciej, a z drugiej strony, aby zniwelować różnorodne skutki uboczne. Niestety u większości osób leczących się sterydami one występują i między innymi przez to leki te są tak bardzo niechętnie przyjmowane przez pacjentów.