Dżuma – rodzaje, przyczyny, rozpoznanie, leczenie i profilaktyka

Dżuma (znana także jako czarna śmierć, mór lub zaraza morowa) jest ostrą bakteryjną chorobą zakaźną występującą u gryzoni, niektórych innych małych ssaków, a także u ludzi. Zasięg występowania Dżumy obejmuje Afrykę, Azję i obie Ameryki. Powodują ją bakterie Yersinia pestis, które przenoszone są przez szczury oraz inne gryzonie. Człowiek może zarazić się dżumą na dwa sposoby. Pierwszy to ugryzienie pchły, która miała kontakt z chorym zwierzęciem, a drugi to droga kropelkowa.

Obecnie nie odnotowuje się wielu zachorowań na dżumę, niemniej jednak wciąż się one zdarzają. O tym jak poważna to choroba może świadczyć chociażby śmiertelność osób nią zarażonych – w przypadkach leczonych wynosi ona aż do 20%. Aby potrafić ochronić się przed dżumą, warto zdobyć podstawową wiedzę na jej temat. Niniejszy artykuł wyjaśni:

• jakie są rodzaje dżumy
• co powoduje tę chorobę
• jak rozpoznać, że zaraziliśmy się dżumą
• leczenie i profilaktyka

Warto podkreślić w tym miejscu, że w naszych europejskich realiach zarażenie się dżumą należy do rzadkości. Gruntowną wiedzę na temat tej choroby warto zdobyć szczególnie wtedy, gdy planujemy wyjechać do któregoś z egzotycznych krajów, w których jest ona rozpowszechniona.

Rodzaje dżumy

• postać posocznicowa – jest to jeden z najniebezpieczniejszych rodzajów dżumy, ze względu na szybkość rozwoju. Bakteria wydziela toksyny, które wraz z krwioobiegiem docierają do różnych partii naszego ciała siejąc tam nieodwracalne zmiany. Postać posocznicowa dżumy potrafi uśmiercić nawet po dwóch dniach.
• postać pierwotna płucna – tajną bronią tego rodzaju dżumy jest wysoka zaraźliwość. Ponadto postać pierwotna płucna jest niebywale łatwo przenoszona drogą kropelkową. Objawy zarażenia zaczynają się od suchego i męczącego kaszlu, który później przeradza się w krwioplucie. Postać pierwotna płucna powoduje niewydolność krążeniową i oddechową, co w efekcie kończy się śmiercią.
• postać dymienicza – jej przebieg jest wyjątkowo gwałtowny i bolesny. Postać dymienicza dżumy powoduje wysoką gorączką oraz silnymi dreszczami. Ponadto choroba dotyka węzłów chłonnych, które nabrzmiewają i pękają. Dodatkowo na skórze mogą pojawić się wybroczyny. Osoby zarażone zapadają w śpiączkę. Wymienione wyżej objawy pojawiają się w okresie od dwóch do siedmiu dni po ukąszeniu.

Przyczyny dżumy

Dżuma nie jest wybredna – atakuje każdego, kto stanie na jej drodze. Dlatego też stan zdrowia danego człowieka nie ma praktycznie żadnego wpływu na to, czy zarazi się tą choroba, czy też nie. Tak jak już wspomniano na wstępnie tego artykułu, dżumą można zarazić się na dwa sposoby. Pierwszy z nich to kontakt z pchłą, która żerowała wcześniej na chorych zwierzętach. Drugi sposób, który sprzyja błyskawicznemu rozprzestrzenianiu się zarazy, to droga kropelkowa, charakterystyczna dla omawianej już dżumy pierwotnej płucnej. Okres wylęgania się pałeczek dżumy wynosi od dwóch do dziesięciu dni.

Objawy dżumy

Dżuma charakteryzuje się zróżnicowanymi i niejednoznacznymi objawami, przez co nie jest możliwe rozpoznanie jej gołym okiem. Aby ustalić, czy dany pacjent zapadł akurat na tę chorobę, należy posłużyć się specjalistycznymi badaniami.

Diagnostyka dżumy opiera się na badaniach klinicznych. Stosuje się w tym celu także tak zwany wywiad epidemiologiczny. Aby ostatecznie potwierdzić tożsamość bakterii, używa się materiału biologicznego uzyskanego z plwociny, krwi lub węzłów limfatycznych. Tego typu badania odbywają się w laboratoriach o klasie bezpieczeństwa biologicznego trzeciego lub czwartego stopnia.

W Polsce obowiązuje prawo, na podstawie którego osoba chora na dżumę poddawana jest przymusowej hospitalizacji. Przepis ten chroni przed szybkim rozprzestrzenieniem się choroby, co mogłoby doprowadzić do tragicznej w skutkach epidemii.

Leczenie i profilaktyka

Kluczem do uratowania się z dżumy jest odpowiednio szybka reakcja. W krajach, gdzie ta choroba wciąż powszechnie występuje, bardzo łatwo jest ją rozpoznać. Dżuma nie jest już uważana za chorobę śmiertelną, gdyż medycyna zna sposoby na jej zwalczanie. Nie zmienia to jednak faktu, że z jej powodu umiera aż do 15% osób leczonych.

W jaki sposób leczy się dżumę? Do tego celu używa się przede wszystkim antybiotyków, takich jak streptomycyna, gentamycyna, cefalosporyny, czy też tetracyklina. Leki podaje się najczęściej za pomocą tabletek oraz kroplówek. Najważniejszym elementem, który musi być zachowany podczas leczenia jest odpowiednia izolacja pacjenta.

Ponadto, póki jest się zdrowym, warto zadbać o odpowiednią profilaktykę. W tym przypadku największą rolę odgrywa szczepienie. Warto zwrócić na to uwagę przede wszystkim przed podróżą do tak zwanych 'krajów epidemicznych’, czyli miejsc, gdzie rozrost dżumy nie został jeszcze zatrzymany. Szczepionka przeciwko dżumie oparta jest o martwe bakterie dżumy. Niestety, szczepionki nie są wystarczającym antidotum, gdyż nie działają one na chorobę przenoszoną drogą kropelkową. Dlatego też będąc w miejscach, gdzie ryzyko zarażenia jest wysokie, należy zachować daleko idącą ostrożność. Chodzi tu przede wszystkim o dbanie o wysoką higienę osobistą oraz unikanie kontaktu z osobami chorymi. Mądre będzie również wzięcie ze sobą apteczki oraz preparatów przeciwko różnym insektom i ich truciznom. Dobrze jest także trzymać się z dala od zwierząt – zarówno żywych jak i martwych. Jeśli jednak jest to konieczne, warto zadbać, by były one zdrowe i odpchlone.

Ciekawostka

Bakterie dżumy niejednokrotnie były używane w historii człowieka w roli broni biologicznej. Po raz pierwszy doszło do tego w roku 1346. Bakterie dżumy wykorzystano wówczas podczas oblężenia portu Kaffa przez Tatarów. Wrzucali oni za mury miasta zwłoki osób zmarłych na dżumę, co rozpętało miejscową epidemię. Co więcej, ludzie którzy uciekli z Kaffy, rozprzestrzenili chorobę po całym kontynencie.

Podsumowanie

Dżuma jest coraz rzadszą, niemniej śmiertelnie niebezpieczną chorobą. W przypadku zauważenia objawów, które mogłyby sugerować zarażenie tą dolegliwością, należy jak najszybciej udać się do lekarza. Oprócz tego – szczególnie jeśli planujesz podróż do krajów egzotycznych, koniecznie podejmij działania profilaktyczne.