Jedną z najczęściej występujących chorób chronicznych w XXI wieku jest cukrzyca. Niestety bardzo wiele osób choruje na cukrzycę z powodu własnego zaniedbania albo drugiej najpopularniejszej choroby cywilizacyjnej – otyłości. Powikłaniem otyłości, która bardzo często jest wynikiem nieprawidłowego odżywiania może być właśnie cukrzyca. Leczenie cukrzycy w głównej mierze opiera się na kontrolowaniu poziomu cukru we krwi oraz ustabilizowanie poziomu glukozy, aby nie doprowadzić do hipoglikemii albo hiperglikemii, które to stany stanowią bezpośrednie zagrożenie dla życia. Żeby kontrolować poziom cukru potrzebna jest specjalna, odpowiednio zbilansowana dieta. Zapewnia ona nie tylko stabilizację poziomu glukozy, ale też zapobiega pogłębianiu się otyłości albo innym powikłaniom jak zespół stopy cukrzycowej.
Rodzaje cukrzycy
Cukrzyca jest chorobą, która może rozwijać się skrycie, początkowo bezobjawowo. Można mieć także objawy znane z innych schorzeń jak zwiększenie pragnienia, częstomocz, ospałość czy apatia albo nawet pogorszenie wzroku. Żeby mieć pewność, że to cukrzyca, a nie inne schorzenie trzeba zrobić badania krwi. Cukrzyca niestety może się rozwijać przez parę miesięcy nie dając jednoznacznych objawów wskazujących na tę chorobę.
Wyróżnia się aż cztery rodzaje cukrzycy, takie jak:
- cukrzycę typu 1,
- cukrzycę typu MODY,
- cukrzycę typu 2,
- cukrzycę kobiet ciężarnych.
Cukrzyca typu 1 najczęściej występuje u dzieci. Trzustka nie wydziela insuliny i to prowadzi do zaburzeń. Z kolei cukrzyca typu MODY dotyka osoby młode na przykład nastolatków, które są otyłe lub prowadzą niezdrowy tryb życia i źle się odżywiają. Obecnie najczęściej występuje u ludzi cukrzyca typu 2, która diagnozowana jest u 85-95% wszystkich pacjentów leczonych na cukrzycę. Aczkolwiek warto zaznaczyć, że najczęściej dotyka osoby dorosłe, również otyłe. Cukrzyca ciężarnych pojawia się podczas ciąży u 3-6% kobiet, ale istnieje ryzyko zachorowania po ciąży na cukrzycę typu I lub II.
Leczenie cukrzycy dietą – dlaczego takie ważne?
Najczęściej do cukrzycy doprowadza zła dieta, niezdrowy sposób odżywiania się, otyłość nabyta lub dziedziczna, brak ruchu, siedzący tryb życia, czyli podsumowując można powiedzieć – zła dieta. Dlatego też leczenie insuliną cukrzyków wspomagane jest dietą. Kontrola diety jest niezbędna, ponieważ cukrzyk musi mieć przez cały czas ustabilizowany poziom cukru we krwi. Niektóre pokarmy zawierają go więcej, inne mniej, a więc nie kontrolując diety można sobie nieświadomie zaszkodzić.
Wystąpieniu cukrzycy w wielu wypadkach można zapobiec. Zdrowia, zrównoważona dieta, odpowiednia ilość aktywności fizycznej to wszystko nie tylko zapobiega cukrzycy, ale też wielu innym chorobom cywilizacyjnym. Jeśli już została zdiagnozowana cukrzyca odpowiednia dieta cukrzycowa może zapobiec innym powikłaniom, które mogą doprowadzić do niepełnosprawności.
Najbardziej niebezpieczne dla cukrzyków są wahania poziomu glukozy we krwi, które prowadzą do powikłań, ponieważ na skutek glikemii uszkadzane są drobne i większe naczynia krwionośne. Osoby które nie będą przestrzegać diety cukrzycowej narażone są na uszkodzenie włókien nerwowych, nerek, chorobę wieńcową, a nawet uszkodzenie mózgu.
Co to jest dieta cukrzycowa?
Dieta cukrzycowa to nic innego jak dieta zbilansowana, która dostarcza organizmowi odpowiedniej ilości cukru, ale też białka czy tłuszczy. Celem tej diety nie jest odchudzanie, ale dbanie o to, aby organizm mimo choroby, dostawał wszystkie potrzebne składniki, minerały i witaminy z pokarmów. Ponadto w tej diecie bardzo ważne jest regularne spożywanie posiłków. W diecie cukrzycowej pacjent spożywa 5 posiłków dziennie w regularnych odstępach czasu – co 3 – 4 godziny. Dzięki czemu minimalizuje się wahania poziomu cukru.
