Dna moczanowa – diagnostyka, badania, ocena stanu pacjenta

Dna moczanowa, lepiej znana pod nazwą podagra czy artretyzm zwana była kiedyś chorobą bogaczy. Jest to choroba tak stara jak historia człowieka, a mimo to przyczyny jej powstania nie są tak naprawdę znane, medycyna też nie potrafi w pełni jej wyleczyć. Może złagodzić objawy, uśmierzyć chociaż częściowo ból jednak nie jest w stanie zaawansowanego stadium tej choroby uleczyć.

Dna moczanowa, co to jest?

Dna moczanowa należy do grupy chorób przewlekłych powstałych na podłożu zaburzeń przemiany materii. Jej objawami są: ból i trwałe zniekształcenie stawów. Gdy choroba przyjmie postać zaawansowaną następuje często trwałe uszkodzenie narządu ruchu i niesprawność. W dalszej kolejności choroba obejmuje inne narządy: nerki, kamicę moczową, tworzą się guzki dnawe w innych tkankach miękkich. Oblicza się, że na dnę moczanową choruje ok.1 -2 % populacji, przeważnie są to mężczyźni w zaawansowanym wieku.

Bezpośrednią przyczyną dny moczanowej jest osadzanie się w tkankach organizmu kryształków moczanu sodu. Najczęściej lokują się one w stawach, co z czasem przekłada się na silne odczuwanie bólu, obrzęk oraz ograniczenie ruchomości stawu. Gdy pojawia się w organizmie dna moczanowa najczęściej w ślad za nią u chorego następują kolejne choroby cywilizacyjne, takie jak:

• nadciśnienie tętnicze
• cukrzyca
• choroba niedokrwienna
• otyłość
• zaburzenia lipidowe

Odkładanie się w tkankach moczanu sodu wynika ze zwiększonej produkcji i podniesienia stężenia kwasu moczowego. Organizm nie daje sobie rady z nadprodukcją kwasu przy zmniejszonej zdolności wydalania go z organizmu. Nie zawsze jednak podwyższone stężenie kwasu moczowego, czyli hiperurykemii przechodzi w chorobę jaką jest dna moczanowa. Do tej pory nie wiadomo dlaczego tak się dzieje i dlaczego nie u wszystkich osób następuje przejście od zaburzenia w produkcji kwasu do objawów chorobowych dny moczanowej.

Sprzyjające warunki dla rozwoju dny moczanowej

Istnieje wiele czynników sprzyjających występowanie dny moczanowej. Jednak do tej pory nie zdiagnozowano tej jednej najważniejszej. Przyjmuje się, że to suma sprzyjających chorobie okoliczności wywołuje ją akurat u konkretnego chorego. Najczęściej warunki, które tworzą grunt dla dny moczanowej to:

• warunkowania genetycznie wpływające na zaburzenia w metabolizmie kwasu moczowego
• płeć: męska, mężczyźni chorują 7 razy częściej niż kobiety
• wiek, najrzadziej chorują osoby poniżej 30. roku życia; u kobiet dna występuje niemal wyłącznie po menopauzie
• dieta, częste spożywanie produktów obfitujących w puryny, z których tworzy się kwas moczowy, m.in. mięso, podroby, owoce morza
• nadużywanie alkoholu, zwłaszcza piwa i silnych alkoholi, przy czym wino nie zwiększa ryzyka wystąpienia dny moczanowej
• nadwaga, otyłość, nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, cukrzyca, zaburzenia lipidowe, czyli choroby nazywane cywilizacyjnymi, które często występują razem tworząc tzw. zespół metaboliczny, wszystkie one znacznie zwiększają ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych
• leki, niektóre z leków leków zwiększają stężenie kwasu moczowego, np.: kwas acetylosalicylowy, leki moczopędne, cyklosporyna
• uraz lub operacja
• odwodnienie organizmu
• zakażenie organizmu
• inne ciężkie choroby, choćby nowotwory
• stan po przeszczepie narządów

Jakie badanie wykonuje się przy podejrzeniu dny moczanowej?

Przy podejrzeniu dny moczanowej u pacjenta lekarz zleca szereg badań diagnostycznych. Na początek zawsze należy wykonać badanie krwi i moczu. We krwi analizie poddaje się cechę zwiększonej obecności kwasu moczowego. Jednak może się zdarzyć, że wynik tego badania będzie prawidłowy i nie wykaże podwyższonego stężenia. Natomiast mocz bada się pod kątem poziomu wydalania wraz z nim kwasu moczowego.

Po wstępnym wskazaniu diagnostycznym i potwierdzeniu obecności nadmiaru kwasu moczowego w organizmie często stosuje się badanie płynu stawowego poprzez nakłuwanie stawu. Po pobraniu ze stawu płynu bada się go pod mikroskopem na obecność kryształków moczanu sodu. Tego rodzaju badanie potwierdzi już jednoznacznie wstępną diagnozę. Badanie płynu stawowego pozwala na odróżnienie właściwej dny moczanowej od tzw. rzekomej, która również polega na odkładaniu się w stawach kryształków. Przebadanie płynu stawowego wykluczy również zakażenie bakteryjne często towarzyszące dnie moczanowej.

Gdy pacjent cierpi już na zaawansowane stadium choroby lekarz może zlecić do wykonania badanie RTG. Wykaże ono ewentualną obecność nadżerki w obrębie stawu, powstałej na skutek odkładania się kryształków moczanu. RTG może również wykazać osteolizę, czyli proces rozpadu kości w wyniku dny i ich samoistną odbudowę.

Innym z badań podejmowanych w diagnostyce dny moczanowej jest rezonans jądrowy lub tomografia komputerowa. Jeżeli któreś z wcześniejszych badań wykaże w stawie objętym chorobą obecność guzków, wykonuje się biopsję tego obszaru.

Problemy diagnostyki

Objawy jakich doświadcza pacjent przy dnie moczanowej są podobne do wielu innych schorzeń. Stąd wynikają trudności diagnostyczne. Dna moczanowa mylona jest często z zapaleniem stawów, nawet przewlekłym, zwyrodnieniem stawów czy też wylewem krwi do stawów. Istnieje też wiele urazów, które mogą wywołać podobne symptomy.

Dlatego tak ważne są stosowane zwykle kryteria oceny stanu pacjenta, które prowadzą do decyzji diagnostycznych w kierunku dny moczanowej. Przede wszystkim pacjent musi skarżyć się przynajmniej na dwa napady bólu konkretnego stawu, najczęściej jest to paluch. Staw musi być obrzęknięty. Kontroluje się też obecność guzków dnawych. Gdy pacjent skarży się na ból w okolicach stawu po raz pierwszy lekarz przepisuje mu kolchicynę. Jeżeli po tym środku ból ustąpi oznacza to, że rozpoznanie choroby jako dny moczanowej było w pełni uzasadnione.

Na rozpoznaniu dny moczanowej i podjęciu terapii leczenie się nie kończy. Lekarz powinien rozszerzyć diagnostykę o zaburzenia, które zwykle towarzyszą dnie moczanowej.