Według definicji encyklopedycznej kleszcze to pajęczaki z podgromady roztoczy. Znamy około 900 ich gatunków, które dzieją się na 3 rodziny: kleszcze miękkie (inaczej obrzeżkowate) oraz dwie rodziny kleszczy twardych: kleszczowate i Nuttalliellidae. Wszystkie kleszcze są pasożytami zewnętrznymi kręgowców, a w trakcie żerowania przenoszą groźne choroby odkleszczowe.
Próba ochrony przed tymi podstępnymi pajęczakami czasem przypomina przysłowiową walkę z wiatrakami. Kleszcze czają się nie tylko w lasach, ale i w parkach czy ogrodach. Przybyły do miast i chociaż nas nie widzą, wyczuwają nasz zapach i ruch nawet z wielu metrów. Łapczywie wypijają krew. Przy okazji zarażają śmiertelnymi chorobami. Są one odporne na czynniki zewnętrzne, takie jak zimno i susza. Co więcej, ich populacja wciąż rośnie w zatrważającym tempie, a pomysły na walkę z problemem się kończą.
Gdzie żyją kleszcze?
Kleszcze lubią liściaste zadrzewienia oraz wysokie trawy. Wbrew powszechnym poglądom nie skaczą one na nas z wysokości, lecz po prostu czekają na wysokości maksymalnie do 120 cm. Wystarczy, że potencjalny żywiciel obetrze się ciałem o gałąź na której siedzi kleszcz, a pasożyt może bardzo łatwo się na niego przemieścić. Niemniej jednak kleszcze z reguły czatują na niższych wysokościach atakując nogi człowieka. Oczywiście możesz znaleźć kleszcza wbitego w przeróżnych miejscach, niemniej jednak z reguły jest to spowodowane jego migracją. Pasożyty te nie czerpią krwi z pierwszego lepszego fragmentu ludzkiego ciała, lecz wędrują po nim w poszukiwaniu dogodnej lokalizacji. Najbardziej podobają im się miejsca charakteryzujące się cienką skórą, dużym owłosieniem lub zgięciem, takim jak pacha lub pachwina.
W jaki sposób kleszcz gryzie?
Aparat gębowy kleszcza z puntu widzenia mechanicznego jest zaawansowaną i fascynującą konstrukcją. Pajęczaki te potrafią wbić się w ciało żywiciela tak mocno, że bez odpowiedniej techniki ciężko jest go wyrwać. Kleszcz po przyczepieniu się tworzy ze śliny rynienkę, za pomocą której dzieli się z ofiarą substancją znieczulającą, zapobiegającą krzepnięciu krwi, a co więcej śmiertelnie niebezpiecznymi zarazkami. Jednocześnie owad pobiera krew. Objadający się kleszcz może powiększyć swój rozmiar 200 razy. Ugryźć i zarazić może nas każde stadium kleszcza, nawet mikroskopijna larwa. Nie wszystkie kleszcze są nosicielami chorób, ale nigdy nie wiadomo, czy nie ugryzł nas zakażony osobnik. Poza tym jeden kleszcz może zarazić człowieka kilkoma chorobami.
Jak unikać kleszczy?
Każde stadium rozwojowe kleszcza – zarówno larwa, jak i nimfa oraz postacie dorosłe – potrzebują krwi, by dalej się rozwijać. Kleszcze najczęściej żerują na zwierzętach. Ich ofiarami padają z reguły polne myszy, zające, krowy, koty i psy. Niemniej jednak na nasze nieszczęście kleszcze lubią także ludzką krew.
Największą aktywność kleszcze wykazują od połowy marca do końca listopada. Ich działanie charakteryzuje dość duża przebiegłość. Dobrze wiedzą, gdzie mogą spotkać swojego żywiciela, dlatego czyhają na niego nie w głębi lasu, lecz raczej na jego obrzeżach, pod drzewami, ścieżkach, w parkach, itp. Niestety, ale jeśli chcemy uchronić się przed kleszczami, musimy ograniczać przebywanie w takich miejscach jak to tylko możliwe (szczególnie w okresie wzmożonej aktywności tych szkodliwych pajęczaków).
