Pierwsze objawy chorej trzustki są często lekceważone. Choć ból jest chwilami ostry, ustępuje, nachodzi falami. Inne objawy są wyjątkowo niespecyficzne – ból głowy, złe samopoczucie, problemy trawienne – bywają lekceważone lub mylnie interpretowane, brane za zatrucie pokarmowe lub grypę żołądkową. Pacjenci często nie kojarzą pierwszych objawów chorej trzustki z tym właśnie organem i trafiają do lekarza z przewlekłym lub ostrym zapaleniem trzustki. Tymczasem silne bóle brzucha (trwające kilka dni, potem słabnące), nudności i wymioty – to są sygnały ostrego zapalenia trzustki, które może przejść w stan przewlekły. Często też chorzy, u których zdiagnozowano objawy chorej trzustki nie chcą lub nie mogą zmienić stylu życia prowadzącego do dewastacji organu. W stanie zaawansowanym, gdy stan zapalny spowodował uszkodzenie trzustki, mamy do czynienia z objawami niewydolności narządu, natomiast biegunki i cukrzyca to następstwa złego trawienia i wchłaniania.
Enzymy
Enzymy trzustki są syntezowane w postaci prekursorów, które mogą być być przekształcane w aktywne enzymy. Prekursory są magazynowane w ziarnistościach i wydzielane do przewodu trzustkowego. Ze względu na to, że prekursor jest cząstką nieaktywną, trzustka nie ulega samostrawieniu przez syntezowane przez siebie enzymy. W ostrym zapaleniu trzustki, ciężkiej a nawet śmiertelnej chorobie, dochodzi do uaktywnienia enzymów proteolitycznych w czasie, kiedy znajdują się jeszcze w trzustce, a tym samym do trawienia komórek trzustki i naczyń krwionośnych.
Najczęstsze objawy ostrego zapalenia trzustki
Ból w nadbrzuszu
Charakterystyczną cechą jest ból pojawiający się w górnej części brzucha, chorzy często lokalizują go jako charakterystyczny dyskomfort odczuwany „za żołądkiem”, po lewej stronie ciała, pod żebrami. Ból ten określany jest jako „palący”, promieniuje z tyłu pleców lub z tyłu, ku lewej łopatce. Nasila się po jedzeniu lub piciu, szczególnie intensywny staje się po spożyciu produktów bogatych w tłuszcze. Może rozpocząć się w znacznym odstępie czasu od posiłku, może też utrzymywać się przez kilka dni i nasilać się. Staje się bardziej dokuczliwy w pozycji leżącej – trzustka jest wtedy ściśnięta.
Gorączka
Enzymy atakujące trzustkę powodują powstanie stanu zapalnego. Podwyższona temperatura i ból powinny skłonić do kontaktu z lekarzem. Jest to objaw niespecyficzny, który towarzyszy wielu schorzeniom. U
Objawy zatrucia pokarmowego
Na nudności uskarża się jedynie część chorych. Kłopoty trawienne są przyczyną nudności i wymiotów, które nie przynoszą ulgi. Pojawiają się trudności z oddawaniem stolca, wzdęcia, zatrzymania gazów.
Żółtaczka
Obrzęknięta trzustki uciska drogi żółciowe i odpływ żółci jest utrudniony. Często pojawia się także zapalenie dróg żółciowych,
Złe samopoczucie
W wyniku toczącego się w organizmie stanu zapalnego pojawiają się problemy ze snem (ból nasila się w pozycji leżącej), poczucie zmęczenia, irytacji, problemy z koncentracją i nagłe bóle głowy.
Duszności
Są spowodowane podrażnieniem przepony.
Stan ostry i stan przewlekły
Przewlekłe zapalenie trzustki najczęściej spowodowane jest paleniem papierosów i nadużywaniem alkoholu. Zagrożenie zwiększają choroby endokrynologiczne i metaboliczne. Zanim rozwinie się stan przewlekły, mamy do czynienia z ostrym, okresowym zapaleniem. W przypadku chorej trzustki stan przewlekły bywa groźniejszy od ostrego. Na całe szczęście ostre zapalenie nie zawsze przechodzi w stan przewlekły, konieczne jest jednak odpowiednie leczenie, nie ograniczające się jedynie do uśmierzania bólu.
