Empatia – co to? Definicja, empatia emocjonalna, zdolności empatyczne, rozumienie, relacje społeczne

Często słyszy się ostatnimi czasy, że na przykład w wychowaniu dzieci – empatia jest bardzo ważną umiejętnością, cechą jaką należy wykształcać od najmłodszych lat w człowieku. Coraz częściej mówi się o tym, że ktoś jest empatyczny, że zawiera w swoim charakterze duże pokłady cechy jaką jest empatia. W niniejszym artykule odpowiemy na pytanie czym jest empatia? Jakie są rodzaje empatii oraz skąd się ona bierze.

Empatia co to?

Z czym kojarzy się nam słowo empatia? Najczęściej jest pierwszym skojarzeniem z empatią jest – współodczuwanie oraz inne cechy takie jak na przykład wrażliwość, delikatność i duża podatność na emocje. Empatia uważana jest za cechę typowo kobiecą, która zdecydowanie rzadziej występuje u mężczyzn.

Bardzo często można również usłyszeć, że empatia to cecha, którą się ma lub nie oraz, że nie sposób empatii w sobie rozwinąć czy wyćwiczyć. Jeśli jesteś ciekawy jak jest naprawdę – przeczytaj ten tekst!

Empatia – definicja

Empatia z definicji to cierpienie, słowo pochodzące z języka greckiego – empátheia. W dziedzinie psychologicznej, empatia oznacza zdolność dostrzegania u innych ludzi stanów emocjonalnych. Jest to jednen z rodzajów empatii określanych mianem empatii emocjonalnej.

Empatia również oznacza przyjmowania sposobu patrzenia na rzeczywistość innych ludzi.  Jest to rodzaj empatii poznawczej. Tak jak wcześniej zostało wspomniane, empatia jest kojarzona również z współodczuwaniem, którego jednak nie należy mylić ze współczuciem. Człowiek empatyczny to taka osoba, która za cel wstawia sobie współodczuwanie wraz z inną osobą, a nie wobec tej osoby. Empatyczni ludzie nie stawia siebie na wyższej pozycji, a bardziej starają się za to możliwie jak najdokładniej „wejść w buty” drugiego człowieka.

Czy empatia to wada?

Empatia nigdy nie jest przejawem jakiejkolwiek słabości lub szczególnej wrażliwości. Empatię należy odbierać jako cechę każdego zdrowego emocjonalnie człowieka. Nie bez powodu twierdzi się, że ludzie całkowicie niezdolni do empatii są jednostkami skrajnie egoistycznymi, dbającymi tylko o własne wygody i komfort życia. Zachowanie empatyczne to podjęcie próby postawienia się w miejscu drugiego człowieka i jego sytuacji życiowej. Empatia więc wymaga wyjścia poza swoją bezpieczną strefę.

Jak dowodzą naukowcy, że jako jednostki ludzkie mamy zdolności do realnego odczuwania emocji, z jakimi zmaga się i którym musi podołać druga osoba. Empatię odczuwamy nawet jeśli to nie my mamy do czynienia z problemami tego drugiego człowieka. Zachowanie empatyczne  jest sprzyjające altruistycznemu postępowaniu – kiedy spotykamy  się z odczuciami innych ludzi (często potrzebujących), automatycznie dążymy do wspierania ich w trudnościach oraz pomoc w poprawie ich sytuacji życiowej.

Rodzaje empatii

Występują trzy rodzaje empatii. Pierwszy rodzaj z nich to wcześniej wspomniana empatia emocjonalna. Empatia emocjonalna oznacza, że czujemy to, co czuje nasz rozmówca oraz, że odzwierciedlamy niczym lustro jego sygnały niewerbalne. Za pomocą tego możemy dać drugiemu człowiekowi pełne i bezpośrednie porozumienie.

Empatia kognitywna

Drugim rodzajem empatii jest empatia kognitywna, czyli inaczej empatia poznawcza. Jest to ciekawość na drugiego człowieka oraz umiejętność widzenia świata jego oczami. Potocznie niektórzy określają to jako – wejścia w czyjeś buty. Taki sposób dostrzegania daje nam możliwość nie tylko lepszego zrozumienia innych, ale także lepszej oraz bardziej efektywnej komunikacji. Kiedy dzięki poznaniu wartości oraz sposobu widzenia świata  daje się szansę rozmówcy na użycie swoich, prawidłowych dla niego słów oraz pominięcie tych, które mogą powodować poczucie dyskomfortu w rozmowie. Posiadając umiejętność czy inaczej zdolność możemy się w bardzo łatwy sposób przystosować do nieznanych nam osób oraz pozwla na szybsze wdrożenie się do obcej kultury.

