Hipoglikemia – przyczyny, skutki i sposób zapobiegania

Hipoglikemia nazywana jest inaczej niedocukrzeniem. Jest to zbyt niski poziom cukru we krwi – uważana jest za powikłanie cukrzycy oraz może przydarzyć się każdemu diabetykowi.

Według standardów hipoglikemią nazywa się obniżenie poziomu glukozy we krwi poniżej 70 mg/dl (3,9 mmol/l), bez względu na to czy zjawisku towarzyszą charakterystyczne objawy czy też one nie występują. Występowanie stanów hipoglikemii związana jest z typem cukrzycy oraz jej sposobem leczenia. Bardzo ważna jest umiejętność rozpoznawania jej objawów oraz wczesna interwencja – mowa tutaj zarówno o samej osobie chorej na cukrzycę (samoświadomość swojego stanu zdrowia w danym momencie), jak również o osobach, które jej towarzyszą (rozpoznawanie stanu hipoglikemii na przykład po sposobie zachowania osoby chorej).

Objawy hipoglikemii

Stan niedocukrzenia organizmu w większości przypadków poprzedzony jest wieloma symptomami. Niekiedy jednak pojawia się stosunkowo nagle. Najczęściej występujące objawy hipoglikemii to:

• „zimne poty”,
• zaburzenia widzenia, najczęściej podwójne widzenie
• nadmierny apetyt, który pojawia się nagle,
• kołatanie serca,
• duszności,
• ogólne osłabienie organizmu,
• drżenie ciała, przede wszystkim rąk,
• ból głowy,
• senność,
• otępienie,
• zaburzenia koordynacji ruchowej,
• senność,
• splątanie,
• zaburzenia koncentracji i zaburzenia pamięci.

W skrajnych przypadkach, kiedy dochodzi do bardzo niskiego stężenia glukozy we krwi może dojść do ciężkiej hipoglikemii, która prowadzi do utraty przytomności, a w konsekwencji może również prowadzić do śpiączki hipoglikemicznej.

Głównym zagrożeniem dla chorego jest fakt, że niekiedy objawy hipoglikemii pojawiają się przy znacznie niskich wartościach poziomu cukru we krwi. Sytuacja taka stosunkowo częściej ma miejsce przy cukrzycy typu 1. W konsekwencji doprowadza do tego, że chory przez długi czas nie zdaje sobie sprawy z hipoglikemii i nie podejmuje żadnych działań, które mają na celu podniesienie poziomu glukozy. Niekiedy objawy hipoglikemii występują nawet przy dość optymalnym poziomie glukozy we krwi – może to być związane z szybkim obniżaniem się jej poziomu na przykład na wskutek wstrzyknięcia zbyt dużej ilości insuliny, przyjęcia dwóch dawek na raz bądź nawarstwienia się ilości podanych leków (na przykład w celu ustabilizowania poziomu glukozy po wystąpieniu hiperglikemii).

Przyczyny hipoglikemii

Potencjalnych przyczyny występowania stanów hipoglikemii istnieje co najmniej kilka. Bardzo ważna jest specyfika samej choroby u danego pacjenta – w niektórych przypadkach ciężko jest ustabilizować poziom glukozy we krwi, co sprzyja pojawieniu się skrajnych stanów, zarówno hipoglikemii, jak również hiperglikemii.

Wśród przyczyn warto z pewnością wymienić:

• niedostosowanie leku hipoglikemizującego bądź insuliny do aktualnego poziomu glukozy we krwi,
• zbyt duża przerwa pomiędzy zastosowaniem leków, a spożytym posiłkiem,
• błędy spowodowane np. błędnym pomiarem bądź odczytem przyrządu (glukometru),
• pominięcie posiłku bądź zbyt zbyt mały posiłek.

Hipoglikemia często związana jest także ze spożywaniem alkoholu bądź narkotyków, które przez długi czas mogą powodować duże wahania poziomu cukru we krwi.

Hipoglikemia – nie tylko wśród diabetyków

Stan niedocukrzenia organizmu występuje nie tylko przy rozpoznanej cukrzycy. Hipoglikemia, szczególnie na czczo często występuje przy niewydolności kory nadnerczy (na przykład w chorobie Addisona) lub przysadki mózgowej i niewydolności wątroby, a także przy chorobach nerek powodujących glukozurię. Dodatkowo hipoglikemia reaktywna (zwana również poposiłkową) występuje bardzo często w zespole poresekcyjnym, a także w zaburzeniach opróżniania żołądka.

Stan hipoglikemii może przytrafić się również zdrowemu człowiekowi – na wskutek zbyt dużego obciążenia ćwiczeniami bądź innym wysiłkiem fizycznym bądź z powodu braku dostarczenia organizmowi posiłków przez dłuższy czas. Objawy hipoglikemii w takim przypadku nie są jednak aż tak wyraźne, można je pomylić ze zwykłym osłabieniem – mijają one po dostarczeniu glukozy do organizmu.

Konsekwencje hipoglikemii

 Skutki hipoglikemii mogą być bardzo poważne dla zdrowia. Znaczny spadek poziomu glukozy we krwi może być przyczyną śpiączki bądź nawet śmieci na wskutek tak zwanego wstrząsu hipoglikemicznego.

Wśród głównych konsekwencji niedocukrzenia organizmu wymienia się przede wszystkim zaburzenia w pracy mózgu na wskutek braku dostarczenia mu odpowiedniej ilości glukozy, co w konsekwencji może prowadzić nawet do obumierania komórek mózgowych. Proces ten najszybciej dotyka kory mózgowej, a następnie struktur hipokampa i pozostałych części mózgu.

Pośrednimi skutkami zbyt niskiego poziomu glukozy we krwi są między innymi urazy, które są spowodowane utratą świadomości i omdleniem. Niekiedy są one bardzo poważne, ze względu na np. upadek na chodnik. Bardzo groźną sytuacją jest pojawienie się hipoglikemii u kierowcy – może prowadzić do wypadku bądź kolizji, groźnej nie tylko dla osoby chorej, ale również dla osób trzecich.

W jaki sposób przeciwdziałać hipoglikemii i jak jej zapobiegać?

W przypadku nagłego obniżenia się poziomu cukru we krwi należy jak najszybciej przyjąć bądź podać osobie słodki napój (np. sok z cukrem, słodzony napój gazowany) lub rozpuszczoną w wodzie glukozę. Następnie należy spożyć posiłek oparty na cukrach złożonych – może to być na przykład banan, jogurt bądź kanapka. W przypadku utraty świadomości przez osobę chorą należy ułożyć ją w pozycji bocznej ustalonej i wezwać pogotowie.

W profilaktyce występowania hipoglikemii należy wskazać przede wszystkim zwiększenie świadomości samych chorych (szczególnie w początkowych etapach cukrzycy bądź innych chorób) na niepokojące objawy, które mogą zwiastować zjawisko niedocukrzenia. Każda osoba, która ma skłonności do stanów obniżonego poziomu cukru we krwi powinna nosić przy sobie sok bądź napój, tak aby móc szybko przyjąć produkt, który podniesie poziom glukozy. Warto jest także regularnie kontrolować poziom cukru we krwi za pomocą glukometru, a także dokładnie przyjmować zalecane przez lekarza leki i ich dawki oraz dbać o odpowiednią dietę. Takie zachowania w dużej mierze pozwalają ustrzec się przed nagłym i niespodziewanym atakiem hipoglikemii i w miarę szybko zareagować w przypadku jej pojawienia się.