POChP – opis, przyczyny, objawy, diagnoza, leczenie

POChP – inaczej przewlekła obturacyjna choroba płuc – jest schorzeniem charakteryzującym się utrudnionym przepływem powietrza przez drogi oddechowe, co jest ściśle związane z reakcją zapalną oskrzeli oraz płuc na wszelkie czynniki mogące spowodować taką reakcję. Zalicza się do nich między innymi dym tytoniowy.

Przewlekła obturacyjna choroba płuc stanowi jedną z najczęstszych przyczyn umieralności na świecie, znajduje się bowiem już na 4 miejscu wśród przyczyn zgonów. Szacuje się, że w Polsce choruje na nią blisko 2 miliony ludzi, przy czym umieralność wynosi aż 15 tysięcy osób rocznie. Nieco bardziej na dolegliwość podatne są kobiety, jednakże może się ona rozwinąć niezależnie od płci. Najczęściej rozwija się po 65 roku życia i wraz z wiekiem ulega postępowi.

Obturacja w tym przypadku oznacza zwężenie wewnętrznej średnicy (inaczej światła) dróg oddechowych, przez co oddychanie jest zaburzone i utrudnione.

W przebiegu POChP dominują dwa stany – rozedma oraz przewlekłe zapalenie oskrzeli. W zależności od tego, który z nich przeważa w danym momencie, wyróżnia się 2 typy chorych:

1. „Różowy walczący” – przewaga rozedmy, wzmożony napęd oddechowy, chorzy często są szczupli, co przypomina nawet niedożywienie
2. „Siny zrezygnowany” – przewaga przewlekłego zapalenia oskrzeli, osłabiony napęd oddechowy, nadwaga, a niekiedy nawet otyłość

Przyczyny

Główną przyczyną rozwoju tej choroby jest wieloletnie aktywne bądź bierne palenie tytoniu – stanowi bowiem 90% wszystkich przypadków. Pozostałe 10% chorych ma genetyczne wady płuc lub pracowały w miejscu o dużym zanieczyszczeniu powietrza.

Do innych przyczyn zalicza się:

• astmę
• częste infekcje płuc i oskrzeli
• nadreaktywność oskrzeli
• zakażenia dróg oddechowych przebyte we wczesnym dzieciństwie

Ryzyko zachorowania znacznie zwiększa się wówczas, gdy przed 3 rokiem życia często pojawiały się nawracające infekcje dróg oddechowych. Dodatkowo ryzyko POChP zwiększa się, gdy dziecko miało niską masę urodzeniową (poniżej 2,5 kg).

Jak palenie wpływa na rozwój POChP?

W dumie tytoniowym znajduje się przeszło 4 tysiące szkodliwych związków, które w momencie dostania się do płuc automatycznie mobilizują je do wydzielania większej ilości śluzu. Niektóre z tych związków chemicznych niszczą nabłonek rzęskowy, co uniemożliwia samooczyszczanie się płuc. Pojawia się wówczas kaszel i rozwija przewlekłe zapalenie oskrzeli.

Dym tytoniowy oraz substancje w nim zawarte powodują gromadzenie się w płucach leukocytów. W pęcherzykach płucnych komórki te neutralizują toksyny zawarte w dymie, a następnie ulegają rozpadowi uwalniając enzym elastazę. Niszczy on włókna sprężyste płuc oraz powoduje pękanie małych pęcherzyków płucnych.

Zmniejszanie się ilości pęcherzyków płucnych powoduje z kolei trudności w oddychaniu, przez co coraz mniej tlenu przedostaje się do pozostałych komórek organizmu. Rozwija się przewlekła obturacyjna choroba płuc.

Objawy

Nie istnieją typowe objawy dla POChP, dzięki którym można bez problemu zdiagnozować chorobę. Może ona przez wiele lat rozwijać się bezobjawowo. Do najczęstszych zalicza się jednak kaszel poranny (w nocy bowiem osoba chora zwykle nie kaszle) oraz narastająca duszność. Duszność początkowo występuje wyłącznie po wysiłku fizycznym, jednak w miarę postępu schorzenia nasila się do tego stopnia, iż pacjent ma trudności z wykonaniem podstawowych czynności dnia codziennego.

Zmęczenie i duszność przy aktywności fizycznej sprawiają, że chora osoba najchętniej zostaje w domu i unika wykonywania wszelkich czynności. Sprzyja to rozwojowi lęku, depresji oraz innych zaburzeń psychicznych.

Rozwijająca się przewlekła obturacyjna choroba płuc sprzyja rozwojowi również innych chorób, takich jak: nadciśnienie płucne, osłabienie mięśni szkieletowych, cukrzyca typu 2, osteoporoza, anemia.

