Kolonoskopia – opis badania, przygotowanie do badania, wskazania, przeciwwskazania, przebieg

Czym jest kolonoskopia?

Kolonoskopia jest profilaktycznym, bardzo popularnym badaniem dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Istotą tego badania są oględziny wnętrza jelita grubego. W trakcie wykonywania tej czynności istnieje możliwość pobrania wycinków (biopsji) błony śluzowej jelita grubego w celu badań histopatologicznych. Kolonoskopia umożliwia również wykonanie drobnych zabiegów, takich jak usuwanie pojedynczych polipów i ciał obcych czy poszerzanie zwężeń.

W Polsce od 2000 roku istnieje możliwość bezpłatnego wykonania badania u osób w przedziale wiekowym 50-65 lat, jeśli w ich rodzinie nie wystąpiły przypadki jelita grubego oraz u osób w wieku od 40 do 65 roku życia, jeśli członkowie rodziny doświadczyli raka jelita grubego. Jest to program bezpłatnych badań przesiewowych w ramach ogólnokrajowej akcji profilaktycznej.

Wskazania

Kolonoskopia jest podstawowym badaniem umożliwiającym wykrycie między innymi takich chorób jak:

• choroba Leśniowskiego-Crohna
• wrzodziejące zapalenia jelit
• rak jelita grubego
• zapalenie jelit

Wykonuje się ją także w przypadku wystąpienia długotrwałych biegunek nieznanego pochodzenia, zaparć oraz przy nieprawidłowym wchłanianiu. Do wskazań należą również krwawienia z układu pokarmowego lub obecność krwi w kale.

Przeciwwskazania

Do najczęstszych przeciwwskazań do wykonania kolonoskopii należą:

• zaostrzenie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego
• zaostrzenie choroby Leśniowskiego-Crohna
• objawy zapalenia otrzewnej
• podejrzenie pęknięcia przewodu pokarmowego
• ciężkie choroby płuc i serca
• ostra niewydolność oddechowa
• ciąża
• zaburzenia krzepnięcia krwi

Jak przygotować się do badania?

Aby badanie mogło przebiec maksymalnie higienicznie oraz aby wyniki można było uznać za rzetelne i dokładne, dzień wcześniej pacjent musi znaleźć się na ścisłej diecie. Obejmuje ona całkowitą rezygnację z posiłków.

3 dni wcześniej konieczna jest rezygnacja z owoców pestkowych (w tym z truskawek, kiwi, winogron) a także niektórych warzyw, m.in. pomidorów. Należy bezwzględnie unikać maku lub pestek siemienia lnianego. Drobinki te mogą bowiem osadzać się na ścianach jelita grubego dając błędny odczyt. Polecana jest dieta płynna, składająca się głównie z zup i soków. W praktyce często spożywa się budynie bądź kisiele.

2 dni przed kolonoskopią wymagana jest dieta płynna. Dzień przed badaniem, najczęściej około godziny 15 stosuje się preparat przeczyszczający. Po jego zażyciu następuje całkowita rezygnacja z posiłków. Należy natomiast dużo pić, aby nie doprowadzić do odwodnienia organizmu. Dopuszczalna jest woda, ewentualnie lekkie napary ziołowe.

Gdy wydalana treść pokarmowa będzie mieć płynną formę mamy pewność, że jelita zostały oczyszczone. 

Przebieg badania

Przygotowany wcześniej pacjent musi rozebrać się od pasa w dół. Aby zmniejszyć uczucie skrępowania bądź zawstydzenia przeważnie otrzymuje on specjalne ubranie, które zapewnia minimum intymności.

Kolejnym krokiem jest położenie się na lewym boku z nogami ugiętymi w kolanach. Jest to tak zwana pozycja embrionalna. Przed przystąpieniem do właściwej części badania lekarz często dokonuje oględzin odbytu oraz badania per rectum. W następnej kolejności miejsce ma najmniej przyjemna część badania – lekarz umieszcza w odbytnicy kolonoskop, który kierowany jest w stronę jelita grubego.

Po wprowadzeniu tego elementu do jelita grubego wdmuchiwane jest powietrze, dzięki czemu lekarz ma możliwość dokładnego obejrzenia jego ścian oraz przesuwania kolonoskopu do dalszych części układu. W wyniku tej czynności może dojść do uchodzenia gazów lub płynów, jest to jednak w pełni naturalne zjawisko, dlatego nie powinno wywoływać niepokoju lub dyskomfortu.

Standardowy czas wykonania badania wynosi około 15 minut, natomiast jeśli wyniknie potrzeba pobrania biopsji, czas ten może się wydłużyć do 40 minut. Na życzenie pacjenta jest możliwość wykonania miejscowego znieczulenia, jednak zazwyczaj ta opcja nie jest stosowana, badanie bowiem nie wiąże się z dolegliwościami bólowymi. Może jedynie wystąpić dyskomfort związany z dużą intymnością procesu.

Co robić po badaniu?

Kolonoskopia znacznie osłabia organizm, dlatego na okres około 3 dni warto wziąć urlop w pracy. Bezpośrednio po badaniu pacjent powinien skorzystać z toalety w celu pozbycia się powietrza z jelit. Jeśli wzdęcie brzucha utrzymuje się przez dłuższy czas, należy zażyć środki rozkurczowe i łagodzące te objawy (np. No-spa, Espumisan). Jeśli również lekarstwa zawiodą, doodbytniczo aplikuje się takiej osobie kankę. Jest to cienka, silikonowa, gumowa rurka, która rozwiera zwieracze odbytu. Efektem jest usuwanie nadmiaru gazów. Kanka aplikowana jest na głębokość około 5 cm i pozostaje w odbycie przez około 15 minut.

Dzień lub dwa po badaniu zaleca się dietę lekkostrawną, wykluczającą większe ilości błonnika pokarmowego. Należy całkowicie zrezygnować z potraw tłustych, smażonych czy ciężkostrawnych. Ważne jest regularne jedzenie mniejszych porcji, aby nie obciążać przewodu pokarmowego.

Objawy nieporządane

Jak każde badanie, tak i kolonoskopia może wiązać się z wystąpieniem niechcianych objawów. Jest to badanie inwazyjne, ponieważ lekarz ingeruje do wnętrza ludzkiego organizmu. Może to doprowadzić do podrażnienia jelit, czego efektem są biegunki utrzymujące się do kilku dni po badaniu. Biegunki mogą być jednak również objawem zażycia leków przeczyszczających. Wówczas, po konsultacji z lekarzem, należy zażyć leki zatrzymujące biegunkę, np. Loperamid.

Inne niepokojące objawy:

• twardy i napięty brzuch w wyniku braku perystaltyki jelit
• wysoka gorączka
• krwawienia z odbytu
• krew w stolcu
• bóle brzucha

Efekty uboczne kolonoskopii mają miejsce głównie podczas badań zabiegowych.