Kwas foliowy – niedobory, nadmiar, skutki, zastosowanie

Kwas foliowy wymiennie nazywany jest witaminą B9 , jego nazwa łacińska wywodzi się od słowa folium, czyli liść. Jest on niezbędny każdej komórce ludzkiego organizmu i to na tyle, że niektóre państwa wprowadziły tę substancję do procesu pieczenia chleba, tak by każdy z członków społeczeństwa miał do niej dostęp. Większość populacji cierpi na niedobory tego związku chemicznego, które jeżeli występują, są szczególnie niebezpieczne dla kobiet w ciąży. Niedostatek kwasu foliowego w okresie ciąży może przyczynić się do powstania wad rozwojowych płodu.

Kwas foliowy, co to jest?

Kwas foliowy (witamina B9, witamina B11, folacyna lub folian) to organiczny związek chemiczny utożsamiany z całą grupą związków. W żywności występuje jako sól kwasu foliowego. Sól kwasu foliowego to ogromna ilość rozmaitych form, w przyrodzie występuje ok. 20 rodzajów tej substancji będącej pochodną pteryny. Kwas foliowy występuje w tkankach roślin oraz zwierzęcych. A po raz pierwszy wyodrębniono go w latach 40. XX wieku, z liści szpinaku. Kwas foliowy jest substancją rozpuszczalną w wodzie, o jasnożółtej barwie.

Do czego jest potrzebny kwas foliowy?

Kwas foliowy reguluje i stymuluje funkcjonowanie wszystkich komórek. Bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych, bazy dla DNA. Kwas foliowy razem z witaminą B12 tworzą czerwone krwinki, odpowiadają za ich namnażanie i dojrzewanie. Zgodnie z określoną tezą, kwas foliowy chroni organizm człowieka przed chorobami nowotworowymi, a przede wszystkim obniża ryzyko występowania raka szyjki macicy.

Kwas foliowy regulując wzrost komórek wpływa na osiąganie ich optymalnej wielkości oraz  proces ich podziału. To jedna z ważniejszych jego funkcji, ponieważ komórki powinny ulegać podziałom tylko wówczas, gdy osiągną określoną, optymalną wielkość, w przeciwnym razie zostaje obniżony ich potencjał i skuteczność dla tworzenia poszczególnych tkanek.

Kwas foliowy jest także niezbędny dla układu nerwowego, reguluje bowiem metabolizm komórek nerwowych, co z kolei wpływa stabilizująco na wszystkie cykle ich pracy. Dla człowieka wymiernym rezultatem ich działania w tym obszarze jest osiąganie dobrego samopoczucia, umiejętności koncentracji, funkcji zapamiętywania, funkcji uczenia się nowych rzeczy oraz szybkości reakcji układu nerwowego.

Witamina B9 jest niezbędna w okresie kształtowania się cewy nerwowej płodu. Natomiast w okresie życia płodowego reguluje masę i wielkość płodu. Wpływa także na funkcjonowanie układu pokarmowego. Jego zadaniem jest uczestniczenie w tworzeniu soków trawiennych, tym samym wpływa na pracę jelit, żołądka oraz wątroby. Gdy w organizmie zabraknie kwasu foliowego odczuje to właśnie układ pokarmowy co skutkuje ostrym lub przewlekłym nieżytem.

Kwas foliowy reguluje przyrost i funkcjonowanie komórek:

• pozytywnie wpływa na budowanie i funkcjonowanie komórek układu nerwowego oraz mózgu
• stymuluje samopoczucie i stan psychiczny człowieka
• zapobiega uszkodzeniu cewy nerwowej płodu
• wpływa na wagę oraz rozwój noworodków
• jest niezbędny do przenoszenia materiału genetycznego
• bierze udział w przekazywaniu cech dziedzicznych komórek
• reguluje podziały komórek
• wpływa na funkcjonowanie układu pokarmowego
• bierze udział w tworzeniu soków trawiennych
• wpływa na działanie wątroby, żołądka oraz jelit
• przeciwdziała anemii
• pobudza wszelkie procesy krwiotwórcze
• chroni organizm człowieka przed chorobami nowotworowymi, szczególnie przed nowotworem szyjki macicy

