Półpasiec – przyczyny, objawy, leczenie

Półpasiec to groźna choroba, której nie należy ignorować. Wcześnie rozpoczęte leczenie jest ważnym elementem prawidłowej terapii.

Co to jest półpasiec?

Półpasiec jest niebezpieczną chorobą wirusową, wywoływaną przez wirus VZV (varicella – zoser virus) – ten sam, który jest odpowiedzialny za ospę wietrzną. Półpasiec występuje u osób, które przeszły dawniej ospę wietrzną. Skąd się właściwie bierze? Otóż po wyleczeniu ospy wietrznej wirus nadal znajduje się w organizmie. Przebywa tam w formie uśpionej, w komórkach nerwowych. Kiedy odporność naszego organizmu spada, wirus ponownie się uaktywnia i powoduje półpaśca, który objawia się wysypką i pęcherzami.

Zdecydowanie najczęściej występuje u osób dorosłych i starszych. Za każdym razem, kiedy podejrzewamy półpaśca, trzeba udać się do specjalisty, który pokieruje leczeniem. Należy pamiętać, że od osoby z półpaścem można zarazić się ospą wietrzną, jeśli jej wcześniej nie przechodziliśmy. Chory zaraża najczęściej przez pierwszych 3-5 dni, a pierwsze objawy ospy są widoczne dopiero po dwóch tygodniach.

Ryzyko zachorowania na półpaśca wzrasta znacznie u osób, które przeszły przeszczep szpiku. Z badań wiadomo, że w pierwszym roku po przeszczepie aż 20% pacjentów zaczyna chorować na półpaśca.

Przyczyny półpaśca

Jak już wiemy, zachorować na półpaśca mogą osoby, które przechodziły ospę wietrzną. Ponowne uaktywnienie się wirusa ma miejsce zwykle wtedy, gdy spada odporność organizmu, choć nie jest to jedyny możliwy czynnik aktywujący. W grupie osób szczególnie narażonych na zachorowanie znajdują się:

• osoby bardzo zestresowane,
• osoby, które mają więcej niż 50 lat,
• osoby, których układ odpornościowy nie funkcjonuje prawidłowo,
• osoby, które chorują na inne choroby,
• noworodki,
• osoby przechodzące chorobę nowotworową – poddane chemio- i radioterapii,
• osoby poddane szczepieniom,
• osoby po przeszczepach
• osoby zarażone wirusem HIV lub te, które są chore na AIDS

Jak można się zarazić?

Najczęściej dochodzi do zarażenia przez kontakt z  pęcherzami skórnymi u osoby chorej na półpaśca (chorzy przestają zarażać dopiero, gdy pojawią się strupy). Jest możliwe dojście do zakażenia wewnątrz pęcherzy, a gojenie zazwyczaj jest długotrwałe. Pacjenci, którzy zachorowali na półpaśca, powinni udać się do lekarza specjalisty – konkretnie dermatologa, szczególnie wtedy, gdy ból i zaczerwienienie nadal się utrzymują. Wizyta u lekarza jest konieczna, gdyż bez odpowiedniego leczenia infekcja może pozostawić na naszym ciele nieestetyczne blizny.

Półpasiec – rodzaje

Groźne są dwa rodzaje półpaśca – uszny i oczny.

• Półpasiec oczny – atakuje gałązki nerwu trójdzielnego, wywołuje przy tym ból oka i jego okolicy, tworzy charakterystyczną wysypkę na skórze oraz owrzodzenia na rogówce, które w skrajnych przypadkach mogą nawet doprowadzić do ślepoty,
• Półpasiec uszny – wysypka pojawia się na małżowinie usznej, w zewnętrznym przewodzie słuchowym i na błonie bębenkowej, pojawia się silny ból ucha, szumy uszne oraz zaburzenia słuchu, które są wynikiem zajęcia nerwu słuchowego. Czasami wirus półpaśca atakuje również przebiegający w pobliżu nerw twarzowy, co zaburza jego funkcje czuciowe odpowiedzialne za wrażenia smakowe i ruchowe, w następstwie czego mogą pojawiać się niedowłady i porażenia mięśni mimicznych twarzy

