Punkcja zatok- kiedy, w jakim celu, jakie powikłania?

Punkcja zatok to zabieg laryngologiczny, który nie jest zbyt dobrze kojarzony przez chorych jak i ich otoczenie. Zabieg ten ma na celu udrożnienie zatok poprzez nakłucia igłą.

Kto wykonuje punkcję zatok?

Zabieg ten jest dokonywany przez specjalistów laryngologów, zwykle na oddziale laryngologicznym w znieczuleniu miejscowym.

Jakich zatok dotyczy punkcja?

U dorosłego człowieka zatoka szczękowa może mieć rozmiar kurzego jaja. Zatoka szczękowa to największa zatoka przynosowa u człowieka. Jest ona zbudowana z czterech ścian, czyli z:

• przedniej(twarzowej),
• oczodołowej,
• przyśrodkowej(nosowej) i
• skierowanej ku tyłowi dołu skrzydłowo-podniebiennego.

Kiedy należy przeprowadzić zabieg punkcji zatoki szczękowej?

Zabieg punkcji jest stosowany, gdy zachodzi potrzeba:

• zminimalizowania obrzęku błony śluzowej wyściełającej zatoki,
• udrożnienia naturalnych ujść zatok,
• obkurczenia naczyń krwionośnych czy
• usunięcia zalegającej wydzieliny poprzez stosowanie leków mukolitycznych.

Jest to zabieg stosowany, gdy leczenie farmakologiczne nie przyniosło rezultatu. W takim przypadku zabieg ten jest traktowany jako diagnostyka oraz sposób leczenia, a wszystko dzięki zdobytej próbce płynu z zatok, która pozwoli ustalić podłoże zapalenia. Często warto najpierw spróbować domowych sposobów na zatoki, zanim zapalenie zaczniemy leczyć farmakologicznie czy operacyjnie.

Zapalenie może być:

• bakteryjne,
• wirusowe czy
• grzybicze.

Po punkcji łatwiejszy jest dobór skutecznego leczenia.

Jak wygląda zabieg punkcji zatoki?

Zabieg punkcji jest wykonywany w znieczuleniu miejscowym przez lekarza laryngologa. Najpierw lekarz musi obkurczyć i znieczulić błonę śluzową przewodu nosowego.  dolnego jamy nosowej. Dodatkowo lekarz powinien także obkurczyć błonę śluzową przewodu nosowego środkowego(jest to naturalne ujście zatoki szczękowej do jamy nosowej). Kolejnym krokiem jest wprowadzenie igły pod małżowinę nosową dolną w kierunku zewnętrznego kącika oka i w efekcie przekłucie ściany zatoki. To miejsce jest bardzo cienkie i dlatego zostało wybrane. Dopiero po tych czynnościach można dokonać aspiracji zalegającej treści i przepłukaniu zatok roztworem soli fizjologicznej, a w razie potrzeby wprowadza do zatoki takie leki jak:

• antybiotyki,
• leki przeciwzapalne czy
• leki mukolityczne.

Możliwe powikłania po punkcji?

Po wykonanym zabiegu punkcji może pojawić się krwawienie, które jednak ustępuje samoistnie. Jednakże po wykonanym zabiegu możliwe jest ustalenie etiologii zapalenia zatok i podjęcie odpowiedniego leczenia. W przypadku konieczności powtarzania zabiegu możliwe jest zastosowanie długotrwałego drenażu zatoki. Rzadkie powikłania mogą wynikać z niewłaściwego wprowadzenia igły. Z kolei nieleczone zapalenie zatok może spowodować:

• zapalenie opon mózgowych,
• ropnie zewnątrzoponowe i wewnątrzoponowe,
• zapalenie nerwu wzrokowego,
• zapalenie spojówek,
• ropowica oczodołu.

Kiedy należy wykonać punkcję zatok przynosowych?

Zatoka czołowa jest narażona na ostre czy przewlekłe stany zapalne. W przypadku braku reakcji na leczenie farmakologiczne i narastaniu objawów pacjent jest kierowany na chirurgiczny zabieg punkcji. W przypadku punkcji zatoki czołowej(określanej jako „punkcja Becka”) pacjent jest znieczulany miejscowo lub ogólnie. Dopiero po tym wykonywane jest chirurgiczne nacięcie w miejscu nad łukiem brwiowym w górnej nasadzie nosa, gdzie tworzony jest niewielki otwór o średnicy kilku milimetrów(bez naruszenia błony śluzowej zatoki). Następnie wykonywana jest tzw. próba Valsalvy(poprzez zwiększenie ciśnienia w operowanej zatoce). Innym rozwiązaniem jest tzw. próba Toynbeego, gdzie pacjent musi przełknąć ślinę przy jednoczesnym zatkaniu otworów nosowych. możliwe jest także wykonanie tzw. próby Politzera. Z kolei po przebiciu błony zatoki usuwany jest zalegający płyn ustrojowy. Po czym zatoka jest przepłukiwana czystym płynem fizjologicznym. Po tych etapach ponownie mogą zostać wykonane próby Valsalvy lub Toynbeego, co sprawdzi drożność zatok. W trakcie zabiegu lekarz może także podjąć decyzję o całkowitym usunięciu błony śluzowej zatoki czołowej(gdy była trwale uszkodzona przez chorobę). Końcowym etapem jest zaszycie otworu powstałego w wyniku punkcji(ale jednocześnie pozostawia się w otworze niewielką cewkę – sączek, która jest usuwana po zakończonej antybiotykoterapii).

Jak dzielone są powikłania po wykonanej punkcji?

Możliwe powikłania po przebytej punkcji dzielone są na takie grupy jak:

• oczodołowe i wewnątrzczaszkowe,
• oczne,
• zapalenie szpiku kości czaszki oraz
• sepsa, czyli uogólnione zakażenie organizmu.

Dla kogo punkcja?

Zabieg ten może być wykonywany u dzieci i u dorosłych. Punkcja ma pomóc w przypadku niedoleczonych lub nawracających infekcji górnych dróg oddechowych. Dodatkowo jest rozwiązaniem dla alergików i astmatyków. Wskazaniem do wykonania zabiegu jest przewlekłe zapalenie zatok lub brak reakcji na leki. Zapalenie zatok objawia się:

• katarem,
• gorączką(około 38 stopni Celsjusza),
• bólem głowy, który narasta przy pochylaniu się,
• ropną wydzieliną z nosa i gardła,
• nieprzyjemnym zapachem z ust,
• kaszlem,
• zatkanym nosem.

Zapalenie zatok może mieć podłoże:

• wirusowe,
• bakteryjne lub
• alergiczne.

Punkcja zatok jest zwykle wykonywana w pozycji siedzącej, a pacjent oddycha przez usta.