Grupa krwi – co o niej decyduje? Przetaczanie krwi i konflikt serologiczny.

Grupa krwi jest to zestaw antygenów, które występują na krwinkach czerwonych, czyli erytrocytach we krwi. Wyróżnia się cztery grupy krwi – A, B, AB oraz grupę 0. Dodatkowo każda grupa krwi charakteryzuje się jeszcze jednym aspektem – jest to czynnik Rh, czyli obecność antygenu D bądź jego brak.

Jako pierwszy odkrycia, że istnieją różnego rodzaju grupy krwi dokonał w 1901 roku Karl Landsteinter. Zauważył on zjawisko występowania na erytrocytach dwóch antygenów. Ta obserwacja pozwoliła na wyjaśnienie niezrozumiałego do tamtej pory zjawiska dotyczącego wymiany krwi oraz transfuzji. Do 1901 roku uczeni nie mogli znaleźć odpowiedzi na pytanie dlaczego organizm ludzki raz odrzucał transfuzję krwi, a raz przetaczanie krwi odbywało się bez komplikacji. Jego odkrycie pozwoliło rozwinąć się medycynie  – dalsze odkrycia w tej kwestii oraz obowiązującą od 1928 roku symbolikę poszczególnych oznaczeń grup krwi rozwinęli Ludwik Hirszfeld oraz Emil von Dungern.

Co decyduje o grupie krwi?

Grupa krwi jest cechą stałą danego człowieka. Stabilizuje się około 2 roku życia i nie zmienia się już do końca życia. Wyjątkową sytuacją w której może dojść do zmiany dotychczasowej grupy krwi jest przeszczep szpiku – czasami u biorcy grupa krwi ulega zmianie, ponieważ nowy szpik wytwarza krwinki czerwone z antygenami dawcy od którego przyjął komórki macierzyste.

O przynależności do jednej z grup krwi decyduje obecność antygenu A lub B bądź ich brak. Dzięki tej zasadzie wyróżnia się cztery grupy krwi:

• grupa krwi A – na krwinkach czerwonych obecny jest antygen A,
• grupa krwi B – na krwinkach czerwonych obecny jest antygen B,
• grupa krwi AB – na krwinkach czerwonych obecny jest antygen A i antygen B,
• grupa krwi 0 – na krwinkach czerwonych brak jest antygenów.

W przeciwieństwie do antygenów na erytrocytach w poszczególnych grupach krwi to w osoczu krwi znajdują się przeciwciała przeciwko niewystępującym antygenom:

• grupa krwi A – przeciwciała anty-B,
• grupa krwi B – przeciwciała anty-A,
• grupa krwi AB – przeciwciała anty-A i przeciwciała anty-B,
• grupa krwi 0 – brak przeciwciał.

Oprócz antygenów typu A i B (bądź ich braku) oznaczenie grupy krwi polega również na określeniu czynnika Rh, czyli antygenu D. Obecność antygenu D oznacza, że grupa krwi posiada dopisek Rh+, a jego brak – Rh-. Większość osób posiada antygen D, dlatego też grupy „plusowe” są o wiele bardziej powszechne.

W określeniu grupy krwi stosuje się obecnie badania krwi. Można je wykonać na własne życzenie (odpłatnie – jeśli osoba nie zna swojej grupy krwi, ponieważ nigdy nie było takiej konieczności), przed planowanymi operacjami i hospitalizacją w szpitalu, a także podczas ciąży. Oznaczenie krwi jest również bardzo ważną procedurą podczas honorowego oddawania krwi w centrum krwiodawstwa.

Grupy krwi w Polsce

W Polsce według badań przeprowadzonych wśród honorowych dawców krwi dominuje grupa A Rh+ oraz 0 Rh+ – szacuje się, że te grupy krwi posiada około 60% osób. Rzadziej występującą grupą krwi jest B Rh+ – około 17%.

Do rzadkich grup krwi zalicza się pozostałe grupy – AB Rh+, 0 Rh-, A Rh- oraz B Rh-. Najrzadszą grupą krwi jest AB Rh-.

Przetaczanie krwi – podstawowe zasady transfuzji krwi

Odkrycie poszczególnych grup krwi pozwoliło na określenie najbardziej optymalnych warunków w których można dokonać transfuzji krwi. Przetoczenie krwi jest często wykonywam obecnie zabiegiem w wielu przypadkach – między innymi w trakcie porodu, w leczeniu chorób krwi, po przeszczepie narządów, w ciąży, a także podczas operacji.

