Rozmaryn – uprawa, zastosowanie, właściwości, przepisy, symbolika

Charakterystyka rozmarynu

Rozmaryn jest gatunkiem krzewu, należy do rodziny jasnotowatych. Jest rozpowszechniony i uprawiany na całym świecie, jednak jego naturalne środowisko obejmuje rejon Morza Śródziemnego. Uprawiano ją już za czasów starożytnego Egiptu, Grecji czy Rzymu. Obecnie największymi światowymi producentami i dostawcami są: Grecja, Meksyk, Hiszpania, Francja i Włochy.

Jest to wiecznie zielony krzew, który może osiągać nawet 2 metry. Łodyga jest czterokancista i drewnieje w drugim roku. Liście są ciemnozielone i skórzaste, kształtem mogą przypominać igliwie. Kwiaty w kolorze niebieskim lub różowym przybierają dzwonkowaty kształt.

W rozmarynie znajduje się wiele licznych substancji odżywczych, w tym: witaminy A, C, B6, niacyna, kwas foliowy, tiamina, ryboflawina, wapń, fosfor, potas, żelazo, cynk, magnez, fosfor i sód.

Uprawa

Najbardziej korzystne jest nasłonecznione i ciepłe stanowisko. Gleba powinna mieć pH obojętne lub lekko zasadowe, konieczne jest, aby była przepuszczalna i łatwo nagrzewająca się. Słabością rośliny jest niska odporność na mróz, natomiast zaletą – duża odporność na suszę, ponieważ system korzeniowy jest bardzo dobrze rozwinięty i może osiągać nawet 2 metry. Rozmnażanie może odbywać się za pomocą nasion.

W polskich domach uprawia się ją w warunkach domowych jako roślina doniczkowa. Jest częstą dekoracją parapetów kuchennych. Nasiona wysiewa się na przełomie kwietnia i maja, po wzroście należy go regularnie przycinać od góry.

Zastosowanie w kuchni

Rozmaryn charakteryzuje się korzennym, mocnym zapachem oraz lekko gorzkim smakiem. W kuchni śródziemnomorskiej jest cenioną przyprawą do drobiu, jagnięciny, dań z ryb i ryżu, warzyw oraz wszelkich zup. Jego obecność można zauważyć nawet w niektórych winach czy piwach. Bardziej oryginalnym zastosowaniem w kuchni jest wykorzystanie twardej łodygi jako aromatycznej szpilki do szaszłyków.

Jest również świetnym składnikiem marynat, dobrze komponuje się ze śliwkami, cytryną, oliwą z oliwek lub czosnkiem. Niektórzy wykorzystują go do wzbogacenia smaku sorbetów lub jako dodatek do herbaty. Można go bez problemu dodać do świeżo wypiekanego chleba lub jajecznicy, dzięki czemu potrawy nabiorą niezwykłego smaku.

Warto pamiętać, aby kupić świeże zioło, ponieważ podczas suszenia traci wiele właściwości oraz większość aromatu i smaku.

Właściwości lecznicze

Roślina jest często wykorzystywana w celach leczniczych. Zawiera liczne olejki, w tym pinen, cymen, cyneol, borneol i kwas rozmarynowy.

Jednym z najbardziej rozpowszechnionych zastosowań rozmarynu jest używanie go podczas leczenia hiperglikemii. Ma właściwości przeciwcukrzycowe, ekstrakt z niego zwiększa poziom insuliny we krwi i obniża poziom glukozy. Rozmaryn chroni komórki trzustki odpowiedzialne za produkcję insuliny, a także zmniejsza poposiłkową glikemię i insulinemię.

Innym zastosowaniem jest ochrona oczu. Kwas karnozowy chroni przed zwyrodnieniem plamki żółtej bądź retinopatią barwnikową. Badacze wykonali ciekawy eksperyment, podczas którego podali zwierzętom składnik ziela. Zauważono wówczas, że po pewnym czasie zewnętrzna warstwa jądrowa siatkówki oka stawała się grubsza, co oznaczało, iż fotoreceptory były chronione.

