Dysleksja jest trudnością podczas uczenia się pisania i czytania. W 1968 roku Światowa Federacja Neurologów utworzyła definicję tej dolegliwości, a brzmi ona następująco: dysleksja jest zaburzeniem manifestującym się trudnościami w nauce czytania i pisania przy stosowaniu standardowych metod nauczania i inteligencji na poziomie co najmniej przeciętnym. Współcześnie dolegliwość można również zdiagnozować u dzieci o inteligencji niższej niż przeciętna.
Dyslektyk myli kształty i dźwięki, a także litery i podobnie brzmiące głoski. Często zapomina napisany wcześniej wyraz, dlatego przy kolejnym jego zapisie może popełnić błąd. Oznacza to, iż taka osoba może kilkanaście razy napisać wyraz poprawnie, a następnie mimo tego jest w stanie napisać go błędnie, a później znów poprawnie.
Dysleksja jest uznawana za główną przyczynę zaburzeń czytania.
Statystyki mówią, że aż u 15% polskich uczniów zdiagnozowano dysleksję. Około 4 razy częściej są to chłopcy.
Przyczyny
Nie ma konkretnie zbadanych przyczyn tego stanu. Jedną z teorii jest stwierdzenie, iż za dysleksję może być odpowiedzialna genetyka. Szweccy naukowcy odkryli bowiem, że przyczyną może być uszkodzenie genu DYXC1 na chromosomie 15 lub genu DCDC2 na chromosomie 6. Dysleksja występuje znacznie częściej u dzieci dyslektyków.
Neurolodzy twierdzą, że przyczyny mogą być nabyte – np. mikrourazy mózgu oraz centralnego układu nerwowego. Do wymienionych urazów może dojść podczas ciąży lub przy porodzie.
Przyczyny często dzieli się na 3 rodzaje:
- zaburzenia percepcji wzrokowej – gdy dziecko widzi, ale nie dostrzega szczegółów
- zaburzenia percepcji fonologicznej – gdy dziecko słyszy, ale nie jest w stanie usłyszeć wszystkiego lub nie przyswaja usłyszanych treści
- zaburzenia integracji obu powyższych procesów
Objawy dysleksji
Najbardziej rzucające się w oczy objawy to brzydkie, nieczytelne pismo. Literki wychodzą poza linijki w zeszycie, a zdania są nierówne lub też zniekształcone. W wyrazach pojawiają się liczne błędy ortograficzne i stylistyczne. Często dziecko pisze od prawej do lewej strony, a literki są swoim lustrzanym odbiciem. Do innych objawów dysleksji zalicza się:
- zaburzenia uwagi i pamięci – może się to przejawiać m.in. trudnościami w nauce wierszyków
- dominacja jednej strony ciała
- trudności w orientacji kierunkowej – np. mylenie lewej i prawej strony
- niesprawność manualna – np. problemy ze sznurowaniem obuwia, z zapinaniem guzików u koszuli, korzystaniem ze sztućców podczas spożywania posiłków
- problemy z utrzymaniem równowagi
- zbyt mocne lub za słabe przyciskanie ołówka do kartki, co znane jest jako „małpi chwyt”
- niezrównoważenie emocjonalne, nadruchliwość
- wady wymowy oraz notoryczne przekręcanie wyrazów
- wolne, niewyraźne czytanie
- trudność w zapamiętywaniu piosenek i wierszyków
- trudność w różnicowaniu głosek podobnych dźwiękowo
- trudności w zapamiętywaniu podstawowych dat
W pisaniu, poza błędami ortograficznymi, dyslektyk odznacza się trudnością w przepisywaniu i pisaniu ze słuchu, przestawianiem szyku w zdaniu dyktowanym, a dodatkowo opuszcza literę „y” i niewłaściwie (o ile w ogóle) stosuje interpunkcję.
Należy zapamiętać, że z dysleksji nie da się całkowicie wyleczyć ani z niej wyrosnąć. Leczenie może jedynie korygować wady w pisowni i wymowie, przez co nie będą one tak uciążliwe dla osoby dotkniętej dolegliwością.
Diagnoza
Pierwszym etapem diagnozy jest najczęściej obserwacja dziecka i rozmowa z pedagogiem i psychologiem szkolnym. Wykluczą oni inne przyczyny trudności w szkole, do których można zaliczyć problem ze słuchem i wzrokiem czy opóźnienia w nauczaniu będące wynikiem złego wychowania, problemów w domu i niewłaściwego nauczania.
Po uzyskaniu zgody od rodziców na badanie psychologiczne dziecko jest przekierowywane do poradni psychologiczno-pedagogicznej, gdzie specjalista robi odpowiednie testy i wydaje opinię.
Często takie dziecko zostaje skierowane do neurologa lub logopedy.
