Gmo – za i przeciw, zastosowanie, skutki, w Polsce

GMO ( genetically modified organism) to zjawisko genetycznego modyfikowania organizmów. Polega na zmianie kodu genetycznego, poprzez zmianę kolejności białek w DNA, dokładanie lub wycinanie różnych sekwencji, lub wręcz wprowadzanie genów innych organizmów (tworzenie tak zwanych organizmów transgranicznych). GMO posiada tyle samo zwolenników co przeciwników, ale patrząc od strony naukowej, nie można zaprzeczyć, że jest to jedno z największych osiągnięć ludzkości.

Najczęstsze argumenty za i przeciw GMO

Jak już wspomniano, genetyczne modyfikowanie organizmów, wzbudza spore kontrowersje. Poszczególne stronnictwa starają się zdobywać zwolenników, poprzez używanie różnych argumentów. Do najczęściej spotykanych należą:

Argumenty za:

• obniżenie kosztów pozyskania żywności
• stworzenie produktów bogatszych w składniki odźywcze
• uodpornienie poszczególnych roślin i zwierząt na niekorzystne czynniki zewnętrzne
• spopularyzowanie idei i ogólnoświatowej produkcji biopaliw
• wykorzystanie terenów, na których normalne rośliny nie są w stanie rosnąć, ze względu na mało żyzne gleby
• obniżenie ilości używanych pestycydów
• wprowadzenie jadalnych szczepionek, polegających na umieszczeniu w roślinach GMO genów, uodparniających ludzi na niektóre choroby bakteryjne i wirusowe
• wczesne wykrywanie potencjalnych chorób w organizmach
• częściowe rozwiązanie problemu głodu na świecie

Argumenty przeciw:

• zmniejszenie bioróżnorodności organizmów
• konieczność zwiększania mocy pestycydów, ponieważ organizmy będą mutować, aby przetrwać. Co spowoduje pojawienie się kolejnych szkodników, odpornych na dotychczasowo używane środki owadobójcze
• straty finansowe dla rolników, pozostających przy prowadzeniu upraw naturalnych
• niekontrolowany przepływ genów w środowisku. Nikt nie jest w stanie przewidzieć jakie organizmy powstaną, poprzez krzyżowanie się poszczególnych, zmodyfikowanych przez człowieka organizmów
• zwiększenie się ilości ludzi z alergiami pokarmowymi (w żywności GMO mogą występować większe ilości alergenów)
• nie znamy konsekwencji, jakie niesie za sobą długotrwałe spożywanie żywności GMO
• nie ma obecnie żadnych badań, które mogłyby potwierdzić brak negatywnych skutków ubocznych dla zdrowia człowieka

Zjawisko GMO jest obecne w naszym czasie od dłuższego czasu. Nadal jednak nie jest to wystarczająco długi okres, by można było oficjalnie i bez żadnych wątpliwości podać do opinii publicznej konkretne wyniki badań, mających potwierdzić lub zaprzeczyć poszczególnym wadom i zaletom genetycznego modyfikowania organizmów.

Co jesteśmy w stanie uzyskać stosując GMO?

Najczęściej wykorzystuje się genetyczne modyfikowanie organizmów, w celu polepszenia jakiejś cechy, którą takowe już posiadają, lub nadanie im nowej cechy ułatwiającej przetrwanie, albo będącej korzystną dla człowieka. Najczęściej uzyskiwane efekty to:

• odporność na szkodniki, choroby bakteryjne, wirusowe i grzyby
• odporność na herbicydy
• podniesienie jakości plonów
• kontrolowanie cyklu wzrostu danej rośliny
• odporność na czynniki adiabatyczne (temperaturę, metale ciężkie, stres wodny i tlenowy)
• większa trwałość żywności
• modyfikacja węglowodanów, znajdujących się w roślinach (np. ziemniakach lub burkach cukrowych)
• modyfikacja białek (wycinanie, wprowadzanie innych) np. w celu podniesienia jakości pszenicy
• usunięcie kofeiny
• tworzenie bezpłodnego pokolenia (rośliny bezpestkowe np. winogrona)
• organizmy transgeniczne, będące źródłem enzymów przemysłowych
• produkcja hormonów, szczepionek i leków roślinnych

Powyższe przykłady dotyczą głównie roślin, ale należy pamiętać, że genetyczne modyfikowanie organizmów znalazło również zastosowanie w innych obszarach ludzkiej działalności. Wykorzystuje się je w kosmetologii, farmacji i medycynie. Poprzez odpowiednio zmodyfikowane bakterie, możemy na przykład wyprodukować ludzką insulinę, potrzebną chociażby cukrzykom. Dzięki innym bakteriom GMO, możliwa jest również produkcja hormonu wzrostu, który wcześniej pozyskiwany był od nieboszczyków (co było tak samo, a może i bardziej kontrowersyjną metodą). Immunologia z kolei zyskała możliwość pozyskiwania niedostępnych do tej pory przeciwciał i szczepionek. Ponadto, człowiek oczyszcza obecnie ścieki, używając odpowiedniej odmiany genetycznie zmodyfikowanych bakterii. Z kolei poprzez modyfikacje zwierząt, udało się wyprodukować mleko, zawierające ludzkie białka, które może zastępować ludzki pokarm.