Rozmaryn bardzo dobrze wpływa na funkcjonowanie układu pokarmowego. Łagodzi bóle brzucha, jest pomocny przy leczeniu chorób jelit lub pęcherzyka żółciowego, a obecność goryczki zwiększa czynność wydzielniczą żołądka i wpływa na poprawę trawienia. Liczne badania wykazały, że ekstrakt z tego ziela chroni błonę śluzową żołądka.

W ziołolecznictwie rozmaryn poleca się jako środek do oczyszczania wątroby. Przyczynia się bowiem do jej detoksykacji oraz chroni komórki organu przed niszczącym wpływem niektórych leków.

Ma działanie rozkurczające, dlatego powinny go spożywać kobiety cierpiące na bolesne miesiączkowanie. Działa żółciotwórczo i żółciopędnie. Dodatkowo przeciwutleniacze obecne w zielu wspomagają zapamiętywanie i redukują łagodne objawy zaburzeń poznawczych, które z kolei są przyczynami demencji. Kwas rozmarynowy zapobiega depresji i działa uspokajająco, posiada także niewielkie właściwości przeciwalergiczne.

Inne zastosowania

Rozmaryn jest skutecznym środkiem odstraszającym mole z ubrań. Gałązka rośliny wrzucona do ognia może odstraszyć komary, jest również sprawdzonym i polecanym sposobem na ochronę przed kleszczami.

Dodanie olejku rozmarynowego do kąpieli pobudza krążenie krwi, a naparem z rośliny można przepłukiwać ciemne włosy w celu poprawy ich wyglądu. Wykorzystuje się go również przy produkcji perfum oraz innych kosmetyków. Jego substancje zapachowe są wbrew pozorom delikatne i mogą być albo ziołowo-kwiatowe albo drzewno-balsamiczne. Inne kosmetyki z olejkiem rozmarynowym:

• szampony
• kremy
• środki odżywiające skórę
• balsamy po goleniu
• kosmetyki o działaniu przeciwzmarszczkowym
• mydła
• płyny do kąpieli
• środki stymulujące porost włosów

Ciekawostki i symbolika

• dawniej rozmaryn był uznawany za symbol wiecznej miłości, nazywano go „świeżym powiewem morza”
• w Hiszpanii roślina ta jest objęta kultem, ponieważ według legend, krzew dał schronienie uciekającej do Egiptu Matce Boskiej
• w salach sądowych często rzucano gałązkę rozmarynu na podłogę, w celu ochrony przed gorączką więzienną
• w dawnej Anglii kobiety z otoczenia panny młodej przekazywały roślinę panu młodemu, co miało zapewnić zakochanym dozgonną wierność
• do dziś w Czechach praktykuje się plecenie i zakładanie do ślubu wianka z rozmarynu

Rozmaryn
Kliknij i sprawdź ceny!

Przepisy do wykonania w domu

1. Nalewka rozmarynowa – 150 ml spirytusu, 4 łyżki stołowe świeżego rozmarynu i 4 łyżki stołowe świeżych kasztanów umieszczamy w ciemnym, wcześniej wyparzonym słoiku. Nakrywamy i odstawiamy na okres około 3 tygodni. Codziennie jednak wstrząsamy nalewką, aby składniki lepiej się połączyły. Po upływie wskazanego czasu odcedzamy i przelewamy do naczyń docelowych. Nalewka rozmarynowa łagodzi bóle mięśni, stany zapalne oraz może pomagać w leczeniu żylaków
2. Rozmarynowa, odżywcza płukanka do włosów – litr wody doprowadzamy do wrzenia i wsypujemy świeży rozmaryn lub wlewamy olejek rozmarynowy. Odstawiamy miksturę na całą noc, rankiem dodajemy łyżkę octu i dobrze mieszamy. Tak przyrządzona płukanka poprawia krążenie skóry głowy, przyspiesza wzrost włosów oraz dodaje im blasku
3. Kąpiel rozmarynowa – na litr gorącej wody dodać 50 g rozmarynu lub 20 ml olejku. W tak przygotowanej kąpieli należy spędzić 15 minut. Zdezynfekuje ona skórę, odświeży ją i pobudzi. Zmniejszy również zmiany trądzikowe oraz skutecznie ujędrni.