Piernik: historia, wartości odżywcze, właściwości, przepisy

Piernik króluje na naszych stołach dosyć często w szczególności podczas Świąt Bożego Narodzenia. Piernik swój charakterystyczny smak i aromat zawdzięcza przede wszystkim przyprawie piernikowej, w której można znaleźć takie składniki jak cynamon, gałka muszkatołowa, kardamon, goździki, ziela angielskie oraz imbir. Jaka jest jednak historia powstania piernika, jakie cenne dla zdrowia substancje znajdują się w tym wypieku i w jaki sposób można go przygotować?

Historia piernika

W dawnych czasach piernik na polskich ziemiach znany był raczej jako miodownik, czyli przygotowane na bazie mąki oraz miodu ciasto chlebowe. Według pewnej legendy podczas przygotowywania ówczesnego piernika przez przypadek dodano do niego korzenne przyprawy, dzięki czemu sam wypiek przez dosyć długi czas nadawał się do spożycia, dlatego też stanowił on nieodłączny element pokarmu dla wojska. Skąd jednak wzięła się nazwa piernik? Od starodawnego słowa „pierny„, które w tłumaczeniu oznacza „pieprzny„ i można go bez problemu skojarzyć z aromatem i smakiem przypraw wchodzących w skład przyprawy piernikowej. Kilkadziesiąt lat temu pierniki wypiekano wyłącznie przed ważnymi świętami takimi jak Andrzejki lub mikołajki, jednak obecnie stanowią one nieodłączny element Świąt Bożego Narodzenia. Warto jednak wiedzieć o tym, iż oprócz tradycyjnych pierników świątecznych na sklepowych półkach można znaleźć również inne pierniki, które możemy smakować praktycznie przez cały rok. Prawdziwy piernik dosyć długo nadaje się do spożycia, jeśli jednak od długiego leżenia za bardzo stwardnieje, to nie należy go wyrzucać, ponieważ można dodać mu nowego życia, przygotowując z niego przepyszne bajaderki.

Wartości odżywcze i właściwości piernika

W składzie tradycyjnego piernika można znaleźć w szczególności mąkę, cukier, jajka, mleko, masło, kakao, bakalie oraz przyprawę piernikową. Jajka bogate są w cenną dla naszego narządu wzroku luteinę, która pomaga ochronić nasze oczy przed niekorzystnym działaniem promieni słonecznych, jednak w produkcie tym można również znaleźć ksantofil wykazujący właściwości antymiażdżycowe. Mleko to z kolei źródło wapnia, dzięki któremu nasze kości są mocne, a ryzyko rozwoju osteoporozy zostaje zahamowane. Prawdziwy miód wykazuje bardzo silne właściwości antybakteryjne, jednak poddając go działaniu zbyt wysokiej temperatury (powyżej 40 stopni Celsjusza), traci on niestety wszystkie swoje cenne właściwości lecznicze. Kakao to bardzo dobre źródło flawonoidów, które wspomagają prawidłowe funkcjonowanie mózgu, wzmacniają nasz układ odpornościowy, a także poprawiają krążenie krwi. Jeśli chodzi natomiast o bakalie, to stanowią one bardzo dobre źródło witaminy E, nazywanej witaminą młodości, ponieważ walcząc z wolnymi rodnikami, pomaga ona opóźnić proces starzenia się skóry. W bakaliach można ponadto znaleźć dosyć duże ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych, które poprawiają funkcjonowanie naszego mózgu, a także ochraniają nasz organizm przed rozwojem wielu bardzo niebezpiecznych chorób a w szczególności chorób układu sercowo-naczyniowego.

