Hematokryt – znaczenie badania i interpretacja wyników

Hematokryt jest jednym z parametrów, który jest oceniany w standardowym badaniu krwi. Na wydruku wyników badań hematokryt oznaczany jest skrótowo jako Ht bądź HCT.

Hematokryt dostarcza informacji o elementach morfotycznych (jaki procent krwi one stanowią) takich jak krwinki czerwone. Określenie ilości erytrocytów pozwala przesiewowo określić stan zdrowia pacjenta i tym samym dać wskazówki względem dalszej diagnostyki i wykrycia potencjalnych procesów chorobowych zachodzących w organizmie.

Hematokryt – badanie

Klasycznym sposobem na oznaczanie hematokrytu jest sposób mikroskopowy bądź tak zwana makrometoda, która obecnie jest stosowana w większości przypadków. Polega ona na umieszczeniu próbki pobranej od pacjenta krwi w skalibrowanej i heparynizowanej kapilarze w której jeden jej koniec uszczelnia się. Następnie przez kolejne minuty próbkę poddaje się wirowaniu – czas tego procesu uzależniony jest od ilości obrotów przez minutę. Następnie ocenia się powstałą w ten sposób wysokość osiadłego na dnie słupa krwinek czerwonych w stosunku do wysokości całego słupa krwinek. To właśnie jest szukany wskaźnik, czyli hematokryt, mówiący o stosunku objętości erytrocytów względem całej objętości krwi i pozostałych czynników.

Prawidłowe wskaźniki hematokrytu

Liczne badania na temat właściwości krwi i poszczególnych elementów morfologicznych pozwoliły na dokładne określenie stosunku objętości erytrocytów – jest on różny w kontekście płci, wieku, a także gatunku organizmu.

Prawidłowe wskaźniki hematokrytu dla poszczególnych grup:

• dla kobiet: 37 – 47%,
• dla mężczyzn: 42 – 52%,
• dla niemowląt i dzieci: 30 – 40%,
• dla noworodków: 44 – 62 %.

Interpretacja wyników hematokrytu

Interpretacji wyników hematokrytu powinien dokonać lekarz, uwzględniając wyniki pozostałych czynników oraz przeprowadzając wywiad z pacjentem. Pozwala to określić przyczyny ewentualnych nieprawidłowości i dalsze zalecenia postępowania diagnostycznego oraz leczenia.

Hematokryt – wynik wysoki

Wynik hematokrytu przewyższający normę może być spowodowany przez wiele czynników. Diagnostyka powinna uwzględniać czynniki indywidualne pacjenta oraz diagnostykę względem charakterystycznych chorób, które w swoich objawach mają podwyższony hematokryt.

Wzrost poziomu hematokrytu może być spowodowany między innymi przez:

• zmniejszony stan objętości osocza we krwi,
• utratę osocza na skutek oparzeń bądź schorzeń, np. zapalenia otrzewnej,
• odwodnienie organizmu (które może być spowodowane różnymi czynnikami – biegunką, wymiotami, nadmiernym poceniem się),
• przewlekłe choroby płuc,
• nowotwory nerek.

Wzrost liczny erytrocytów może być spowodowany również przez tak zwaną nadkrwistość pierwotną (hipererytrocytozę), która polega na zwiększeniu ilości czerwonych krwinek na wskutek rozrostu układu czerwonokrwinkowego szpiku kostnego. Schorzenie to powoduje podniesienie się poziomu erytrocytów nawet do 11 mln na mm3 (norma krwinek czerwonych dla osób dorosłych to około 4-6 mln/mm3.).

Znacznie podwyższony poziom hematokrytu obserwuje się również u osób przebywających na dużych wysokościach – jest to objaw dość charakterystyczny dla wielbicieli górskich wspinaczek, przede wszystkim dla alpinistów czy himalaistów, a także dla osób zamieszkujących obszary górskie. Jest to związane ze zmniejszoną zawartością tlenu, która następuje wraz ze wzrostem wysokości.

Hematokryt – wynik niski

Niski poziom hematokrytu spowodowany jest najczęściej w wyniku niedokrwistości, która jest spowodowana niskim poziomem żelaza w organizmie (anemii). Taki stan rzeczy obserwuje się również w wyniku niedoborów witamin, makro i mikroelementów oraz soli mineralnych w organizmie – postępująca awitaminoza praktycznie zawsze występuje jednocześnie z niskim poziomem krwinek czerwonych.

Istnieje szereg chorób w których niski poziom hematokrytu jest cechą wiodącą. Są to między innymi:

• marskość wątroby,
• choroba popromienna,
• fibroza,
• inne choroby szpiku kostnego (przede wszystkim nowotwory).

Bardzo często niski poziom hematokrytu występuje również przy przewodnieniu organizmu (co jest związane ze zbyt szybkim wypłukiwaniem wartościowych substancji na wskutek zwiększonej pracy nerek i układu moczowego).

Jednorazowy spadek poziomu hematokrytu o niewyjaśnionej etiologii może być spowodowany poprzez zmniejszenie się ilości erytrocytów, co następuje w wyniku utraty krwi – na przykład ostrego krwawienia przy urazie, na wskutek operacji.

Okresem w którym dość naturalnie występuje niski hematokryt jest ciąża. Mowa tutaj zwłaszcza o drugiej jej połowie – hematokryt może spaść nawet o kilka procent względem normy dla kobiet dorosłych. Zmniejszony poziom czerwonych krwinek nie powinien być powodem do niepokoju – regularne badania krwi oraz stała kontrola lekarza ginekologa, który prowadzi ciąże, zdecydowanie wystarcza do prawidłowej oceny poziomu hematokrytu i wykluczenia nieprawidłowości. Jeśli hematokryt nawet w kontekście ciąży jest zbyt niski – lekarz zaleca dalsze postępowanie i diagnostykę.

Dlaczego warto jest regularnie wykonywać morfologię krwi?

Morfologia krwi, która polega między innymi na badaniu hematokrytu jest najbardziej podstawowym badaniem krwi. Jej wykonanie jest stosunkowo proste i szybkie, dlatego obecnie uznaje się, że wszelką diagnostykę względem chorób czy schorzeń warto jest rozpocząć właśnie od badania morfologicznego.

Niewątpliwą zaletą morfologii krwi jest korzystna cena (w przypadku wykonywania jej w placówkach prywatnych), łatwość dostania skierowania na badanie od lekarza rodzinnego, a także krótki czas oczekiwania na wyniki. Morfologia nie jest badaniem ingerującym w organizm. Obecnie przyjmuje się, że mniej więcej raz w roku każdy powinien wykonać badanie morfologicznego – jest ono cennym źródłem wiedzy na temat stanu organizmu oraz pozwala podjąć odpowiednią diagnostykę – często ocalając nawet życie. Wczesne wykrycie chorób, szczególnie w przypadkach gdy nie pojawiły się jeszcze widoczne objawy, które skłoniłyby do wizyty u lekarza i diagnostyki, pozwala na znaczne zmniejszenie czasu ewentualnej diagnostyki i wcześniejsze (a więc z reguły bardziej skuteczne) rozpoczęcie leczenia.