Warto pamiętać, że genetyczne modyfikowanie organizmów, to nie tylko kukurydza, która jest odporna na szkodniki, albo truskawki, które stały się odporniejsze na przemrożenia. To również wiele rozwiązanych problemów z zakresu medycyny. Oczywistym jest, że to co niezbadane budzi kontrowersje i wątpliwości. Należy jednak wziąć pod uwagę fakt, że każde nowe odkrycie można wykorzystać ze szkodą dla ludzkości. A dzięki różnym zastosowaniom GMO medycyna może się rozwijać, służąc człowiekowi.

GMO w Polsce

Pierwsze próby tworzenia transgenicznych roślin podjęto w latach osiemdziesiątych. Pierwszej transformacji o dużym znaczeniu gospodarczym dokonano na początku lat dziewięćdziesiątych i dotyczyła ona ziemniaków. W Polsce, tak jak i w reszcie krajów UE, konieczne jest prowadzenie badań toksykologicznych i żywieniowych. Poszczególne organizmy muszą spełniać szereg różnych norm ustalonych dla wszystkich krajów członkowskich. Obecnie organizmy, które zawierają więcej niż 1% GMO muszą mieć specjalne oznaczenia, informujące o tym potencjalnych nabywców danego produktu. Jeżeli dany producent nie zastosuje się do wymagań będzie on mógł być pociągnięty do konsekwencji karnych.

Jak można uzyskać organizmy GMO?

Aby zmienić informacje genetyczną zawartą w komórkach, możemy zastosować różne metody, umożliwiające zmianę poszczególnych cech. Poniżej zostaną omówione najpopularniejsze z nich.

Wykorzystanie wektorów

W metodzie tej wykorzystuje się wektory do wprowadzenia materiału genetycznego do innych komórek. Do transmisji genów używa się plazmidów. Można stosować ją tylko w przypadku roślin dwuliściennych, ponieważ tylko w ich przypadku można użyć odpowiednich plazmidów, które te rośliny przyjmą.

Elektroporacja

Ta metoda wykorzystuje serię impulsów elektrycznych, naruszających błonę, dzięki czemu powstają pory, przez które DNA może przeniknąć do wnętrza komórki. Metodę tę można stosować w przypadku komórek bakterii i zwierząt.

Mikrowstrzeliwanie

To fizyczna metoda polegająca na wykorzystaniu mikroskopijnych kulek ze złota lub wolframu. Dokoła kulek przyczepia się fragmenty DNA, które chce się przenieść do wnętrza komórki. Następnie są one po prostu wstrzeliwane do środka komórek roślinnych. Do tego celu używa się tak zwanej armatki genowej. Słabą stroną mikrowstrzeliwania jest niska wydajność tego procesu. Oraz relatywnie wysokie ryzyko mechanicznego uszkodzenia wnętrza komórki. Zaletą natomiast jest brak konieczności usuwania ściany komórkowej, dzięki czemu DNA można wprowadzić bezpośrednio do liścia.

Użycie PGE

Jest to metoda chemiczna, polegająca na wykorzystaniu glikolu polietylenowego. Dzięki temu zwiększona zostaje przepuszczalność błony komórkowej (przez wprowadzenie chwilowej i odwracalnej dezorganizacji). Wówczas do komórki może wniknąć transgen, razem z DNA nośnikowym.

Fuzja liposomów

Aby przeprowadzić modyfikację za pomocą tej metody, tworzy się liposomy, które zawierają w sobie cząsteczki DNA. Proces produkcji liposomów, polega na utworzeniu podwójnej błony lipidowej na roztworze z cząsteczkami DNA. Następnie wstrząsa się całością. Powstają wówczas kuliste cząsteczki błonowe, z zamkniętym w środku DNA. Następnie liposomy łączą się z protoplastami komórek, wprowadzając do nich wybrane przez człowieka fragmenty DNA.

Mikroinekcja

Jest to najbardziej pracochłonna metoda. A także wyjątkowo czasochłonna ze względu na fakt, że praca wykonywana jest ręcznie, przez człowieka. Metoda polega na wprowadzeniu wybranych fragmentów DNA do wnętrza komórki, przy pomocy igły i mikromanipulatora. Metoda ta daje z pewnością dużą satysfakcję, osobie, która ją wykonuje. Jest jednak mało efektywna.