Empatia serca

Trzecim rodzajem empatii jest według  Golemana – „empathic concern”. To taki rodzaj empatii, która jest określana jako głos serca i te uczucia, które powodują, że troszczymy się o inne osoby. Taka empatia jest bliska miłości rodzicielskiej, jednak nie jest ograniczona tylko do relacji domowych. Opisywany rodzaj empatii możemy dobrze zobrazować na przykładzie, kiedy nauczyciel dba o bezpieczną atmosferę  w klasie oraz jednoczesne zaspokajanie ciekawości swoich uczniów, tak aby było to zgodne z ich potrzebami. Empatia ta jest również dostrzegalna w relacjach pracownik -szef, kiedy osoba podwładna ma pewność i swego rodzaju świadomość, że pracodawca będzie ją wspierał oraz pozwalał ponosić niezbędne dla jego rozwoju ryzyko oraz to, że obdarz go zaufaniem.

Skąd bierze się empatia?

Kiedy myślimy o empatii od razu powstaje pytanie w naszej głowie skąd ona się bierze oraz od czego zależny jest poziom naszej empatii. Według naukowców, którzy przeprowadzają badania nad mózgiem przy wykorzystaniu różnych technik jego obrazowania, empatia jest naszą w pełni naturalną cechą, nad którą w gruncie rzeczy mamy ograniczoną kontrolę.

Jak twierdzą i udowadniają badacze, bez zdolności współodczuwania oraz kooperacji ludzkość nie mogłaby przetrwać. Na co warto zwrócić uwagę, to właśnie zdolność empatii sprawia, że może być zaspokojona potrzeba przynależności, która stoi w centrum słynnej piramidy potrzeb człowieka autorstwa Maslowa.  Postaramy się jednak odpowiedzieć od czego więc tak naprawdę zależy zróżnicowany poziom zachowań empatycznych u nas jako ludzi?

Z punkty psychologów

Na to pytanie odpowiedzi można by było długo szukać, gdyby nie dziedzina tak jak psychologia. To wysoce rozwinięta dziedzina nauki – psychologia przychodzi z odpowiedzią. Psycholodzy wskazują na wyróżnienie trzech grup czynników, które mają największy wpływ na nasz poziom empatii i są to:

1. Predyspozycje biologiczne – badacze twierdzą, że wraz z innymi cechami dziedziczymy skłonność do silnego lub słabego współodczuwania nawet do 50%. Ważny też jest również nasz temperament, będący jeszcze inną cechą wrodzoną.
2. Predyspozycje psychologiczne – wpływ na nasze zachowania empatyczne mają między innymi nasze uczuciowe – emocjonalne relacje z najbliższą rodziną oraz, oczywiste, że wzorce z dzieciństwa. Jeżeli będąc dziećmi byliśmy wychowywani w poczuciu bezpieczeństwa, ale także odpowiedzialności za inne osoby, nasz poziom empatii będzie wyższy niż gdyby było tak, że na przykład zostaliśmy przyzwyczajeni do nieponoszenia żadnych konsekwencji za nasze  czyny.
3. Predyspozycje środowiskowe – wielu z badaczy psychologii uważa, że poziom empatii może zmieniać się wraz z wiekiem. Teorie jednak na ten temat są bardzo różne. Można stwierdzić jednak, że sposób w jaki żyjemy oraz środowisko w którym funkcjonujemy na codzień ma bardzo duży wpływ na naszą empatię.

Ciekawostką jest, że psychologia obala też mit, który mówił o tym jakoby to kobiety miały być bardziej empatycznymi osobami niżeli mężczyźni. Po mimo, że takie twierdzenie jest powszechne to jest tak bardziej ze względu na stereotypy niż na podstawie bazowania na stanie faktycznym. Jak dowodzą badania płeć na empatię nie ma wpływu żadnego, ani na poziom współodczuwania stanów emocjonalnych.