Odra: czym jest, objawy, powikłania i leczenie

Odra jest wysoce zaraźliwą chorobą wywołaną przez wirusa z rodzaju Morbillivirus. Zaliczana jest do chorób wieku dziecięcego i zwykle występuję na terenie Europy i Ameryki Północnej. Jeśli jednak odra dostanie się na obszar, na którym ludzie nigdy nie byli narażeni na tego typu chorobę zakaźna, wynik może być katastrofalny. Warto pamiętać, że szczepienia zapobiegają wielu przypadkom odry na całym świecie. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że 2,6 miliona osób, które nie otrzymały szczepionki, umiera każdego roku z powodu odry.

Informacje w pigułce

Oto kilka kluczowych punktów dotyczących odry:

• Odra jest stanem wysoce zakaźnym.
• Naukowcy zidentyfikowali 21 szczepów wirusa odry.
• Objawy odry mogą obejmować łzawienie oczu, kichanie i suchy kaszel.
• Nie ma konkretnego leczenia dla odry. Warto jednak pamiętać, że lepiej zapobiegać niż leczyć.
• Kobiety w ciąży nie powinny przyjmować szczepionki.

Czym jest odra?

Odra jest chorobą wirusową, która może się w bardzo szybkim tempie rozprzestrzeniać. Znana również jako rubeola lub morbilli, odra jest chorobą endemiczną, co oznacza, że jest stale obecna w społeczeństwie, a wiele osób rozwija na nią odporność. Jest to stan nieprzyjemny, ale normalnie mijający bez leczenia w ciągu 7 do 10 dni. Po ataku odry człowiek zyskuje odporność na resztę życia. Jest mało prawdopodobne, aby zarazić się odrą po raz drugi.

Objawy

Objawy odry zawsze obejmują gorączkę, czyli wysoką temperaturę ciała i co najmniej jedno z trzech niżej wymienionych objawów:

• Kaszel,
• Katar,
• Zapalenie spojówek.

Kolejne objawy pojawią się około 9 do 11 dni po początkowym zakażeniu. Mogą one obejmować:

• Przewlekły katar,
• suchy kaszel,
• zapalenie spojówek lub opuchnięte powieki,
• łzawiące oczy,
• światłowstręt lub wrażliwość na światło,
• kichanie,
• czerwonobrązowa wysypka,
• Plamy lub bardzo małe szaro-białe plamy z niebiesko-białymi centrami w jamie ustnej, wnętrzności policzków i gardła,
• uogólnione bóle ciała.

Często występuje gorączka. Może to wahać się od łagodnego ciężkiego, do 40,6 stopni Celsjusza. Może trwać kilka dni i może spaść, a następnie ponownie powstać, gdy pojawi się wysypka. Czerwonobrunatna wysypka pojawia się około 3 do 4 dni po początkowych objawach. Może to trwać ponad tydzień. Wysypka zwykle rozpoczyna się za uszami i rozprzestrzenia się po głowie i szyi. Po kilku dniach rozprzestrzenia się na resztę ciała, łącznie z nogami. W miarę wzrostu plam często się łączą. Większość wysypek w wieku dziecięcym nie jest odrą, ale dziecko powinno zgłosić się do lekarza, jeśli:

• rodzic podejrzewa, że dziecko może mieć odrę – nagły atak choroby w szkole.
• objawy nie ulegają poprawie lub pogarszają się,
• gorączka wzrasta powyżej 38ºC,
• inne objawy ustępują, ale gorączka nadal utrzymuje się.

Powikłania

Powikłania związane z odrą są dość powszechne. Niektóre mogą być poważne i trwale uszkadzające organizm człowieka. Jak donoszą analizy najbardziej zagrożonymi ludźmi są pacjenci z osłabionym układem odpornościowym, takie jak te z HIV , AIDS , białaczka , albo niedoborami witamin, zwłaszcza u  bardzo małych dzieci, jak i dorosłych w wieku powyżej 20 lat. Starsi ludzie są bardziej narażeni na powikłania niż zdrowe dzieci w wieku powyżej 5 lat. Powikłania zdrowotne mogą obejmować:

• Biegunka,
• Wymioty,
• infekcja oka,
• infekcje dróg oddechowych, takie jak zapalenie krtani i zapalenie oskrzeli,
• trudności w oddychaniu,
• infekcje ucha, które mogą prowadzić do trwałej utraty słuchu,
• drgawki gorączkowe.

Pacjenci z osłabionym układem odpornościowym, którzy mają odrę są bardziej podatni na bakteryjne zapalenie płuc. Może to być stan śmiertelny, jeśli nie jest odpowiednio leczony. Możliwe są również następujące rzadsze powikłania:

• Wirusowe zapalenie wątroby: Powikłania wątroby mogą wystąpić u dorosłych i u dzieci przyjmujących niektóre leki.
• Zapalenie mózgu: Występuje u około 1/1000 pacjentów z odrą. Jest to rodzaj zapalenia mózgu, które czasami może okazać się śmiertelne. Może wystąpić wkrótce po odrze lub kilka lat później.
• Małopłytkowość lub mała liczba płytek krwi wpływa na zdolność krzepnięcia krwi. Pacjent może łatwo się zranić.
• Zwiędły: może to mieć wpływ na nerwy oka i mięśnie oka.

