Kodeina – właściwości przeciwbólowe i przeciwkaszlowe. Kodeina jak narkotyk

Właściwie każda substancja stosowana w farmakologii ma swoje dwie strony. Tę pozytywną, leczniczą i tę zaprzeczającą leczeniu, która uaktywnia się, albo z nadmiarem spożycia, albo wskutek niewłaściwego łączenia z innymi substancjami. Do tego rodzaju specyfików zalicza się również kodeina.

Kodeina, co to jest?

Kodeina, (łac.: codeinum), metylomorfina jest organicznym związkiem chemicznym, wchodzącym w skład m.in. opium, należy do grupy alkaloidów fenantrenowych. Jest składnikiem wielu popularnych, ogólnie dostępnych leków, również bez recepty, o działaniu przeciwbólowym czy przeciwkaszlowym. Kodeinę pozyskuje się z morfiny. W przemyśle farmakologicznym występuje jako fosforan kodeiny, najczęściej w połączeniu z innymi substancjami chemicznymi, choćby kwasem acetylosalicylowym budując popularną aspirynę, paracetamolem czy ibuprofenem. Kodeina ma jednak swoje drugie „oblicze” , ponieważ zmieniając jej proporcje i stosując w najczystszej formie kodeina staje się narkotykiem ze wszystkimi właściwymi dla narkotyku objawami. Powoduje euforię i relaksację a na końcu uzależnia i wywołuje szereg skutków ubocznych.

Jak działa kodeina

Kodeina jest pochodną morfiny i należy do grupy opioidów. Spożyta kodeina w organizmie człowieka zamienia się w morfinę i to w różnym tempie co obrazuje różnorodne stężenie morfiny sprawdzane na grupie osób, której podano kodeinę w tym samym czasie. To dlatego działanie kodeiny podobne jest do struktury działania morfiny. Kodeina jest pożądanym składnikiem leków ze względu na uśmierzanie bólu, aż do całkowitego go znoszenia.

Kodeina jest składnikiem wielu leków złożonych, wchodzi w pozytywne reakcje z: kwasem acetylosalicylowym, paracetamolem, ibuprofenem,  sulfogwajakolem czy kofeiną. W Polsce leki z nawet dużą zawartością kodeiny dostępne są bez recepty. Kodeina jest składnikiem m.in.:

• Nurofenu Plus – zawiera 200 mg ibuprofenu i 12,8 mg półwodnego fosforanu kodeiny
• Antidolu 15 – zawiera 15 mg fosforanu kodeiny i 500 mg paracetamolu
• Solpadeinu – zawiera  8 mg fosforan kodeiny, 500 mg paracetamolu i 30 mg kofeiny

Wszystkie powyższe leki stosuje się przy umiarkowanym bólu, wówczas, gdy po zażyciu któregoś czystego niezłożonego składnika, ból nie ustąpił. Dopiero lek złożony może go uśmierzyć.

Charakterystyczny dla kodeiny jest jej czas działania, wynosi od 2 do 6 godzin. Potem, gdy ból nie ustępuje trzeba wziąć kolejną dawkę, by osiągnąć stan sprzed bólu. Kodeina w 60% jest wydalana przez człowieka razem z moczem. Według zaleceń medycznych nie powinno się przekraczać dawki 30 mg kodeiny na dobę.

Działanie przeciwbólowe i przeciwkaszlowe kodeiny

Kodeina jest znanym środkiem przeciwbólowym, ale posiada też właściwości przeciwkaszlowe. Aby wykorzystać tę cechę kodeiny należy podawać ją w dawkach nieco mniejszych niż te, które służą do uśmierzenia bólu. Właściwa dawka będzie wynosić od 8 do 15 mg. Kodeina działa przeciwkaszlowo poprzez działanie na ośrodek mózgowy, który odpowiada za oddychanie, a jest skuteczna w tym przypadku przez okres ok. 3 godzin. Jako substancja przeciwkaszlowa kodeina najczęściej jest składnikiem syropów. Zaleca się je do stosowania przy suchym, męczącym kaszlu niezwiązanym z wydzieliną z dróg oddechowych. Syropy z kodeiną najczęściej stosuje się 2-3 razy na dobę. Należy jednak pamiętać, że nie powinny one być stosowane w dłuższym niż parę dni okresie czasu. Warto również wiedzieć o innym zastosowaniu kodeiny, ma ona bowiem również działanie przeciwbiegunkowe.