Poniżej wymienione zostały najbardziej prawdopodobne objawy POChP:

• duszność (zadyszka po aktywności)
• osłabienie organizmu
• pogorszenie kondycji
• świszczący oddech
• uczucie ucisku w klatce piersiowej
• niekiedy anoreksja lub szybka utrata masy ciała
• sinica (sine zabarwienie końcówek palców, ust, uszu czy nosa)
• obrzęk wokół kostek (jako objaw niewydolności prawokomorowej)

Diagnoza

Bardzo ważne jest zróżnicowanie POChP z innymi chorobami dającymi podobne objawy. Należą do nich między innymi astma czy choroby układu krążenia. Wczesne rozpoznanie umożliwi szybkie wdrożenie leczenia, a co za tym idzie rokowania pacjenta będą znacznie lepsze.

Podstawowym badaniem służącym do określenia stanu płuc jest spirometria. Polega ona na pomiarze pojemności płuc i pozwala ocenić, czy płuca są starsze niż rzeczywisty wiek badanej osoby. Samo badanie jest bardzo proste. Polega na nabraniu do płuc jak największej ilości powietrza, a następnie jego wydychanie przez 6 sekund. Wydychanie umożliwia jednorazowy ustnik podłączony do aparatu. Podczas badania mierzy się również szybkość wydechu.

Innym badanie może być pulsoksymetria, która poprzez nałożenie na palec specjalnego czujnika mierzy zawartość tlenu we krwi lub RTG płuc.

Leczenie

Jeśli stadium choroby nie jest zaawansowane należy całkowicie zrezygnować z palenia papierosów oraz zmienić tryb życia na zdrowy i aktywny. Postępowanie takie z pewnością w dużej mierze spowolni postęp choroby.

Stadium zaawansowane również wiąże się ze zmianą trybu życia, lecz konieczne jest również stosowanie odpowiednich leków, zwykle są to leki rozszerzające oskrzela, wziewne kortykosteroidy oraz leki przeciwzapalne. Dodatkowo pacjentowi podaje się środki wykrztuśne, które ułatwiają usuwanie z dróg oddechowych śluzu utrudniającego oddychanie.

Często stosuje się również leczenie tlenem, a indywidualne zapotrzebowanie i sposób jego podawania określa się za pomocą gazometrii. Tlen podaje się zwykle za pomocą maski lub cewnika.

Niezależnie od stopnia zaawansowania POChP uznaje się, że najlepszą metodą leczenia jest całkowita eliminacja papierosów.

Leczenie zachowawcze i profilaktyka

1. Unikanie miejsc narażonych na występowanie dymu tytoniowego
2. Zerwanie z nałogiem tytoniowym
3. Unikanie miejsc z zanieczyszczonym powietrzem (dym kominowy, rozpylone chemikalia, pył węglowy)
4. Ochrona przez zakażeniami dróg oddechowych (w okresie infekcji unikać miejsc o dużym skupieniu ludności)
5. Nie unikanie aktywności fizycznej na świeżym powietrzu
6. Wprowadzenie diety bogatej w wapń, potas, białko i witaminę C
7. Spożywanie dużej ilości niegazowanej wody mineralnej
8. Eliminacja z diety soli

Fizjoterapia w POChP

Głównym elementem leczenia osoby z POChP jest rehabilitacja oddechowa. Zalicza się do niej wszelkie ćwiczenia zwiększające pojemność płuc oraz poprawiające jakość oddychania, a także nauka kaszlu lub usuwanie wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych. Przykłady takich ćwiczeń:

• oklepywanie (od linii dolnych żeber, z omijaniem kręgosłupa i łopatek)
• głęboki wdech, a następnie wydech, przy czym na końcu wydechu nakazuje się choremu kaszleć
• głęboki wdech, a następnie przerywany wydech
• mocne dmuchanie przez słomkę do butelki z wodą
• mocne dmuchanie w chusteczkę trzymaną przed twarzą
• nauka oddychania torem piersiowym – umieszczenie na klatce piersiowej przedmiotu (może być to nawet telefon komórkowy), a następnie nakazanie choremu oddychać w taki sposób, aby dany przedmiot się unosił
• nabranie powietrza, a następnie wypuszczanie go przy lekko przymkniętych ustach

Dodatkowo do rehabilitacji oddechowej można zaliczyć wszelkie aktywności takie jak jazda na rowerze, pływanie, ćwiczenia w wodzie czy spacery na czystym, świeżym powietrzu.