Gastroskopia – opis badania, wskazania, przeciwwskazania, przygotowanie do badania

Czym jest gastroskopia i jak wygląda badanie?

Gastroskopia należy do podstawowych badań profilaktycznych. Ocenia stan przełyku, żołądka oraz opuszki i części zstępującej dwunastnicy biorąc pod uwagę stan błon śluzowych, elastyczność ścian przewodu pokarmowego oraz wygląd soku żołądkowego (jego kolor, ilość i ewentualną obecność żółci).

Dzięki gastroskopii lekarze są w stanie wykryć w przewodzie pokarmowym bakterie Helicobacter pylori (przyczyniają się do powstawania wrzodów żołądka), a także usunąć polipy, poszerzyć zwężone odcinki dróg pokarmowych, a nawet zatamować wewnętrzne krwawienie.

Gastroskopia jest nieprzyjemnym dla pacjenta, ale i bezbolesnym badaniem endoskopowym. Na samym początku badania tradycyjnego wykonuje się miejscowe znieczulenie tylnej ściany gardła i języka za pomocą lidokainy w sprayu lub igły, a następnie umieszcza między górną a dolną szczęką plastikowy ustnik. Znieczulenie ma głównie zlikwidować odruch wymiotny u pacjenta. Właściwe badanie polega na wprowadzeniu do jamy ustnej giętkiego endoskopu oraz wykonaniu przez pacjenta ruchu połykowego. Kiedy przedmiot zostanie wprowadzony do miejsca docelowego, lekarz może rozpocząć oględziny, a nawet pobrać wycinki błony śluzowej (biopsje). Badanie wykonywane jest w leżeniu na lewym boku i trwa zazwyczaj około 15 minut.

Obecnie coraz popularniejszą metodą staje się gastroskopia wykonywana przez nos. Endoskop jest wówczas cieńszy i bardziej nowoczesny, a znieczula się tylko jamę nosową. Metoda ta jest znacznie bardziej komfortowa dla badanej osoby – wiąże się z dużo mniejszym dyskomfortem.

Wskazania do badania

Gastroskopia umożliwia rozpoznanie wielu schorzeń układu pokarmowego, takich jak:

• rak przełyku
• rak żołądka lub dwunastnicy
• nadżerki
• żylaki przełyku
• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

W przypadku podejrzenia ich obecności najskuteczniejszym badaniem jest właśnie gastroskopia. Wśród wskazań znajdują się także: zgaga, bóle nadbrzusza, problemy z przełykaniem, odbijanie, nudności, wymioty, brak apetytu czy niedokrwistość. Badanie jest zalecane zwłaszcza osobom po 45 roku życia, u których wystąpiły te objawy. Do wskazań zalicza się także objawy krwawienia z górnej części przewodu pokarmowego, czego efektem mogą być krwawe wymioty bądź smoliste stolce. Badanie można wykonać u osób z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku nowotworów górnego odcinka przewodu pokarmowego, przy diagnostyce celiakii oraz profilaktycznie przed planowanymi zabiegami w tej części ustroju.

Przeciwwskazania do badania

Każdorazowe przystąpienie do badania wiąże się z podpisaniem pisemnej zgody na jego wykonanie. Pacjent wówczas oświadcza, że zapoznał się z przeciwwskazaniami i ewentualnym ryzykiem oraz dobrowolnie poddaje się procedurze. Do przeciwwskazań należą:

• niewydolność serca
• choroba wieńcowa
• przebyty zawał serca
• perforacja przewodu pokarmowego lub jej podejrzenie
• niewydolność oddechowa

Jak przygotować się do badania?

Przygotowania do gastroskopii rozpoczynają się już na kilka godzin przed jej rozpoczęciem. Około 8 godzin wcześniej należy całkowicie zrezygnować z jedzenia, a ostatni napój wypić 4 godziny przed badaniem. Jeśli chory przyjmuje leki, należy je zażyć z rana popijając niewielką ilością wody. Warto wiedzieć, że całkowita rezygnacja dotyczy również gum do żucia oraz papierosów. Jeśli zażywane lekarstwa należą do grupy przeciwzakrzepowych, należy je odstawić bądź zamienić – po konsultacji z lekarzem.

Na okres około dwóch godzin po gastroskopii warto zrezygnować z posiłków, ponieważ drogi pokarmowe będą podrażnione, co może wywoływać dolegliwości bólowe oraz znaczny dyskomfort podczas przełykania kęsów. Istotne jest, aby na ten dzień poprosić bliską osobę o odebranie z badania, ponieważ środki znieczulające wywołują otępienie i spowolnienie ruchów. Nie wolno więc siadać za kierownicą pojazdów.

Ewentualne powikłania

Gastroskopia należy do badań bezpiecznych, ryzyko wystąpienia powikłań jest niewielkie. Jednakże jak w przypadku każdej procedury medycznej należy mieć świadomość, że mogą pojawić się komplikacje. Ich pojawienie się może mieć początek już podczas wykonywania badania, ale niekiedy nawet po kilkunastu dniach.

Najczęstszym powikłaniem jest to związane ze znieczuleniem, o ile wykonano je za pomocą igły. Wówczas w miejscu wkłucia może powstać krwiak, a nawet zapalenie żył. Często występuje także ból gardła i przełyku. Jeśli pacjent zażywa lekarstwa, mogą się one przyczynić do powstawania powikłań takich jak obniżenie ciśnienia czy zaburzenia oddychania lub rytmu serca. Najrzadziej dochodzi do przebicia ścian przewodu pokarmowego. Zdarza się do u 0,03% pacjentów.

Do innych możliwych powikłań zalicza się zapalenie wsierdzia, ropień gardłowy, zachłystowe zapalenie płuc. Istnieje także ryzyko bakteriemii. Podczas diagnostycznej gastroskopii występuje bardzo rzadko (u około 3-4% pacjentów), natomiast częstotliwość występowania wzrasta w przypadku procedur zabiegowych, takich jak np. poszerzanie przełyku (u około 45% pacjentów). Powikłania sercowo-naczyniowe występują u około 0,1% badanych, są przy tym jednymi z częstszych.

Czy warto profilaktycznie wykonywać gastroskopię?

Biorąc pod uwagę niewielkie ryzyko powikłań oraz duże znaczenie diagnostyczne tego badania, zdecydowanie warto poddać się mu raz a jakiś czas. Ważne jest aby wykluczyć występowanie niektórych chorób, ponieważ wczesna diagnoza wiąże się z wczesnym wdrożeniem leczenia, co z kolei daje lepsze rokowania chorej osoby. Badanie jest nieprzyjemne, jednak w najskuteczniejszy sposób wykrywa schorzenia układu pokarmowego. Są one w dzisiejszych czasach bardzo częste, to właśnie dlatego warto rozważyć wykonanie gastroskopii. Zwłaszcza, jeśli w rodzinie wystąpiły choroby tego układu lub w ostatnim czasie pojawiły się niepokojące objawy.