Progesteron – niezbędny podczas ciąży. Niedobór progesteronu, nadmiar i progesteron w okresie menopauzy

Progesteron należy do grupy hormonów żeńskich. To ta grupa m.in charakteryzuje tę płeć. Człowiek posiada 100 hormonów, z których każdy pełni odrębną i zawsze ważną rolę w organizmie. Większość z nich nie rozróżnia płci, jednak jest kilka takich, które są przypisane wyłącznie do kobiet i to one decydują o ich odrębności.

Progesteron co to jest?

Progesteron, dawniej nazywany luteiną  jest hormonem płciowym żeńskim wytwarzanym przez jajniki, komórki ciałka żółtego w trakcie tzw. fazy lutealnej, jednej z cyklu miesiączkowego oraz podczas wczesnej fazy ciąży. Gdy ciąża wchodzi w fazę bardziej zaawansowaną, progesteron będzie produkowany przez łożysko.

Zadaniem progesteronu jest umożliwienie implantacji – zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej w błonie śluzowej macicy a także dalsze utrzymanie ciąży przez kobietę. Gdy hormon ten wydziela zbyt mało progesteronu, kobieta zaczyna miesiączkować w sposób nieregularny, a w okresie ciąży niedobór progesteronu może nawet spowodować poronienie.

Progesteron działając rozkurczowo blokuje reakcję układu immunologicznego skierowaną przeciwko zarodkowi. Substancję tę wykorzystuje się również do zapobiegania poronieniom, zatruciom ciążowym czy niewydolności ciałka żółtego. Jednocześnie hormon ten wpływa na figurę z uwagi na działanie wyrównujące poziom glukozy we krwi.

Działanie progesterony na narząd rodny

W żeńskim organizmie progesteron oddziałuje poprzez receptory, które mieszczą się w macicy, gruczołach sutkowych, ośrodkowym układzie nerwowym oraz w przysadce mózgowej. Działanie progesteronu przynosi wiele efektów:

• ułatwia owulację u kobiety poprzez stymulowanie proteolizy ściany pęcherzyka Graafa
• przyczynia się do rozwoju endometrium umożliwiającego implantację zapłodnionego jaja
• hamuje nadmierny rozrost endometrium pod wpływem działania estrogenów
• wprowadza cykliczne zmiany w nabłonku jajowodów, szyjki macicy oraz pochwy

Progesteron w okresie ciąży

Progesteron to hormon, który stanowi jeden z najważniejszych elementów utrzymania ciąży. W okresie od 8-13 tygodnia ciąży to ciałko żółte produkuje progesteron. Ciałko żółte, czyli pęcherzyk jajnikowy po zapłodnieniu przekształca się w ciałko ciążowe. Te pierwsze tygodnie aktywują progesteron do przygotowania śluzówki macicy dla zapłodnionego już jaja płodowego, dzięki temu jaja otrzymują optymalne warunku umożliwiające ich zagnieżdżenie.

Gdy ten etap ciąży  zakończy sukcesem się ciężar produkcji progesteronu do dalszego procesów zachodzących podczas ciąży przejmuje na siebie łożysko. W tym okresie zadaniem hormonu jest ochrona macicy przed skurczami, które mogłyby spowodować poronienie. Progesteron utrzymuje ciążę i stymuluje jej bezpieczny rozwój zapobiegając jednocześnie przedwczesnemu porodowi. Jego zadaniem jest zadbanie o to, aby dziecko urodziło się we właściwym terminie. To dlatego progesteron nazywa się często strażnikiem ciąży.

Charakterystyczne dla progesteronu jest to, że w okresie 9 miesięcy ciąży jego poziom w organizmie wzrasta stukrotnie. przed samym porodem poziom progesteronu spada, by dać znać macicy, że nadszedł czas  rozpoczęcia akcji porodowej poprzez wprowadzenie silniejszych skurczów.

Zadania progesteronu w okresie ciąży

Wachlarz zadań jakie przejmuje na siebie progesteron u kobiety w ciąży świadczy jednocześnie o znaczeniu tego hormonu i niebezpieczeństwach, jakie mogą wynikać z tytułu niedoboru czy nadmiaru produkcji. Progesteron jako strażnik ciąży odpowiedzialny jest za:

• hamowanie syntezy receptorów oksytocyny przez co zmniejsza wrażliwość na nie u macicy
• hamowanie porodu, progesteron eliminuje samoistną czynność skurczową ciężarnej macicy
• zmniejszanie kurczliwości mięśniówki macicy
• hamowanie odpowiedzi układu immunologicznego ciężarnej  na antygeny płodu
• jest substratem do produkcji kortykosteroidów oraz mineralokortykoidów  płodu
• stymulację błony śluzowej jajowodów i macicy do wydzielania substancji odżywczych
• przygotowanie gruczołu sutkowego do laktacji
• hamowanie powstawania prostaglandyny

