Epilepsja – przyczyny, objawy, diagnostyka, sposoby leczenia

Epilepsja jest jedną z najczęściej diagnozowanych chorób neurologicznych. W naszym kraju cierpi na nią 400 tysięcy osób. Jakie są jej przyczyny i objawy? Jak się ją rozpoznaje? Jakie są sposoby leczenia tego schorzenia?

Przyczyny

Epilepsja (padaczka) jest chorobą neurologiczną, która polega na chwilowym zaburzeniu czynności neuronów umiejscowionych w ognisku padaczkowym. Konsekwencją zastoju pracy tych komórek jest wystąpienie napadu. Ta choroba może dotknąć osób w każdym wieku, jednakże zazwyczaj pojawia się przed ukończeniem 20 roku życia (w tym okresie następuje około 75% rozpoznań tego schorzenia). Jest ona najczęstszą chorobą neurologiczną dotykającą dzieci. Przyczynę padaczki wykrywa się średnio u połowy chorych.

Przyczyny tej choroby zazwyczaj są inne w zależności od wieku danej osoby. I tak najczęściej są to:

• u dzieci: hipoglikemia, mózgowe porażenie dziecięce, niedotlenienie okołoporodowe, neuroinfekcje, urazy głowy, choroby wrodzone i genetyczne,
• u dorosłych: nowotwory ośrodkowego układu nerwowego, stwardnienie hipokampa, urazy głowy, stwardnienie rozsiane i malforacje naczyniowe,
• u osób starszych: guzy mózgu, udar mózgu, choroby otępienne i urazy mózgu.

Ponadto padaczka może zostać spowodowana przez tasiemca uzbrojonego. Wszystkie te przypadki prowadzą do wystąpienia zmian strukturalnych w obrębie mózgu, a więc uszkodzeń jego tkanek. I to właśnie w tych miejscach powstają ogniska padaczkorodne.

Epilepsja fotogenna

Wyjątkową postacią padaczki jest epilepsja fotogenna, która najczęściej dotyczy osób znajdujących się w przedziale wiekowym od 8 do 18 lat. Napady w tej formie choroby są spowodowane przez szybko zmieniające się bodźce świetlne, do których można zaliczyć m.in.:

• neony,
• migające lampki choinkowe,
• regularne wzory geometryczne,
• światło emitowane z samochodu w trakcie jazdy wzdłuż szpaleru drzew.

Przed momentem wystąpienia pierwszego napadu chorzy nie zdają sobie sprawy, że cierpią na to schorzenie. Wiele państw monitoruje treści wyświetlane w telewizji, by nie zwiększały ryzyka występowania ataków u chorych na epilepsję fotogenną.

Objawy

Nie każdy napad epilepsji objawia się w identyczny sposób. Występują jednak symptomy, które zdarzają się w przypadku przeważającej części chorych. Można wśród nich wymienić m.in.:

• utratę przytomności,
• kłopoty z oddychaniem,
• drgawki, podczas których osoba chora jest zwykle nieświadoma,
• sztywnienie ciała – w jego trakcie pacjent silnie odgina głowę w kierunku tylnym, a także wypręża ręce i nogi, przy czym nie ma możliwości ich zgięcia,
• przygryzienie języka.

Czas trwania jednego napadu padaczkowego nie przekracza zwykle 5 minut. Po jego upływie odczuwane jest duże zmęczenie, senność, ból głowy, rozkojarzenie oraz ból mięśni.

U części z dorosłych osób cierpiących na padaczkę występują objawy niestandardowe. Nie dochodzi do wystąpienia żadnych drgawek, upadku czy też utraty świadomości. Zachodzi natomiast chwilowa „nieobecność” chorego. Najczęściej ma ona miejsce w trakcie realizowania pewnej czynności. W tym czasie epileptyk na około 2-3 minuty traci kontakt z rzeczywistością. Zazwyczaj jego oczy są otwarte, może też dochodzić do wykonywania czynności automatycznych, a więc np. przełykania śliny, mlaskania, rozpinania guzików czy skubania ubrania. Po zakończeniu ataku następuje dokończenie przerwanej czynności, przy jednoczesnym braku wiedzy z faktu chwilowej utraty świadomości.

Diagnostyka

Pojedynczy atak padaczki jest niewystarczający do stwierdzenia, że u danej osoby występuje epilepsja. Dopiero systematyczne powtarzanie się napadów sprawia, że niezbędna jest wizyta u neurologa. Pierwszym etapem rozpoznania choroby jest wywiad dotyczący ataków epilepsji. Poza tym konieczne jest wykonanie odpowiednich badań. Zalicza się do nich m.in.

• badanie EEG – pozwala na wykrycie nieprawidłowości w przepływie fal mózgowych,
• tomografię komputerową i rezonans magnetyczny – te badania umożliwiają sprawdzenie strukturalnej budowy mózgu i ewentualnych zmian,
• badania laboratoryjne wykonywane z krwi: poziom elektrolitów, cukrów, OB, pełna morfologia i próby wątrobowe.

