Nadciśnienie tętnicze – objawy, powikłania, czynniki ryzyka oraz diagnoza i leczenie

Nadciśnienie tętnicze – objawy, powikłania, czynniki ryzyka oraz diagnoza i leczenie

Prawidłowe ciśnienie krwi zdrowego człowieka waha się pomiędzy 120 na 80, a 135 na 85 mm Hg – oznacza ono siłę, jaką krew wywiera na tętnice w ciele np. na tętnice umiejscowioną w ramieniu. Gdy serce na skutek skurczu wypycha krew z serca w kierunku aorty – ciśnienie, które panuje w tętnicach staje się wówczas najwyższe. Podczas rozkurczu serca ciśnienie krwi znacząco spada. Obydwie te wartości świadczą o stanie naszego zdrowia, a jakiekolwiek odstępstwa od normy mogą zwiastować poważne kłopoty związane z nadciśnieniem tętniczym. Jak klasyfikujemy wartości ciśnienia?

• pomiędzy 140 – 159/ 90-99 – łagodne nadciśnienie,
• pomiędzy 160 – 179/ 100 – 109 – umiarkowane nadciśnienie tętnicze,
• wartości od 180/110 świadczą o ostrym nadciśnieniu tętniczym, którego konsekwencje mogą być poważne.

Nadciśnienie tętnicze może być pierwotne – występujące naturalnie, długo nie dające objawów i dotyczące większości chorych oraz wtórne – takie, które występuje wyjątkowo rzadko i zazwyczaj związane jest z jakimś schorzeniem, które należy wyleczyć, by minął problem.

Objawy nadciśnienia tętniczego

Charakterystyczne oznaki nadciśnienia występują zazwyczaj wtedy, gdy sytuacja wymaga już pilnej konsultacji z lekarzem. Wcześniej, nawet przez lata nadciśnienie tętnicze może rozwijać się bez szczególnie specyficznych objawów, doprowadzając do zagrożenia zdrowia i życia chorego. Uwagę powinny zwrócić symptomy, takie jak:

• pojawiający się czasami ucisk w głowie,
• osłabienie bez konkretnej przyczyny,
• zawroty głowy i ogólne rozbicie,
• podenerwowanie,
• kłopoty z zaśnięciem,
• duszności przypominające atak astmy,
• częste krwawienia z nosa,
• wrażenie kołatania serca i bóle umiejscowione w jego okolicach,
• zaczerwienienie okolic twarzy i szyi oraz uderzenia gorąca.

Nadciśnienie tętnicze –  powikłania

Nadciśnienie tętnicze nieodpowiednio leczone lub nie leczone wcale przyczynia się do znaczącego spustoszenia organizmu. Nie bez powodu zwane jest przez lekarzy cichym zabójcą. Znajomość wartości prawidłowego ciśnienia wśród Polaków wciąż pozostaje niewielka, co nieuchronnie prowadzi do rozwoju poważnych powikłań z nim związanych. Do tych najgroźniejszych należą:

• zawał mięśnia sercowego – na skutek zamknięcia się tętnicy odpowiadającej za prawidłowe odżywianie komórek serca,
• udar mózgu – nadciśnienie tętnicze doprowadza do oderwania się tzw. blaszki miażdżycowej, która doprowadza do powstania zatoru naczyń krwionośnych mózgu i obumarcia komórek,
• niewydolność serca – nadciśnienie skutkuje szybszą pracą serca, które musi pompować więcej krwi – ściany serca grubieją i stają się słabiej odżywione – nie dostarczają prawidłowej ilości krwi,
• nadciśnieniowa retinopatia – nieodwracalne zmiany zachodzące w siatkówce oka pod wpływem nadciśnienia tętniczego powodujące zaburzenia wzroku,
• niewydolność nerek – zbyt wysokie ciśnienie krwi uszkadza tętnice odżywiające nerki – zaczynają one nieprawidłowo funkcjonować i przestają wystarczająco oczyszczać organizm,
• tętniaki – powstają na skutek nadciśnienia tętniczego, które osłabia naczynia krwionośne w mózgu, stają się one delikatniejsze i podatne na pęknięcia – najgroźniejsze są tętniaki aorty,
• zespół obturacyjnego bezdechu sennego – głośne i przerywane chrapanie podczas snu prowadzące do nasilenia zmęczenia.

Objawami najczęstszych powikłań związanych z długo nieleczonym wysokim ciśnieniem krwi, są:

• zaburzenia widzenia,
• trudności w poruszaniu się,
• kłopoty z prawidłowym odbiorem bodźców czuciowych,
• obrzęki ciała,
• uporczywe bóle głowy,
• przewlekłe zmęczenie.