Kleszcze pospolite i łąkowe atakują głównie w ciągu dnia, zwłaszcza rano, około godziny 8, oraz od godziny 15 północy. Można więc powiedzieć, że na ich spotkanie jesteśmy narażeni przez cały dzień. Niestety istnieją także kleszcze, które atakują w nocy. Na przykład obrzeżki gołębie, gdy brak im naturalnego żywiciela, mogą wchodzić do mieszkań przez otwarte okna oraz drzwi. Potrafią one czekać na dogodną okazję wieloma godzinami czając się w szczelinach, zakamarkach, kątach i wielu innych ukrytych miejscach. Często wchodzą one na ofiarę gdy jest ona tego nieświadoma, podczas snu.
Kleszcze – zagrożenia
Powodem, dla którego boimy się kleszczy, są przenoszone przez nie choroby. Według badań około 10-15 procent tych pajęczaków zakażonych jest wirusem kleszczowego zapalenia mózgu, krętkami boreliozy oraz kilkoma innymi jednostkami chorobowymi. Ukąszenie kleszcza jest więc dla człowieka wyjątkowo niebezpieczne. Co więcej, bardzo często się zdarza, że objawy chorób pokleszczowych występują dopiero po wielu latach. Znacznie utrudnia to postawienie właściwej diagnozy. Wirusy i bakterie przenoszone przez kleszcze w momencie wkłucia dostają się do krwiobiegu.
Niestety wirusem zapalenia mózgu można zarazić się także pijąc mleko prosto od krowy, na której żerowały zakażone kleszcze lub jedząc ser z takiego mleka. Wirus zapalenia mózgu przenoszony przez kleszcze nie ginie pod wpływem soków trawiennych. Z kolei zabija go proces pasteryzacji.
Po ugryzieniu kleszcza, który był nosicielem boreliozy bardzo często dochodzi do pojawienia się tak zwanego rumienia. Jest to zaczerwienienie, które rozprzestrzenia się wokół miejsca ukąszenia.
Ochrona przed kleszczami
Najważniejszy elementem podczas ochrony przed kleszczami jest unikanie miejsc, gdzie one występują. Jeśli nie musisz, nie wybieraj się w zarośnięte miejsca. Poza tym po każdym spacerze obejrzyj swoje ciało, czy przypadkiem nie złapałeś kleszcza.
Kleszcze nie lubią tkanin syntetycznych, kochają natomiast bawełnę. Kiedy więc wybierasz się na przykład na bieganie do lasu, zdecydowanie lepiej jest postawić na sztuczne tkaniny. Długie rękawy, spodnie, buty zakrywające stopę – dobrze chronią przed kleszczami.
Dobrze też stosować środki odstraszające kleszcze. Niestety większość tego rodzaju preparatów jest zbyt słaba, żeby skutecznie odstręczyć pasożyta. Dobrze jest więc zainwestować w lepsze środki dostępne w Internecie lub w sklepach dla wędkarzy oraz myśliwych. Ponadto niektóre firmy produkują odzież impregnowaną substancjami odstraszającymi – przede wszystkim permetryną.
Usunięcie kleszcza
Jeśli kleszcz jednak się do nas przyczepi, nie należy stosować metod takich jak smarowanie masłem czy przypalanie. Najlepiej uchwycić go plastikową pęsetką i wyciągnąć, nie wykręcać! Sztywne metalowe pęsety mogą kleszcza przeciąć. Dobrą metodą jest też odessanie kleszcza dostępnym w aptekach specjalnym przyrządem. Tak czy inaczej najlepiej jest, kiedy kleszcza wyjmie nam lekarz.
Preparaty na kleszcze
Kliknij i sprawdź ceny!
Podczas odczepiania kleszcza należy zwrócić uwagę, aby w ciele nie pozostała jego główka. Aby w pełni uwolnić się od trującego pasożyta, należy wyjąć go w całości.
Podsumowanie
Kleszcze to bardzo powszechne stworzenia, których ugryzienie może okazać się tragiczne w skutkach. Rób więc wszystko co w swojej mocy, aby się przed nimi chronić. Jeśli zostałeś ugryziony przez kleszcza, pamiętaj, by jak najszybciej udać się do lekarza. Chociażby boreliozę tak często przenoszoną przez kleszcze dużo łatwiej jest powstrzymać we wczesnym stadium. Powodzenia!