Leczenie

Epilepsja jest schorzeniem nieprzewidywalnym, co sprawia, że jej leczenie nie jest zbyt proste. Nie jest możliwe dokładne określenie momentu, w którym ma dojść do następnego ataku. Uważa się jednak, że niektóre czynniki mogą go przyspieszyć. Są to przede wszystkim:

• długotrwały deficyt snu,
• przemęczenie,
• spożywanie napojów alkoholowych,
• intensywny wysiłek fizyczny,
• nieustanny stres,
• wahania hormonalne,
• przyjmowanie narkotyków.

Osoby cierpiące na epilepsję powinny zapobiegać wystąpieniu tych sytuacji. Niezwykle istotne jest też to, aby leczenie przebiegało przez całe życie. Trzeba mieć na uwadze, że nieleczona padaczka może stać się przyczyną wystąpienia nieodwracalnych zmian w mózgu, a czasami może doprowadzić nawet do zgonu. Terapia epilepsji ustalana jest w zależności od wieku, przyczyny, a także przebiegu choroby.

Leczenie farmakologiczne

Podstawowy sposób leczenia padaczki oparty jest na przyjmowaniu leków przeciwpadaczkowych. Medykament powinien być w jak najlepszy sposób dopasowany do typu napadu. Jeżeli jeden specyfik nie przyniesie zadowalających rezultatów, to wówczas sukcesywnie wdraża się drugi lek. Terapia rozpoczyna się od stosowania niewielkich dawek medykamentu, które stopniowo ulegają zwiększeniu. Pełna dawka terapeutyczna najczęściej zostaje osiągnięta po upływie 2-3 tygodni. Te leki należy przyjmować w ściśle ustalonej liczbie dawek o stałych godzinach.

Dobrą skutecznością wykazują się zarówno medykamenty starszej, jak i nowszej generacji. Jednak te nowe powodują mniej działań niepożądanych, do których można zaliczyć m.in. zaburzenia koncentracji czy senność. Niektóre ze specyfików (np. Gabapentyna czy Lewetyracetam) nie oddziałują z innymi lekami. Ma to istotne znaczenie dla osób przyjmujących kilka lekarstw (z uwagi na cierpienie na padaczkę oporną na leki), a także dla osób starszych, które przyjmują znaczną liczbę preparatów.

Pacjent leczony w sposób farmakologiczny powinien regularnie wykonywać morfologię krwi oraz próby wątrobowe. Próba odstawienia specyfiku może nastąpić po upływie trzech lat od ostatniego napadu. W takiej sytuacji następuje etapowe zmniejszenie dawki. Może ono trwać nawet kilka miesięcy. W tym okresie przeprowadzane jest EEG, co ma na celu kontrolować funkcjonowanie mózgu. Nawroty napadów są obserwowane u 25-30% dzieci (w przypadku dorosłych te liczby są większe). Zwykle dochodzi do nich w pierwszym roku po przestaniu zażywania leków. Po upływie pięciu lat szansa wystąpienia nawrotów jest niezwykle mała.

Przeciwwskazane prace zawodowe

Dobra tolerancja medykamentów oraz brak napadów w trakcie kuracji pozwala na prowadzenie zwyczajnego życia prywatnego i zawodowego. Jednak dla osób cierpiących na epilepsję pewne prace zawodowe są przeciwwskazane. Można tu wymienić m.in.:

• prace z wykorzystywaniem materiałów niebezpiecznych,
• obsługiwanie maszyn ciężkich,
• prace w systemie zmianowym w nocy,
• kierowanie publicznymi środkami transportu,
• prace na wysokościach.

Inne sposoby leczenia

Czasami epilepsja musi być leczona innymi sposobami. Dotyczy to tych pacjentów (ok. 5-10%), którzy nie reagują na terapię farmakologiczną. Jednym z tych sposobów jest leczenie neurochirurgiczne. Polega ono na przeprowadzeniu na tkance mózgowej zabiegu, którego celem jest ograniczenie częstości napadów padaczkowych lub zmodyfikowanie ich specyfiki na mniej męczącą. Niestety, ale ten sposób leczenia nie uwolni zupełnie pacjenta od napadów padaczkowych.

Nowoczesną metodą kuracji epilepsji jest stymulacja nerwu błędnego. W obszarze poniżej lewego obojczyka następuje wszczepienie stymulatora nerwu błędnego, który umożliwia zahamowanie czynności napadowej mózgu. To urządzenie z wyglądu jest podobne do rozrusznika serca. Jest ono stosowane u pacjentów z tzw. aurą. Te osoby wyczuwają zbliżający się napad, dzięki czemu mogą przeciwdziałać drgawkom poprzez włączenie stymulatora za pomocą magnesu. Niestety, ale wszczepienie stymulatora jest niezwykle kosztowne. W naszym kraju ta metoda nie podlega refundacji, co powoduje, że jej dostępność nie jest zbyt wielka.