Niedobór progesteronu u ciężarnej

Niski poziom progesteronu u ciężarnej kobiety może oznaczać, że jej błona śluzowa macicy nie jest jeszcze przygotowania do przyjęcia zarodka, nie jest przygotowana do etapu zagnieżdżenia. Macica będzie wówczas cienka i słabo ukrwiona, a w takich warunkach zarodek ma słabe szanse na przetrwanie. U kobiety pojawiając się negatywne reakcje:

• ból podbrzusza
• odczuwalne skurcze macicy
• plamienie

W tych okolicznościach, aby utrzymać ciążę, kobiecie przepisuje się progesteron, najczęściej w postaci doustnych tabletek lub tabletek podjęzykowych. Zaleca się jej również spowolniony tryb życia.

Jednak progesteron lekarze przepisują nie tylko kobiecie w pierwszej fazie ciąży, do 13 tygodnia. Otrzymuje go również ciężarna jako element profilaktyki porodu przedwczesnego, a także gdy u kobiety występuje niewydolność szyjki macicy. W okresie ciąży zaawansowanej progesteron podaje się ciężarnej w postaci tabletek dopochwowych lub zastrzyków. Każda z tych form ma wady i zalety. Zastrzyk jest nieprzyjemny, ale w taki sposób podany progesteron wykazuje się przedłużonym działaniem.

Kiedy stosuje się u kobiety w ciąży progesteron?

Lekarze stosują zewnętrznie aplikowany progesteron tylko w uzasadnionych wypadkach, najczęściej, gdy:

• Kobieta odczuwa w okresie wczesnej ciąży symptomy, takie jak: bóle brzucha, skurcze macicy, krwawienia lub plamienia. Mogą one oznaczać niebezpieczeństwo poronienia, dlatego zażywanie progesteronu na tym etapie ciąży pomaga ją utrzymać i ułatwia jej rozwój do momentu, w którym organizm sam będzie w stanie wyprodukować odpowiednią ilość hormonu.
• Jeżeli poprzedni poród zakończył się przedwcześnie lub wystąpiło poronienie, lekarze podają progesteron profilaktycznie od około 16 tygodnia ciąży. Badania wykazują, że stosowanie progesteronu u kobiet, których poprzednia ciąża zakończyła się przedwcześnie lub zakończyła się poronieniem  działa korzystnie i jak mówią statystyki pomaga co drugiej z nich donosić ciążę i urodzić po 37 tygodni jej trwania.
• Jeśli u ciężarnej wystąpiły defekty kliniczne w postaci niewydolności szyjki macicy, czyli jej przedwczesnego skracania się, lekarz oceni stan szyjki w badaniu ultrasonograficznym i jeśli dostrzeże ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego, w 23 tygodniu ciąży zaleci przyjmowanie progesteronu.
• Jeśli u kobiety w zaawansowanej ciąży występuje zagrożenie porodem przedwczesnym, np. występują przedwczesne skurcze, lekarz może podać leki hamujące niepożądaną czynność skurczową macicy i aplikuje kobiecie sterydy przyspieszające dojrzewanie pęcherzyków płucnych dziecka, i progesteron. Hormon ten nie jest w takim przypadku lekiem podstawowym, jest nim steryd, ale poprawia skuteczność środków hamujących czynność skurczową macicy.

Progesteron a menopauza

Progesteron jest miernikiem także innego niż ciąża okresu życia u kobiety – okresu przekwitania. W tym czasie u kobiety zaczyna się deficyt tego hormonu. Większość występujących wówczas objawów typowych dla menopauzy jest wynikiem niedoboru progesteronu. Pojawiają się problemy z żyłami, napięcie nerwowe, kołatanie serca, ból piersi, depresja, obniżone libido, napady zlewnych potów połączone z  dotkliwymi uderzeniami gorąca – te ostatnie związane są z brakiem estragonu.

Jednym z najbardziej dokuczliwych symptomów menopauzy są uderzenia gorąca. Nie można nad nimi zapanować, nie wiadomo też tak do końca, jakich sytuacji unikać, by nie narazić się publicznie na jeden z takich wyrzutów. Mimo, że progesteron nie zmienia tego faktu bezpośrednio, to terapia progesteronem, pobudzając produkcję estrogenu redukuje również uderzenia gorąca.