Półpasiec – objawy

Gdy infekcja dopiero zaczyna się rozwijać, często ma bardzo niecharakterystyczne objawy, takie jak: ból gardła, podwyższona temperatura czy osłabienie. Mogłoby to wskazywać nawet na przeziębienie. Jednak później, w miejscu, w którym uaktywnia się wirus, dochodzi do stanu zapalnego nerwu czuciowego i unerwionej przez niego skóry. Zazwyczaj zwiastuje to ból, który występuje wzdłuż zaatakowanego nerwu. Ból ten jest ostry, piekący i bardzo silny. Po 2-3 dniach na skórze w bolesnej okolicy można zauważyć pęcherzykową wysypkę z odczynem zapalnym skóry ( tak jest zazwyczaj, choć w nielicznych przypadkach zdarza się, że półpasiec występuje bez wysypki).

Przez około 4 dni przybywają nowe pęcherzyki. Podobnie jak w ospie wietrznej, pęcherzyki te zamieniają się w krostki, które zasychają po kilku dniach, tworząc strupy. Zmiany skórne najczęściej pojawiają się na tułowiu, nieco rzadziej na ręce, nodze lub twarzy. Charakterystyczne dla półpaśca jest to, że pojawiają się tylko na jednej połowie ciała, stąd też wzięła się nazwa. Wysypka jest swędząca, ale drapanie nie przyniesie ulgi, ponieważ półpasiec jest chorobą nerwów, a nie skóry, więc źródłem dolegliwości są komórki nerwowe.

Wysypki nie powinno się rozdrapywać, ponieważ w ten sposób łatwo doprowadzić do nadkażeń bakteryjnych ran. Przy półpaścu możemy też cierpieć na ból głowy, czuć zmęczenie i ogólne osłabienie.

Wpływ wieku osoby chorej na nasilenie objawów

Podczas gdy u dzieci półpasiec z reguły przebiega stosunkowo delikatnie, dorośli potrafią przechodzą tę dolegliwość bardzo ciężko. Po pojawieniu się pierwszych pęcherzyków nadchodzą nieprzyjemne wrażenia czuciowe. Zmiany skórne bolą, pieką i swędzą, co z reguły uniemożliwia osobie chorej normalne funkcjonowanie. Poza tym dorośli przechodzący półpaśca często narzekają na bardzo mocne bóle głowy znane jako neuralgia półpaścowa (post-herpeticneuralgia – PHN). Przyczyny tego stanu nie są znane. Według niektórych badań PHN dotyka od 25 do 50% chorych po 50 roku życia. Pojawia się on po ustąpieniu zmian skórnych.

Półpasiec – leczenie

Co prawda ryzyko zarażenia się półpaścem nie jest takie duże, ale w trosce o inne osoby powinniśmy zostać w domu przez 2 lub 3 tygodnie. Lekarz zazwyczaj zaleca brać leki przeciwbólowe i antywirusowe. Aby zwiększyć skuteczność leku, zacznijmy podawać go już w ciągu pierwszych dwóch dni choroby. Czasem, gdy dokucza szczególnie silny ból, lekarz przepisuje jeszcze zastrzyki z witaminy B₁ i witaminy B₁₂. Po około 2-3 tygodniach półpasiec mija i na szczęście – zwykle już nie powraca. Wyjątek stanowią osoby o naprawdę nadwyrężonej odporności (na przykład chore na AIDS czy po chemioterapii).

W celu złagodzenia bólu można stosować zimne kompresy i kąpiele. Także nacieranie wysypki specjalnym balsamem i przykrywanie jej bandażem (takim, który nie przylega ściśle do skóry) pomaga w leczeniu półpaśca. Zaleca się również nakładanie luźniejszej odzieży na miejsca, w których ból jest najsilniejszy.