Przetaczanie krwi powinno odbywać się w ramach zgodności w grupie krwi (A, B, AB, 0) oraz pod kątem zgodności w zakresie obecności antygenu D lub jej braku. Pozwala to uniknąć groźnej w swoich konsekwencjach reakcji poprzetoczeniowej, która ma miejsce w przypadku gdy podczas transfuzji zostanie pacjentowi podana nieodpowiednia grupa krwi.

Jeśli osoba ma grupę krwi:

• AB Rh+ – może otrzymać każdą krew,
• Ab Rh – -może otrzymać każdą grupę krwi o oznaczeniu -,
• A Rh+ – może otrzymać krew 0+ i 0-, A- i A+,
• A Rh – – może otrzymać grupy 0- i A-,
• B Rh+ – może otrzymać grupy 0- i 0+ oraz B- i B+,
• B Rh – – może otrzymać grupę 0- i B-
• 0 Rh+ – może otrzymać grupy 0- i 0+,
• 0 Rh- – może otrzymać jedynie grupę 0-.

Dlaczego warto jest być honorowym krwiodawcą?

Krew jest lekiem, którego do tej pory nie udało się sztucznie wyprodukować. Każdego dnia w szpitalach używa się sporej ilości krwi – do planowanych operacji oraz ratowania ludzkiego życia w wypadkach drogowych i innych. Pełne zasobowy w bankach krwi pozwalają na wykonywanie planowanych operacji oraz interwencje w kryzysowych sytuacjach. Ze względu na fakt, że nie każdej osobie można przetoczyć każdą grupę krwi ważne jest, aby ludzie o różnych grupach regularnie oddawali swoją krew. Można to zrobić w lokalnych centrach krwiodawstwa bądź podczas organizowanych przez nie akcjach wyjazdowych.

Zazwyczaj najbardziej potrzebnymi grupami krwi są grupy 0 – ze względu na fakt, że pasuje do wielu biorców. Ciężko jest jednak spotkać mniej popularne grupy krwi – najczęściej w bankach krwi są niedobory takich grup, ze względu na małą ilość dawców o takiej grupie.

Konflikt serologiczny

Konflikt serologiczny jest to sytuacja w której w czasie ciąży organizm matki zwalcza krwinki płodu. Zjawisko to ma miejsce gdy krwinki płodu mają czynnik Rh+,natomiast matka ma czynnik Rh-. Rzadziej to konfliktu serologicznego dochodzi w przypadku różnicy w antygenach A, B, AB i 0. Ryzykiem wystąpienia konfliktu serologicznego są zagrożone pary w których dziecko może przejąć antygen Rh+ po swoim ojcu.

Przedostaniu się krwi płodu do krwioobiegu matki sprzyja wiele sytuacji, między innymi poronienie, odklejenie się łożyska, badania prenatalne, cesarskie cięcie oraz krwotoki. Aby powstały przeciwciała w organizmie matki do jej krwioobiegu musi się dostać co najmniej 0,2 ml krwi płodowej.

Obecnie medycyna doskonale radzi sobie z ryzykiem oraz skutkami konfliktu serologicznego. Pozwala to na podjęcie wczesnej interwencji już w przypadku zagrożenia taką sytuacją, jak i w realnym momencie przedostania się krwi płodu do organizmu dziecka. W tym celu podaje się kobiecie o grupie krwi Rh- w zastrzyku immunoglobulinę anty-D, która zapobiega powstaniu w ciele matki groźnych dla płodu przeciwciał. Sytuację dodatkowo kontroluje się za pomocą częstych wizyt oraz regularnego wykonywania USG podczas ciąży, celem upewnienia się, że konflikt serologiczny nie oddziałuje negatywnie na dziecko i nie występują groźne dla zdrowia konsekwencje. Mimo zwiększonego ryzyka podczas kolejnych ciąż (ze względu na przeciwciała) nie ma większych przeciwwskazań, aby kobieta urodziła więcej niż jedno dziecko – musi być jednak otoczona staranną opieką i poddawać się regularnym kontrolom.

Stąd też wynika konieczność szybkiego oznaczenia grupy krwi u matki podczas ciąży – zazwyczaj jest to jedno z pierwszych badań, które zostają zlecone przez lekarza podczas wizyty u ginekologa. Oznaczenie grupy krwi pozwala na wyeliminowanie prawdopodobieństwa wystąpienia konfliktu bądź podjęcie ewentualnych kroków celem jego zapobiegania.