Przepis na tradycyjny piernik świąteczny

Składniki:

• 100 g masła,
• 150 g brązowego cukru,
• 250 g naturalnego miodu (nie tego sztucznego, ponieważ składa się on z wody i cukru),
• 3 łyżki wody,
• 1 łyżeczka zmielonych ziarenek ziela angielskiego,
• 0,5 kg mąki,
• 2 jajka,
• proszek do pieczenia,
• szczypta soli,
• przyprawa do piernika

Sposób przygotowania:
Masło, cukier, miód i wodę należy podgrzać, mieszając do całkowitego rozpuszczenia się wszystkich składników. Do ostudzonej mieszanki należy wbić jajka, mieszając cały czas oraz dodając stopniowo wymieszaną z proszkiem do pieczenia i przyprawami mąkę. Tak przygotowane ciasto należy przelać do keksownicy piekąc przez około 50 minut w piekarniku nastawionym na temperaturę 180 stopni Celsjusza. Piernik po upieczeniu należy wystudzić, zawijając go w folię spożywczą na około 2 dni, dzięki czemu będzie on smaczniejszy.

Przepis na tradycyjny piernik staropolski

Składniki:

• 1 kg mąki pszennej,
• 3/4 szklanki cukru,
• 0,5 kg płynnego miodu (naturalnego, a nie sztucznego),
• 3 jajka, 250 g masła,
• 1/2 szklanki zimnego mleka,
• 1,5 łyżeczki sody oczyszczonej,
• 1/2 łyżeczki soli,
• 1 duży słoik powideł śliwkowych,
• 60 g przyprawy do piernika

Sposób przygotowania:
Tradycyjny piernik staropolski przygotowywany jest w dwóch etapach, a czas potrzebny na jego wykonanie wynosi około kilku tygodni (2-6). Średniej wielkości garnek umieścić na małym ogniu, rozpuszczając w nim cukier z masłem i dodając na koniec płynny miód. Całość należy bardzo dokładnie wymieszać, odstawiając garnek do przestudzenia. Przesianą mąkę wymieszać z solą, sodą oczyszczoną i przyprawą do piernika, dodając następnie całość wraz z jajkami i mlekiem do przygotowanej wcześniej masy. Ciasto należy bardzo dokładnie wyrobić, przekładając je do emaliowanego garnka, przykrywając lnianą ściereczką oraz umieszczając na 2-6 tygodni w chłodnym miejscu. Po upływie wyznaczonego czasu ciasto należy podzielić na trzy równe części. Blachę należy wyłożyć papierem do pieczenia, natomiast każdy kawałek ciasta należy rozwałkować (grubość ok. 1 cm), rozkładając następnie na blaszkę. Każdą część ciasta należy piec osobno przez około 20 minut w piekarniku nastawionym na temperaturę 170 stopni Celsjusza. Tak upieczone części ciasta należy przestudzić, przekładając je następnie podgrzanymi lekko powidłami śliwkowymi. Tak przygotowane ciasto należy na kilka dni odstawić, aby skruszało, polewając je przed podaniem polewą czekoladową.

Bajaderki z pierników

Składniki:

• 300 g starego piernika,
• 1/2 szklanki mleka (3,2%),
• po 1/2 szklanki rodzynek oraz orzechów włoskich,
• 2 małe paczki herbatników,
• po 2 łyżki kakao i cukru,
• 80 g masła,
• 2 łyżki konfitury pomarańczowej,
• kilka kropli aromatu pomarańczowego,
• drobno posiekane orzechy włoskie (do obtoczenia bajaderek),
• polewa czekoladowa (gotowa lub przygotowana z tabliczki czekolady i masła)

Sposób przygotowania:
Pierniki i herbatniki bardzo drobno pokruszyć. W niewielkim rondelku zagotować mleko z cukrem i kakao, mieszając do momentu, aż wszystkie składniki połączą się idealnie ze sobą. Zawartość rondelka należy następnie przestudzić, wsypując do niego pokruszone pierniki i herbatniki, konfiturę, aromat pomarańczowy oraz rodzynki. Całość należy bardzo dokładnie wymieszać tak, aby powstała jednolita masa, z której następnie należy uformować kulki. Tak przygotowane kulki obtoczyć w polewie czekoladowej (można wykorzystać gotową polewę lub też przygotować ją w domu rozpuszczając w kąpieli wodnej tabliczkę czekolady i mieszając ją z 2 łyżkami masła) oraz w pokruszonych orzechach włoskich. Jeśli chodzi o czekoladę, to najlepiej użyć tej 70%, ponieważ w porównaniu do tej mlecznej, zawiera ona dosyć duże ilości cennej miazgi kakaowej oraz tłuszczu kakaowego.