Nadciśnienie tętnicze – czynniki ryzyka

Do osób szczególnie narażonych na niebezpieczny wzrost ciśnienia krwi należą:

• palacze tytoniu,
• nadużywający alkoholu oraz innych używek,
• osoby z otyłością,
• wszyscy prowadzący nieaktywny tryb życia, który wyjątkowo sprzyja nadciśnieniu tętniczemu,
• osoby odżywiające się produktami z dużą ilością konserwantów, przetworzonymi oraz nadmiernie solonymi,
• pozostający dłuższy czas pod wpływem stresu,
• mający podwyższony poziom cholesterolu we krwi.

Regularne badania powinni przeprowadzać  ponadto pacjenci chorujący na cukrzycę i choroby nerek oraz wszyscy, którzy przekroczyli 50 rok życia. Statystyki pozostają bezlitosne – w Polsce prawidłowo leczonych jest jedynie 12% chorych – reszta pozostaje poza kontrolą lekarską i nie przestrzega koniecznych zaleceń.  Szacuje się, ze aż 15 mln Polaków cierpi na nadciśnienie tętnicze, a połowa z nich wciąż pozostaje niezdiagnozowana.

Diagnoza nadciśnienia tętniczego

Rozpoznanie nadciśnienia tętniczego nie sprawia żadnych trudności, pod warunkiem, że pacjent prawidłowo zinterpretuje męczące go objawy i odwiedzi specjalistę.  Lekarz dokona pomiaru ciśnienia krwi i co istotne – by zdiagnozować nadciśnienie tętnicze – nie wystarczy jeden pomiar. Należy dokonać ich co najmniej trzech w różnych porach dnia, tak by uniknąć postawienia zafałszowanej diagnozy spowodowanej chociażby nadmiernymi emocjami u pacjenta. Proces rozpoznania polega na:

• pomiarze ciśnienia – można wykorzystać aparaty do całodobowego mierzenia ciśnienia,
• przeprowadzeniu badania krwi oraz moczu,
• wykonaniu badania EKG,
• echokardiografii serca,
• badaniu RTG klatki piersiowej,
• badaniu tętnic szyjnych,
• badaniu dna oka,
• wykonaniu próby wysiłkowej na bieżni pod kontrolą lekarza.

Wszystkie te pomiary mają na celu oprócz zdiagnozowania nadciśnienia tętniczego, dokonanie rozpoznania ewentualnych innych schorzeń występujących
u pacjenta.

Leczenie nadciśnienia tętniczego

Terapia chorych cierpiących na nadciśnienie tętnicze polega przede wszystkim na regularnym i stałym przyjmowaniu leków – należy pamiętać, ze każde ich odstawienie powoduje nieodwracalne straty dla organizmu. Stosuje się najczęściej medykamenty, należące do grup:

• inhibitorów konwertazy angiotensyny – zapobiegają skurczom naczyń i wzrostowi ciśnienia,
• antagonistów receptora angiotensyny,
• diuretyków, czyli leków wzmagających moczopędność,
• antagonistów kanałów wapniowych – zwalniają pracę serca,
• beta – brokerów – obniżają częstotliwość pracy serca.

Lekarz zapisując pacjentowi konkretne leki musi wziąć pod uwagę jego wiek, wagę i współistniejące z nadciśnieniem tętniczym ewentualne schorzenia. Na zbicie ciśnienia może mieć znaczący wpływ zmiana nawyków pacjenta, chociażby rzucenie palenia lub zwiększenie jego aktywności fizycznej. Każdy chorujący na nadciśnienie tętnicze powinien regularnie dokonywać pomiarów ciśnienia we własnym zakresie i odnotowywać wszelkie zmiany. Aby prawidłowo dokonać pomiaru, należy:

• odczekać po zjedzeniu posiłku,
• nie pić kawy lub napojów zawierających kofeinę godzinę przed mierzeniem,
• nie palić papierosów co najmniej 30 minut przed pomiarem,
• chwilę przed zmierzeniem ciśnienia usiąść wygodnie i zachowywać się spokojnie – nadciśnienie tętnicze może pojawić się w chwili pobudzenia,
• ciśnienie mierzyć w warunkach normalnej temperatury – nie dokonywać go będąc przemarzniętym, tuż po przyjściu do domu zimą lub zbyt rozgrzanym po zejściu z plaży,
• pomiaru dokonywać zgodnie z ustaleniami lekarza – najczęściej wskazywanym miejscem jest lewa ręka,
• rękę należy zgiąć w łokciu, a nadgarstek powinien znajdować się na wysokości serca.

Pacjent chory na nadciśnienie tętnicze powinien natychmiast powiadomić lekarza prowadzącego, gdy zauważy u siebie szczególnie niebezpieczne skoki ciśnienia i pod żadnym pozorem nie powinien sam przerywać kuracji farmakologicznej.