Oprócz tego, że każdy posiłek musi być zbilansowany pod kątem zawartych białek, tłuszczy i węglowodanów musi zawierać też skrobię. Bardzo ważne jest, aby produkty zawierające skrobię miały niski indeks glikemiczny. Poleca się między innymi pieczywo pełnoziarniste, ryż brązowy czy kaszę gryczaną jako źródło węglowodanów. Tłuszcze są bardzo ważne, ale te zwierzęce trzeba ograniczyć. Za to w diecie cukrzyka muszą znaleźć się tłuszcze nienasycone, omega-3 oraz omega-6. Mogą to być oliwa z oliwek, ryby jak dorsz, łosoś norweski czy też nasiona słonecznika i orzechy.
Pomimo, że dieta cukrzycowa podzielona jest na 5 posiłków trzeba też zjadać codziennie 5 porcji warzyw i owoców, które mają niski indeks glikemiczny. Błonnik zawarty w warzywach i owocach spowalnia wchłanianie glukozy, a do tego jest to naturalne źródło witamin i składników mineralnych. Polecane są między innymi marchewka, sałata, buraki, truskawki czy porzeczki.
Czego cukrzyk jeść nie może?
Niestety z diety trzeba wykluczyć wszystkie wysokokaloryczne, tłuste, słodkie przekąski takie jak ciasta czy torty. Jednak raz na jakiś czas można zjeść bardzo mały kawałek dla smaku. Poleca się też raz na tydzień zjeść 2-3 kostki czekolady gorzkiej, ponieważ jest ona źródłem flawonoidów. Jednak wszelkiego rodzaju czekolady mleczne, z nadzieniem czy nawet czekolada biała kategorycznie muszą być wyeliminowane z diety.
Cukrzycy muszą też uważać na izomery trans, czyli margaryny, wyroby cukiernicze, tłuszcze nasycone występujące w tłustych mięsach czy nabiale. A także na nadmiar białka, nawet tego chudego. Nadmiar białka w diecie źle wpływa na funkcjonowanie nerek i wątroby. Także podjadanie między posiłkami może być groźne w skutkach choć kuszące. Dlatego warto wzbogacić dietę o chrom, ponieważ ten pierwiastek pomaga nie tylko regulować poziom cukru, ale też niweluje napady głodu czy chęć podjadania.
Osoby chorujące na cukrzyce nie mogą spożywać alkoholu. Może być to bardzo groźne w skutkach, gdyż prowadzi do hipoglikemii i może spowodować tzw. śpiączkę cukrzycową.
O czym trzeba pamiętać?
Dieta cukrzycowa powinna być dopasowana indywidualnie do pacjenta. Nie tylko ze względu na to, że inne cele ma dieta cukrzycowa u kobiet w ciąży, a inne dieta cukrzycowa dla osób z cukrzycą typu II, ale też dlatego, że każda osoba prowadzi inny tryb życia i ma inne zapotrzebowanie kaloryczne. Do tego dietetyk musi wziąć pod uwagę nasz budżet. Niestety nie każdego stać na drogie, lepsze jakościowo produkty, więc dietetyk dopasuje składniki diety tak, aby nie były one obciążeniem dla budżetu, a dieta była mimo wszystko smaczna i zdrowa.
Mówi się, że dieta cukrzycowa to sposób odżywiania, który wszystkim przyniesie pożytek, ponieważ jest dobrze zbilansowana i pozwala unikać wysoko przetworzonych produktów, które są niezdrowe. Oznacza to też wyrzucenie z diety wszelkiego jedzenia na wynos, fast foodów czy posiłków w restauracjach, gdzie nie dostaniemy informacji o kaloryczności potrawy. Trzeba też stale kontrolować masę ciała, nie tylko poziom cukru we krwi.
Cukrzycy nie mogą zapominać, że dieta jest formą leczenia, ale podstawą jest dbanie o siebie i przyjmowanie odpowiednio dopasowanych dawek insuliny, jeśli jest to w leczeniu potrzebne. W miarę możliwości trzeba też pozostawać aktywnym fizycznie, aby nie dopuścić do rozwoju lub powstania otyłości.