Ostre zapalenie może być też następstwem kamicy żółciowej, która wiąże się z otyłością. Dieta bogata w tłuszcze oraz picie alkoholu to dwa podstawowe czynniki ryzyka. Choroby trzustki mogą też powodować leki lub przebyte urazy jamy brzusznej. Może być także spowodowana dziedziczeniem określonej mutacji genów. Jest to jednak rzadki przypadek, zazwyczaj za choroby trzustki odpowiadają inne czynniki.
Diagnostyka
Jeśli istnieje podejrzenie problemów z trzustką, lekarz zleca badanie rentgenowskie lub USG. Pierwsze z nich może pokazać porażenia perystaltyki i kamicę żółciową, drugie może wykazać istnienie kamicy. Widoczne na zdjęciach uszkodzenia narządu w postaci zwapnień świadczą o zaawansowaniu choroby. Istnieje również ryzyko, że badania ich nie wykażą.
Bardziej zaawansowana diagnostyka, łącząca ultrasonografię i endoskopię zapewnia bardziej precyzyjne wyniki. Jest kosztowna i wykonywana tylko w niektórych ośrodkach. Co szczególnie ważne, wykrywa też wczesne postaci choroby. Często wykonywane jest także badanie lipazy – enzymu trawiennego produkowanego w trzustce, wykazującego powinowactwo do tłuszczy. Wysoki poziom lipazy świadczy o stanie zapalnym. Gdy ten ustępuje, poziom lipazy normalizuje się. Pomocna bywa także analiza moczu, świadczy bowiem o stanie nerek. O chorobie świadczy także odbiegający od normy poziom glukozy we krwi, jej przebieg zakłóca bowiem wytwarzanie insuliny.
Życie z chorobą
Osoby, u których zdiagnozowano choroby trzustki nie powinny dostarczać organizmowi zbyt wiele tłuszczu. Nie można go jednak całkowicie wyeliminować z diety, tłuszcze są bowiem rozpuszczalnikiem dla witamin. Dieta powinna być zróżnicowana, posiłki niewielkie, regularne i niezbyt obfite. Należy całkowicie zrezygnować z kawy, herbaty, alkoholu. Chorzy powinni ograniczać warzywa strączkowe i uznawane za wzdymające i zrezygnować z produktów zawierających cukry proste. Ponieważ osoby chorujące na trzustkę często cierpią na niedowagę, należy także zadbać o to, by w tej lekkostrawnej i ubogiej w tłuszcze i cukry diecie zapewnić odpowiednią kaloryczność posiłków, dostosowaną do płci, wieku i charakteru wykonywanej pracy.
Dzisiejsza medycyna ma szeroką ofertę dla chorych, przynoszących ulgę w cierpieniu. Poza podnoszeniem komfortu życia chorych i leczeniem objawów ważne jest także leczenie przyczyn – dziś chorym podawane są na przykład preparaty enzymów trzustkowych – pobudzają one pracę organu, zarazem zmniejszając ból.
Osoby z chorą trzustką skazani do końca życia skazani są na zmagania. należy zdać sobie sprawę z tego, że czasem konieczna będzie hospitalizacja. Możliwe są także powikłania np. ropnie, zwężenie przewodów trzustkowych, wodobrzusze. W każdej chorobie przewlekłej kluczowe jest utrzymanie choroby w stanie jak najmniej agresywnym i do tego dąży się stosując odpowiednie leczenie i dietę. Niestety u kilku procent chorych rozwinie się rak trzustki. Poza przewlekłym zapaleniem trzustki do nowotworu przyczynia się: wirusowe zapalenie wątroby, kamienie żółciowe i cukrzyca. Rak trzustki znajduje się wśród dziesięciu najczęściej występujących w Polsce nowotworów. Jest on najczęściej diagnozowany w zaawansowanym stadium, gdy jest już za późno na operację. W ciągu roku zapada na niego w Polsce 7 000 osób.
