Afazja – przyczyny, objawy, leczenie

Wielu z nas doświadczało sytuacji, gdy znając w niewielkim stopniu język obcy spędzają wakacje właśnie w państwie, gdzie siłą rzeczy wszyscy tym językiem doskonale władają. Postawieni w sytuacji zakupu, dyskusji, reklamacji lub po prostu zamawiając danie w restauracji borykamy się próbując zwerbalizować swoje myśli i przełożyć je na język obcy poszukując w pamięci znane kiedyś słowa i próbując ponownie je przywołać. Tak mniej więcej wygląda codzienność osób dotkniętych afazją.

Afazja, co to jest?

Afazja, z greckiego a-fasis- co oznacza niemotę jest organicznym uszkodzeniem struktur mózgowych, któremu towarzyszą zaburzenia mechanizmów odpowiedzialnych za mowę człowieka, mowę, którą już wcześniej raz opanował. Mówienie, werbalizacja myśli jest dla człowieka podstawową formą komunikacji ze światem zewnętrznym. To mowa, mówienie i rozumienie mowy daje poczucie bezpieczeństwa i przynależności do społeczeństwa, pozwala na zachowanie łączności z otaczającym światem. Gdy następuje uszkodzenie mózgu, nagle wszystkie te walory zostają utracone.

Afazja jest utratą zdolności mowy. A dochodzi do niej najczęściej wskutek choroby, udaru mózgu lub wypadku komunikacyjnego. Często proces utraty zdolności mowy można odwrócić, albo przynajmniej złagodzić, ale by tak się stało rehabilitację należy zacząć jak najszybciej.

Rodzaj afazji oraz charakter spustoszenia, jakie nastąpi w obszarze mowy zależy m.in od:

• lokalizacji urazu lub udaru w mózgu
• jego rozległości
• wcześniejszych umiejętności werbalnych
• cech charakteru

Część pacjentów doświadczonych afazją rozumie doskonale przekaz, ale nie potrafi znaleźć odpowiednich słów i skonstruować zdanie. Ten rodzaj afazji nazywa się afazją ruchową. Powstaje ona w wyniku uszkodzenia ośrodka Broki, czyli ośrodka mowy.  Inni pacjenci mówią dużo, ale ich mowa jest niezrozumiała dla otoczenia, powstaje tzw. sałatka słowna. Nie mogąc znaleźć odpowiedniego słowa wtrącają jakiekolwiek lub sami je tworzą. Tak wygląda afazja czuciowa. A powstaje w wyniku uszkodzenia ośrodka słuchowego mowy, Wernikego. Ta ostatnia grupa będzie też miała problemy ze zrozumieniem języka. Bardzo często występuje też afazja mieszana całkowita, która dopiero z czasem przeobraża się w czuciową lub ruchową.

Należy pamiętać, że najczęściej osoba dotknięta afazją posiada te same zdolności intelektualne jak wcześniej, przed wypadkiem czy udarem. W leczeniu afazji możliwa jest poprawa stanu pacjenta, chociaż pełen powrót do wcześniejszych umiejętności występuje bardzo rzadko. Upór pacjent, jego silna wola poprawy swojego stanu mogą przynieść wiele pozytywnych efektów.

Afazja – objawy

Afazja bardzo rzadko występuje samodzielnie. Najczęściej powstały uraz uszkadza większy obszar mózgu co powoduje towarzyszące afazji dodatkowe objawy czy choroby. Najczęściej afazji towarzyszą:

• Hemiplegia, hemi-połowa – plegia-paraliż, jest to tzw. porażenie połowiczne, polega na  zaniku funkcji ruchowych czy też czucia w grupie mięśni po lewej lub prawej stronie ciała. U osób z afazją najczęściej dochodzi do paraliżu prawostronnego.
• Utrata połowy pola widzenia, hemianopsia – hemi- połowa, opsia-widzenie. Najczęściej pacjenci mają zdolność widzenia wszystkiego po zdrowej, często lewej, stronie ciała, ale nie widzą po stronie dotkniętej paraliżem.
• Niezdolność do wykonywania określonych złożonych czynności, apraksja, a-nie, praksja-robienie. Pacjent ma problem z realizacją prostych czynności  wymagających świadomych ruchów jak ubieranie się, jedzenie czy też picie. Osoba cierpiąca na apraksję nie potrafi nagle zgasić  świeczki w sytuacji, gdy zostanie o to poproszona, czyli w sposób świadomy wykonać czynność gaszenia. Jednak  wykona ją gdy będzie ona automatyczna, wykonana w sposób nieświadomy, np. wtedy gdy w sposób automatyczny zgasi trzymaną w ręku zapałkę, tak by się nią nie sparzyć.
• Problemy z jedzeniem, piciem i przełykaniem to dysfagia, fagia- przełykanie. Uraz mózgu może spowodować, że mięsień dwubrzuścowy oraz mięśnie przełyku będą sparaliżowane, nadwrażliwe lub całkowicie niewrażliwe. Wskutek tego czynności  jedzenia i picia stają się dla pacjenta bardzo trudne. Częstym objawem wynikającym z paraliżu lub utraty czucia w policzku jest ślina cieknąca z kącika ust.
• Problemy z pamięcią. Język odgrywa niezwykle istotną rolę przy zapamiętywaniu nowych informacji. Trudności z mową wpływają negatywnie na pamięć. Może więc się zdarzyć, że pamięć będzie funkcjonowała gorzej niż przed urazem.
•  Reakcje. Często pacjenci  po udarze reagują inaczej na określone wydarzenia niż zrobiliby to wcześniej. Staje się dla nich trudne kontrolowanie emocji. Chorzy śmieją się i płaczą częściej niż zazwyczaj i nie potrafią się powstrzymać lub przestać.
•  Epilepsja. Po urazie i zakończeniu procesu regeneracji mózgu pozostaje  w nim blizna. Taka blizna może spowodować coś co można określić jako krótkie i gwałtowne spięcie w mózgu. Wówczas mogą wystąpić konwulsje, problemy z oddychaniem czy utrata przytomności. Jest to tzw. napad padaczkowy, który trwa kilka minut, ale pojawia się niespodziewanie.
• Orientacja przestrzenna. Chory gubi się natychmiast po zmianie lokalizacji. Nie potrafi odnaleźć kierunku, z którego przyszedł i kierunku do którego zmierzał.

W przebiegu afazji pojawiają się również zaburzenia emocjonalne, najczęściej:

• depresja, szczególnie u ludzi młodych, którzy ulegli wypadkowi
• zobojętnienie
• drażliwość
• wahania nastrojów
• agresja

Wielu pacjentów dotkniętych afazją przestają być samodzielni w wykonywaniu czynności życiowych a nawet pozostają przykuci do łóżka, zdani na pomoc otoczenia.

Afazja – leczenie

Osoby cierpiące na afazję najczęściej wcześniej były hospitalizowane. Jednak po wyjściu ze szpitala cały czas wymagają dalszego, konsekwentnego leczenia. Jedną z najbardziej pomocnych specjalizacji będzie logopedia, jednak należy przygotować się na długi okres leczenia. Czas leczenia w dużej mierze zależy od sposobu prowadzenia terapii jeszcze w szpitalu.