Badanie poziomu kreatyniny – po co badać, oznaczenie we krwi i w moczu, normy

Badanie poziomu kreatyniny jest podstawowym badaniem zarówno krwi jak i moczu. Pozwala ono ocenić prawidłowość pracy nerek. Nieprawidłowy wynik może oznaczać zaburzenie wydolności tych narządów.

Czym jest kreatynina

Kreatynina jest związkiem organicznym, który wytwarzany jest w mięśniach jako produkt metabolizmu fosforanu kreatyny. Stamtąd przedostaje się do krwi i wraz z krwią trafia do kłębuszków nerkowych. Nerki filtrują ją i jest później wydalana wraz z moczem. Tak wygląda to u zdrowej osoby. Jeśli nerki nie działają prawidłowo, poziom kreatyniny we krwi wzrasta. Podwyższony poziom kreatyniny nie jest niebezpieczny sam w sobie, ale sygnalizuje problem z nerkami, który może powodować gromadzenie się we krwi szkodliwych substancji.

Po co badać poziom kreatyniny

Najczęściej badanie poziomu kreatyniny wykonywane jest profilaktycznie, w celu oceny prawidłowości pracy nerek. Ponadto wymagane jest oznaczanie kreatyniny w przypadku:

• Osób z przewlekłą chorobą nerek (PChN);
• Osób, które wymagają stałych dializ;
• Osób z ostrą niewydolnością nerek w celu oceny uszkodzenia narządu;
• Osób z niewydolnością serca, trzustki i wątroby, w celu sprawdzenia czy doszło również do uszkodzenia nerek;

Poziom kreatyniny w surowicy krwi bada się również przed operacjami, również kardiochirurgicznymi. Poziom kreatyniny oznacza się również przed badaniami diagnostycznymi, do których wykonania potrzebne jest podanie kontrastu, np. rezonansem magnetycznym, tomografią komputerową, arteriografią i koronarografią. Dodatkowo kiedy znane jest stężenie kreatyniny we krwi, można obliczyć wskaźnik zwany współczynnikiem przesączania kłębuszkowego (GFR). Jest on podstawowym kryterium pozwalającym ocenić stopień zaawansowania niewydolności nerek.

Oznaczenie poziomu kreatyniny we krwi

Poziom kreatyniny oznacza się poprzez badanie surowicy krwi. Jak do każdego badania, do tego również trzeba się odpowiednio przygotować. Oto podstawowe zasady przygotowania:

• Do badania należy być na czczo – ostatni posiłek można zjeść na 8 godzin przed pobraniem krwi;
• Dzień przed badaniem należy zrezygnować z aktywności fizycznej;
• Jeśli badanie jest wykonywane przed innym badaniem diagnostycznym z podaniem kontrastu, należy je wykonać nie wcześniej niż na 7 dni przed badaniem.

Krew do badania poziomu kreatyniny z surowicy pobierana jest z żyły łokciowej. Na wynik zwykle nie czeka się długo. Czas oczekiwania zależy od laboratorium. Zwykle jest to nie krócej niż 1 dzień.

Oznaczenie poziomu kreatyniny w moczu

Poziom kreatyniny w moczu można oznaczyć na dwa sposoby – podczas dobowej zbiórki moczu, a także jako badanie przypadkowej próbki. Poziom kreatyniny oceniany podczas zbiórki dobowej moczu oraz w surowicy krwi, jest jednym z najważniejszych wskaźników pozwalających określić prawidłowość funkcjonowania nerek. Wówczas oblicza się za pomocą specjalnego wzoru klirens kreatyniny. Wzór oprócz stężenia kreatyniny w moczu i surowicy krwi, zawiera też takie dane jak objętość moczu poddanego badaniu, czas zbiórki moczu (zazwyczaj to dobowa zbiórka, więc 24 godziny) oraz masę ciała i wzrost pacjenta. Dobowa zbiórka moczu polega na oddawaniu moczu przez 24 godziny do specjalnego, jałowego pojemnika. Przed badaniem zaleca się pacjentom odstawienie wszelkich leków mogących mieć wpływ na układ moczowy oraz odpoczynek. Poziom kreatyniny można też oznaczyć z przypadkowej próbki moczu. To badanie może wstępnie pokazać obecność nieprawidłowości w działaniu nerek. W razie stwierdzenia nieprawidłowości konieczne jest zazwyczaj przeprowadzenie dodatkowych badań.