Kodeina – skutki uboczne

Jak właściwie wszystkie leki z grupy opioidów po spożyciu leków zawierających kodeinę mogą pojawić się skutki uboczne, o których trzeba poinformować lekarza, zwłaszcza, gdy kodeina jest elementem dłuższej terapii. Najczęściej odczuwane skutki uboczne, to:

• dreszcze lub uczucie gorąca
• zimna, lepka skóra pokryta potem
• zawroty głowy również na leżąco,  zasłabnięcie, utrata przytomności
• szybkie, nieregularne bicie serca
• przyspieszony lub osłabiony puls
• trudności z oddychaniem
• niestrawność, wzdęcia, nudności, wymioty, utrata apetytu, bóle brzucha
• zaburzenia widzenia
• ciemny odcień moczu
• zaczerwienienie twarzy, szyi, ramion lub górnej klatki piersiowej
• blade lub niebieskawe zabarwienia ust, paznokci, skóry
• wysypka
• zaparcia

Kodeina – przeciwwskazania

Kodeina w organizmie człowieka przemienia się w morfinę. U niektórych osób metabolizm kodeiny przebiega wyjątkowo szybko powodując gwałtowne i wysokie stężenie morfiny we krwi. Może ono spowodować gwałtowną reakcję organizmu  objawiającą się trudnościami w oddychaniu. Ponieważ kodeinę stosuje się w lekach przeciwkaszlowych podawanych także dzieciom wprowadzono dość rygorystyczne regulacje, by uniknąć działania niepożądanego w tej grupie odbiorców.

• wprowadzono zakaz stosowania leków z kodeiną dla dzieci i młodzieży do 12. roku życia
• wprowadzono zakaz stosowania leków z kodeiną u dzieci z zaburzeniami oddychania w wieku od 12 do 18 lat
• wprowadzono zakaz stosowania leków z kodeiną u matek karmiących piersią, ponieważ kodeina wraz z mlekiem jest przekazywana dzieciom
• wprowadzono zakaz stosowania leków z kodeiną u osób (bez względu na wiek), u których stwierdzono wyjątkowo szybkie przetwarzanie kodeiny w morfinę i powstałe w ten sposób wysokie stężenie morfiny we krwi

Podczas stosowania leków zawierających kodeinę trzeba pamiętać, że intensyfikuje ona działanie środków nasennych, uspokajających oraz alkoholu, dlatego wszystkie te substancje należy odstawić w trakcie kuracji kodeiną.

Kodeina jako narkotyk

Kodeina w ilościach niezgodnych z zaleceniami medycznymi uzależnia, działa jak narkotyk. Oddziałuje negatywnie na organizm zarówno pod względem fizycznym jak i psychicznym. Uzależnienie fizyczne rozwija się w okresie od 6 do 12 miesięcy, natomiast zależność psychiczna o wiele szybciej. Wystarczy nawet kilka dni codziennego zażywania kodeiny, by odczuwać potrzebę jej spożycia, a po odstawieniu odczuwać typowe objawy dla tego stanu. Natomiast uzależnienie fizyczne jest jeszcze dotkliwsze, gdy osoba uzależniona nie otrzymuje już kodeiny pojawia się drażliwość, problemy ze snem, bóle głowy i przede wszystkim nieustanna potrzeba zażycia narkotyku.

Objawy przedawkowania kodeiny są takie same jakie występują przy przedawkowaniu innych substancji uzależniających:

• splątanie
• hakucynacje
• stany lękowe i ataki paniki
• agresja
• zaburzenia równowagi
• dreszcze,dygotanie ciała
• zimny pot

Kodeina jest narkotykiem przede wszystkim ludzi młodych. Jako substancja dostępna w lekach złożonych i bez recepty szybko stała się obiektem eksperymentów. Najczęściej młodzież eksperymentuje z syropami  przeciwkaszlowymi pijąc je bezpośrednio lub mieszając z różnego rodzaju napojami. Największe niebezpieczeństwo wynika w tym przypadku z dwóch faktów: młodego wieku i tempa metabolizmu kodeiny.