Prolaktyna – podstawowe funkcje, działanie, objawy nadmiaru

Prolaktyna to hormon, którego nazwa powstała w wyniku łączenia jego działania z funkcją stymulacji laktacji u ssaków. Jednak badania wykazują, że hormon ten pełni ponad 300 innych funkcji w organizmie. A wszystkie funkcje stymulowane prolaktyną dzieli się na poszczególne obszary oddziaływania:

• reprodukcyjny
• metaboliczny
• regulacji płynów
• regulacji układu odpornościowego
• regulacji funkcji behawioralnych

Za produkcję prolaktyny w organizmie człowieka odpowiada przednia część przysadki mózgowej, ale także:

• macica
• prostata
• skóra
• komórki odpornościowe
• komórki tkanki tłuszczowej

Podstawowe funkcje prolaktyny

Prolaktyna wydzielana przez przysadkę mózgową odpowiada za trzeciorzędowe cechy płciowe u dziewcząt, jakimi są rosnące piersi. U kobiet spodziewających się dziecka odpowiednie stężenie prolaktyny podtrzymuje pracę ciałka żółtego do produkcji progesteronu, niezbędnego do utrzymania ciąży.

Zadaniem prolaktyny jest stymulacja rozwoju i działania gruczołów mlecznych do produkcji mleka. Gdy w organizmie karmiącej matki brakuje prolaktyny, następują automatycznie problemy z karmieniem piersią noworodka. Jeżeli kobieta karmi dziecko przez dłuższy okres czasu, w jej organizmie utrzymuje się cały czas wysokie stężenie prolaktyny. Podniesione stężenie hormonu uniemożliwia właściwe dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych i zaburza owulację. To dlatego uważa się, że karmiąca kobieta nie może zajść w ciążę. Jest to częściowa prawda, jednak taka forma środka antykoncepcyjnego nie daje nigdy 100% pewności.

Gdy prolaktyny jest za dużo w organizmie

Gdy w organizmie pojawia się zbyt wysokie stężenie prolaktyny pojawiają się też różnego rodzaju dolegliwości. Dotyczą głownie piersi, gdy pojawia się ich bolesność, stają się obrzmiałe i wrażliwe na dotyk. W skrajnych przypadkach u kobiet pojawia się wyciek mleka z sutka nawet wtedy, gdy nie jest ona w ciąży i nie karmi dziecka. Innym objawem wysokiego stężenia prolaktyny są zaburzenia miesiączkowe, wydłuża się lub skraca okres między miesiączkami. Bywa, że miesiączka ulega powolnemu zanikowi, a cykle stają się bezowulacyjne. Popęd płciowy ulega obniżeniu, pojawia się suchość pochwy.

Jeżeli winę za wysokie stężenie prolaktyny ponosi gruczolak przysadki mózgowej wszystkim objawom towarzyszą bóle głowy oraz zaburzenia widzenia. Jeżeli przyczynę takiego stanu rzeczy przypisuje się niedoczynności tarczycy, jednym z objawów będzie przybieranie na wadze.

Gdy zaburzenia cyklu menstruacyjnego oraz dolegliwości piersi trwają przez dłuższy okres czasu, konieczna jest konsultacja lekarza ginekologa czy też endokrynologa. Pierwszą czynnością lekarza będzie zlecenie badania poziomu prolaktyny. Kolejnym badaniem będzie sprawdzeniu poziomu hormonów tarczycy. Gdy lekarza będą cały czas niepokoić wyniki, w obawie przed gruczolakiem przysadki mózgowej należy wykonać badanie rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej.

Podwyższone stężenie prolaktyny we krwi nazywa się hiperprolaktynemią. Wywołują ją:

• ciąża
• leki obniżające działanie dopaminy
• niedoczynność tarczycy
• guzy przysadki mózgowej

Natomiast objawy, jakie można rozpoznać wraz z podwyższonym poziomem prolaktyny to:

• zaburzenia cyklu miesiączkowego
• obniżone libido
• bóle głowy, zaburzenia widzenia
• objawy związane z niedoborem estrogenu u kobiet lub niedoborem testosteronu u mężczyzn

Nadmiar prolaktyny w organizmie odpowiada często za niepłodność oraz zespół amenorrhea-galactorhea. Prolaktyna wraz z dopaminą odpowiedzialne są za napięcia kojarzone z napięciem seksualnym. Dopamina jako neuroprzekaźnik za sprawą właśnie prolaktyny utrzymuje się przez ok. dwóch tygodni na obniżonym poziomie po orgazmie. Najprawdopodobniej właśnie te reakcje odpowiadają za zaspokojenie seksualne.

Zwiększone wydzielanie prolaktyny odbywa się

• podczas snu, w jego fazie REM
• po niewielkich zabiegach chirurgicznych
• po posiłku
• po stosunku seksualnym
• po wysiłku
• w trakcie stymulacji brodawek
• w trakcie karmienia piersią
• w czasie ciąży
• w reakcji na stres
• po napadach padaczki

Wysokie stężenie prolaktyny, podstawowe leczenie

Nie ma jednego złotego środka na obniżenie podwyższonego stężenia prolaktyny we krwi. Leczenie jest jeszcze trudniejsze w przypadku gruczolaka przysadki mózgowej. Nieznane są przyczyny wzrostu gruczolaka z tkanki gruczołowej i nie wiadomo dlaczego posiadł on zdolność wydzielania hormonów. Razem ze wzrostem guza zwiększa się wydzielanie prolaktyny. Jeżeli za wzrost hormonu odpowiadają leki, najczęściej należy je odstawić, oczywiście w ślad za konsultacją medyczną.

Gruczolak przysadki mózgowej należy do nowotworów łagodnych, łatwo poddających się terapii. Czasem, gdy leki nie podziałają konieczny jest zabieg chirurgiczny i w ślad za tym radioterapia. Po takim zabiegu, właściwie do końca życia należy pozostawać pod opieką lekarską.

Na czym polega działanie prolaktyny?

To dopamina, również hormon, reguluje wytwarzanie prolaktyny z przysadki mózgowej. Dopaminę produkuje podwzgórze ulokowane tuż nad przysadką mózgową. Nadmiar wydzielania dopaminy obniża jednocześnie wydzielanie prolaktyny, czyli im więcej dopaminy tym mniej prolaktyny. Natomiast prolaktyna zwiększa wydzielanie dopaminy. Relacja między nimi to przykład tzw. pętli układu zwrotnego.

Kolejnym hormonem wpływającym na wydzielanie się prolaktyny są estrogeny, które jednoznacznie zwiększają produkcję prolaktyny. Ten właśnie proces jest doskonale widoczny podczas ciąży, gdy wysoki poziom estrogenów w organizmie kobiety stymuluje jednocześnie wzrost poziomu prolaktyny.

Podwyższone stężenie prolaktyny hamuje produkcję gonadotropin odpowiedzialnych za dojrzewanie pęcherzyka Graffa i owulację. To właśnie dlatego prolaktyna hamuje miesiączkowanie. Na poziom jej wydzielania i zróżnicowanie produkcji prolaktyny wpływają również sytuacje dnia codziennego.