Normy stężenia kreatyniny we krwi i w moczu

Norma stężenia kreatyniny zależy od laboratorium, w którym przeprowadzane jest badanie, a także od metody pomiaru. Na poziom kreatyniny w surowicy krwi wpływa również masa mięśniowa pacjenta. U osób, które mają większą masę mięśniową, stężenie kreatyniny będzie wyższe. Nie oznacza to w tym przypadku stanu chorobowego. Tym samym na wynik badania ma ogólna masa ciała pacjenta. Poziom kreatyniny z reguły jest wyższy u mężczyzn niż u kobiet. Ponadto stężenie kreatyniny zależy też od wieku pacjenta, a także niektórych czynników zdrowotnych jak np. ciąża u kobiety czy amputacja kończyny. Dlatego, aby prawidłowo zinterpretować wyniki, należy udać się do specjalisty, który na podstawie wiedzy medycznej oceni prawidłowo stężenie kreatyniny we krwi.

Przeciętnie norma dla kreatyniny to 53-115 μmol/l (0,6-1,3 mg/dl).

Poziom kreatyniny w moczu w fizjologicznych warunkach jest stały dla każdego człowieka. Zależy on bowiem od jego masy mięśniowej. Normy dla poziomu kreatyniny w moczu zależą również od płci. Dla mężczyzn norma poziomu kreatyniny wynosi 1100-2000 mg/dobę lub 10-18 mmol/dobę. Dla kobiey natomiast norma wynosi 800-1350 mg/dobę lub 7-12 mmol/dobę. Stosowane jednostki pomiaru zależą od laboratorium.

Podwyższona i zbyt niska kreatynina – co oznacza

Interpretując wyniki badania zarówno krwi jak i moczu, ważne jest by wiedzieć, co oznaczają wyniki odbiegające od normy. Stężenie kreatyniny może być bowiem zbyt wysokie lub zbyt niskie. Co więc oznaczają odchylenia od norm?

Odchylenia od norm w badaniu krwi

Podwyższone stężenie kreatyniny we krwi może oznaczać niewłaściwą pracę nerek. Samo w sobie nie jest niebezpieczne, ale jeśli nerki nie pracują prawidłowo, we krwi mogą znajdować się szkodliwe substancje, które powinny być wydalane z moczem. Należy więc w takim przypadku wykonać kolejne badania diagnostyczne. Podwyższona kreatynina może oznaczać ostrą niewydolność lub przewlekłą chorobę nerek. Aby dokładnie określić fazę choroby, należy wykonać analizę na podstawie wskaźnika GFR. Ponadto podwyższony poziom kreatyniny we krwi może wskazywać na kwasicę ketonową. Jednak w tym przypadku w wyniku ogólnego badania moczu obecne będą liczne ketony.  W tej sytuacji należy zwiększyć podaż płynów. Podwyższony poziom kreatyniny może być również związany z zażywanymi lekami bądź zjedzeniem gotowanego mięsa przed badaniem. Zbyt niska kreatynina we krwi zaś może wskazywać na zanik mięśni, niedożywienie lub nawet na wyniszczającą chorobę wątroby. Znaczne obniżenie poziomu kreatyniny występuje też u osób z niską masą mięśniową, będących na restrykcyjnych dietach, głodówkach, a także u kobiet w ciąży czy chorych, którzy zażywają leki sterydowe oraz moczopędne. Niski poziom kreatyniny wskazuje na prawidłową pracę nerek.

Odchylenia od norm w badaniu moczu

W przeciwieństwie do badania krwi, w wyniku badania moczu niepokojący będzie zbyt niski poziom kreatyniny. Wynik taki może być spowodowany nieprawidłowo przeprowadzoną dobową zbiórką moczu. Bardziej istotnym wskaźnikiem niż samo badanie moczu jest klirens kreatyniny, obliczany ze wzoru, w którym bierze się pod uwagę zarówno wynik badania moczu jak i krwi. Podwyższony klirens kreatyniny może wskazywać na zbyt duże spożycie mięsa przed badaniami, ciążę u kobiet, stosowanie leków moczopędnych lub zbyt intensywny wysiłek fizyczny. Natomiast obniżony klirens kreatyniny może wskazywać na problemy z wydolnością nerek i jest wskazaniem do przeprowadzenia kolejnych badań.