W celu oceny spożycia folianów  wprowadzono pojęcie równoważnika folianów.  Uznaje się, że 1 μg syntetycznego kwasu foliowego, obecnego we wzbogaconej nim żywności  dostarcza 1,7 μg równoważnika folianów, a w formie suplementu diety aplikowanego na czczo – 2 μg równoważnika folianów.

Niedobór kwasu foliowego

Gdy w organizmie brakuje kwasu foliowego pierwszym objawem będzie niedokrwistość oraz zaburzenia degeneracyjne a także choroby układu krążenia, ryzyko osteoporozy i ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe. Najczęściej niedobór kwasu foliowego objawia się poprzez:

• zahamowanie wzrostu i odbudowy komórek w organizmie
• znikomą ilość czerwonych ciałek we krwi, występowanie tak zwanej niedokrwistości megaloblastycznej
• uczucie przemęczenia oraz kłopoty z koncentracją
• stany niepokoju, lęku, depresji oraz nadmierna drażliwość
• bezsenność, roztargnienie, występowanie problemów z pamięcią
• zaburzenia trawienne oraz zaburzenia wchłaniania składników odżywczych, biegunka, brak łaknienia, obniżona masa ciała
• stany zapalne języka, błony śluzowej warg oraz  bóle głowy, kołatanie serca, przedwczesna siwizna
• zahamowanie wzrostu u dzieci oraz młodzieży

Kwas foliowy a ciąża

Kobietom w ciąży zaleca się dzienną dawkę kwasu foliowego w ilości 400 mcg. Jeżeli jest to kolejna ciąża, a poprzednie dzieci urodziły się z wadami cewy nerwowej lub są chore na cukrzycę, epilepsję, celiakię, mają problemy z nadmiarem masy ciała, wówczas zaleca się zwiększenie dziennej dawki kwasu foliowego.

Przyszłym mamom zaleca się suplementację kwasem foliowym również w okresie starań o dziecko oraz w trakcie pierwszych 12 tygodni ciąży. Wiadomo bowiem, że stosowanie kwasu foliowego może zmniejszyć ryzyko wystąpienia wad wrodzonych cewy nerwowej, oblicza się, że nawet o 70%. Gdy u kobiety w ciąży występuje wyraźny niedobór kwasu foliowego może to skutkować w skrajnych przypadkach rozszczepem kręgosłupa lub bezmózgowiem. Stosowane kwasu foliowego może zmniejszać ryzyko występowania stanu przedrzucawkowego oraz chroni przed przedwczesnym porodem.

Kwas foliowy
Kliknij i sprawdź ceny!

Suplementacja kwasem foliowym

Osoba dorosła potrzebuje dziennie 200 mcg kwasu foliowego. Najlepszym źródłem tej substancji są:

• szpinak
• brokuły
• fasola
• soczewica
• cytryny
• banany
• melony

Kwas foliowy wchłania się najlepiej do organizmu w obecności witaminy C oraz witamin z grupy B. Ponieważ jest substancją łatwo rozpuszczalną w wodzie, szybko też jest wydalany z organizmu. To dlatego w szczególnych okolicznościach zaleca się jego suplementację.

Nadmiar kwasu foliowego

Negatywne skutki dla organizmu przynosi również nadmiar kwasu foliowego. Jego zbyt duże ilości, najczęściej spowodowane niekontrolowaną suplementacją mogą spowodować:

• mdłości
• gazy
• bezsenność

Kwas foliowy może również wejść w reakcję z niektórymi lekami, choćby lekami leczącymi epilepsję, wówczas ich interakcja może powodować osłabienie działania leku.