Powikłania, które są bardzo rzadkie, ale możliwe, obejmują:

• Zapalenie nerwu, infekcja nerwu wzrokowego, która może prowadzić do utraty wzroku
• Powikłania związane z sercem.
• Podostre stwardniające zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych: choroba mózgu, która może dotknąć 2/100 000 osób, na kilka miesięcy lub lat po zakażeniu odrą. Mogą wystąpić drgawki, nieprawidłowości motoryczne, problemy poznawcze i śmierć.
• Inne powikłania układu nerwowego obejmują toksyczną encefalopatię, zapalenie nerwu pozagałkowego, poprzeczne zapalenie rdzenia i wznoszące zapalenie rdzenia kręgowego.

Ciąża a odra?

Odra podczas ciąży może prowadzić do poronienia, wczesnego porodu lub niskiej masy urodzeniowej dziecka. Kobieta, która planuje ciążę i nie została zaszczepiona, powinna poradzić się lekarza co w takiej sytuacji zrobić.

Rodzaje odry

Istnieją dwa rodzaje odry:

• Odra: Jest to standardowa forma wywoływana przez wirusa Morbillivirus.
• Różyczka jest to choroba spowodowana wirusem różyczki.

Różyczka zazwyczaj prezentuje się jako łagodna, ale stanowi większe ryzyko dla nienarodzonych dzieci niż małe dzieci, jeśli kobieta zaraża wirusem podczas ciąży. Nie jest ani tak zaraźliwa, ani tak ciężka jak standardowa odra. Szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce zawiera cząsteczki szczepionki dla obu typów odry.

Przyczyny

Odra jest spowodowana zakażeniem wirusem Morbillivirus. Wirus żyje w śluzie nosa i gardła zakażonego dziecka lub dorosłego. Choroba jest zaraźliwa przez 4 dni, zanim pojawi się wysypka, i nadal jest zakaźna przez około 4 do 5 dni po wystąpieniu kolejnych objawów. Infekcja rozprzestrzenia się poprzez:

• fizyczny kontakt z zainfekowaną osobą,
• przebywanie w pobliżu osób zakażonych, jeśli kaszlą lub kichają,
• dotykanie powierzchni, która zainfekowała podłoże kropelkami śluzu, a następnie wkładanie palców do ust lub pocieranie nosa lub oczów.

Wirus pozostaje aktywny na obiekcie przez około 2 godziny. Następnie obumiera.

Jak rozwija się infekcja odry?

Jak tylko wirus dostanie się do organizmu, mnoży się w tylnej części gardła, płuc i układu limfatycznego. Później infekuje i replikuje się w drogach moczowych, oczach, naczyniach krwionośnych i ośrodkowym układzie nerwowym. Wirus ustala się od 1 do 3 tygodni, ale objawy pojawiają się między 9 a 11 dniem po początkowym zakażeniu. Każdy, kto nigdy nie był zarażony ani zaszczepiony, najprawdopodobniej zachoruje, jeśli wdycha zakażone kropelki lub znajduje się w bliskim kontakcie z zakażoną osobą. Około 90 % ludzi, którzy nie są odporni, zachoruje na odrę, jeśli dzielą dom z osobą zarażoną.

Leczenie

Nie ma specjalnego planu leczenia związanego z chorobą odry. Jeśli nie ma żadnych komplikacji zdrowotnych, lekarz zaleca odpoczynek i spożywanie dużych ilość płynów, aby zapobiec odwodnieniu.  Objawy zwykle ustępują w ciągu 7 do 10 dni. Poniższe środki mogą zdecydowanie pomóc podczas pojawiania się różnych objawów:

• Jeśli temperatura dziecka jest wysoka, powinny być zastosować chłodne, ale nie za zimne okłady. Tylenol lub ibuprofen mogą pomóc kontrolować gorączkę oraz bóle. Warto podkreślić, że dzieci poniżej 16 lat nie powinny przyjmować aspiryny. Lekarz poinformuje o dawce acetaminofenu, ponieważ zbyt wiele może zaszkodzić dziecku, a zwłaszcza jego wątrobie.
• Ludzie powinni unikać palenia tytoniu w pobliżu dziecka.
• Okulary przeciwsłoneczne, utrzymujące zaciemnienie świateł lub zaciemnione pomieszczenie mogą podnieść poziom komfortu, ponieważ odra zwiększa wrażliwość na światło.
• Jeśli wokół oczu występuje wysypka, delikatnie ją wyczyść ciepłą, wilgotną ściereczką.
• Leki na kaszel nie złagodzą kaszlu odry. Pomocne mogą być nawilżacze lub umieszczenie miski z wodą w pokoju. Jeśli dziecko ma ponad 12 miesięcy, może pomóc szklanka ciepłej wody z łyżeczką soku z cytryny i dwiema łyżeczkami miodu. Nie podawaj miodu niemowlętom.
• Gorączka może prowadzić do odwodnienia, więc dziecko powinno pić dużo płynów.
• Dziecko, które znajduje się na etapie zaraźliwym, powinno trzymać się z daleka od szkoły i unikać bliskiego kontaktu z innymi, szczególnie z tymi, którzy nie są zaszczepieni lub nigdy nie mieli odry.
• Osoby z niedoborem witaminy A i dzieci poniżej 2 lat, które mają odrę, mogą korzystać z suplementów witaminy A. Pomagają one w zapobieganiu powikłaniom, ale powinny być przyjmowane wyłącznie za zgodą lekarza.

Natomiast antybiotyki nie pomogą przeciwko wirusowi odry, ale czasami mogą być przepisywane, jeśli rozwinie się dodatkowe zakażenie bakteryjne.