To, jak organizm poradzi sobie z przebyciem choroby, zależeć będzie od sprawności układu odpornościowego. Jeśli funkcjonuje on bez zarzutu, choroba zwykle mija bez śladu – jedynie w nielicznych przypadkach zdarza się, że na skórze pozostają blizny lub przebarwienia, które przypominają o przebytej chorobie. Jeśli pojawią się jakieś powikłania, najczęściej są one związane ze wzrokiem i słuchem. Żeby zapobiec groźnym powikłaniom, osoby, które ciężko przechodzą półpaśca, są leczone w szpitalu.

Wysypka u niemowlaka – czy to półpasiec?

Jeśli Twoje niemowlę dostało wysypki, zachowaj spokój. Wysypka to powszechna dolegliwość, która bardzo często dotyka dzieci przez pierwsze miesiące ich życia. Kiedy jednak staje się ona niebezpieczna?

Pierwszy sygnał alarmowy to czas trwania wysypki. Jeżeli utrzymuje się ona dłużej niż jedną dobą, krostki wyglądają brzydko, a dziecko ma gorączkę i płacze, należy działać niezwłocznie. Pamiętaj jednak, iż bardzo rzadko zdarza się, aby noworodek zachorował na półpaśca. Dolegliwość ta dotyka jedynie osoby, które przechodziły już ospę wietrzną. Nie zmienia to jednak faktu, że postawienie diagnozy należy do lekarza.

Co zrobić, jeśli Twoje dziecko miało kontakt z wirusem ospy wietrznej?

Jeśli Twoje dziecko miało kontakt z osobą chorą na ospę wietrzną lub półpaśca, masz prawo żywić obawy. Aby jednak łatwiej było Ci podjąć działania, zapoznaj się z kilkoma faktami:

• Około 80% dzieci, które zaszczepiono 1 dawką, są całkowicie chronione przed ospą wietrzną oraz półpaścem. Co więcej, na pełnoobjawową ospę wietrzną lub półpaśca może zachorować jedynie 3-4%.
• To czy dziecko było szczepione, czy nie, nie ma żadnego wpływu na zaraźliwość choroby. Zawsze jest ona taka sama. Wyjątkiem od reguły stanowi przypadek, gdy dziecko ma mniej niż 50 wykwitów na skórze (co tyczy się ospy). Wówczas mówimy o zakażeniu bardzo łagodnym.
• Pełna szczepionka składa się z dwóch dawek. Druga dawka z reguły podawana jest około 3 miesięcy po pierwszej.
• Szczepienie może spowodować delikatną wysypkę. Taki skutek uboczny zdarza się jednak skrajnie rzadko, bo jedynie raz na 10 milionów podanych szczepionek. Nawet jeżeli to się zdarzy, wszelkie dolegliwości przebiegają łagodnie.

Półpasiec – nie lekceważ objawów!

Mimo, że w przypadku większości dzieci półpasiec przebiega bardzo delikatnie, nie jest to choroba, którą można lekceważyć. W przypadku niepodjęcia konkretnych kroków w celu leczenia, istnieje ogromne ryzyko zaistnienia niebezpiecznych powikłań.

Najczęstsze komplikacje, które niesie za sobą półpasiec to:

• zapalenie rogówki oraz błony naczyniowej oka,
• porażenie mięśni odpowiedzialnych za ruchy gałką oczną,
• porażenie nerwu twarzy,
• utrata wzroku,
• utrata słuchu.

Jeśli zauważyłeś objawy półpaśca u siebie lub kogoś z bliskich, niezwłocznie udaj się do lekarza. Z pewnością zaleci on trafną kurację przyspieszającą dojście do zdrowia. W skrajnych przypadkach osoba chora musi udać się na czas leczenia do szpitala.