W trakcie diagnozy szczegółowo ocenia się poziom czytania i pisania, poziom rozwoju umysłowego, a także funkcje językowe i percepcyjno-motoryczne wraz z ich integracją.
Rodzaje dysleksji
W medycynie wyróżniono kilka typów dysleksji. Są to:
- dysleksja typu wzrokowego – istotą jest tutaj zaburzenie percepcji i pamięci wzrokowej, co jest ściśle powiązane z zaburzeniami koordynacji wzrokowo-ruchowej
- dysleksja typu słuchowego – związana z zaburzeniami pamięci słuchowej dźwięków mowy, co z kolei wiąże się z zaburzeniami funkcji językowych
- dysleksja integracyjna – zaburzona jest tu koordynacja i integracja percepcyjno-motoryczna
- dysleksja typu mieszanego – jednoczesne wystąpienie zaburzeń pamięci słuchowej, wzrokowej i wyobraźni przestrzennej
- dysleksja wizualna
Wyróżnia się również kilka odmian dolegliwości. Zalicza się do nich:
- dysortografię – mimo znajomości zasad ortograficznych dziecko popełnia błędy
- dysgrafia – nierówne, brzydkie pismo
- dyskalkulia – trudności w rozwiązywaniu nawet najprostszych zadań matematycznych
- dysfonia – niewyraźna, cicha mowa
Pozytywne strony dysleksji
Liczne badania wykazały, że dzieci z dysleksją rozwinęły inne, przydatne cechy charakteru. Takie osoby charakteryzują się większą wrażliwością na otoczenie, żywą wyobraźnią, kreatywnością, świetną intuicją, przenikliwością, a także realistycznym przeżywaniem swoich myśli.
Pomóż swojemu dziecku – książki i podręczniki do ćwiczeń
Kliknij i sprawdź ceny!
Prawa dziecka z dysleksją
Dysleksja stanowi poważny problem chorego dziecka, które nie nadąża za programem nauczania i pozostaje w cieniu dzieci zdrowych. Aby dyslektycy mieli równe szanse na ścieżce nauczania, w 2011 roku minister edukacji narodowej wprowadził w życie kilka cennych praw.
- Dziecko chore na dysleksję ma prawo do pisania egzaminów, testów, sprawdzianów w osobnej sali, a na arkuszu dopuszcza się użycie innej czcionki
- W razie prośby dziecka nauczyciel zobowiązany jest odczytywać poszczególne pytania na głos oraz głośno czytać zdania z książki
- Dziecko z dysleksją może wnioskować o przedłużenie czasu przeznaczonego na egzamin aż o połowę
- Dziecko takie ma prawo do nanoszenia odpowiedzi bezpośrednio na arkusz, bez przepisywania pytań
- Dyslektyk ma prawo udzielać odpowiedzi drukowanymi literami
Leczenie
Terapia takich dzieci opiera się przede wszystkim na zabawach i grach w przyjemnej i miłej atmosferze. Są to przede wszystkim zadania gramatyczne i koordynacyjne, wprowadza się do nich zwykle element zabawy.
Przykłady ćwiczeń:
- dobieranie rymów do podanych wyrazów
- obrysowywanie konturów wzorów, obiektów i przedmiotów
- złożenie w całość pociętego wcześniej obrazka
- układanie puzzli
- wszelkie gry i zabawy z piłką – rzucanie, łapanie, unikanie jej
Dodatkowo do terapii wprowadza się ćwiczenia oddechowe, które dotleniają organizm dziecka (a przede wszystkim mózg), dzięki czemu powierzane zadania wykonywane są znacznie lepiej i dokładniej. Bardzo lubiane są zabawy i gry zespołowe, co rozwija nie tylko zaburzoną koordynację, ale i pobudza chęć rywalizacji, uczy pomocy innym oraz uczy pokory.
W Polsce istnieje pięciostopniowy system pomocy terapeutycznej dla dzieci dotkniętych dysleksją.
- Pierwszy poziom obejmuje pomoc rodziców pod nadzorem nauczyciela. Chore dziecko otrzymuje indywidualny program wymagań i musi wykonywać dodatkowe ćwiczenia korekcyjno-kompensacyjne
- Drugi poziom prowadzony jest już przez terapeutę pedagogicznego
- Trzeci poziom obejmuje terapię indywidualną prowadzoną przez specjalne poradnie
- Czwarty poziom to specjalne klasy i szkoły dla dzieci z dysleksją
- Piąty poziom to stacjonarne oddziały terapeutyczne, w których dziecko przebywa od kilku miesięcy do roku, w zależności od indywidualnych potrzeb
Konkretny poziom dobierany jest w trakcie diagnozy dolegliwości, w zależności od jej rozwinięcia i stopnia nasilenia.
